Wat te doen bij medicijnvergiftiging: Informatie en actieplan voor verpleegkundigen in Nederland

Bij medicijnvergiftiging is het belangrijk om snel en goed ingevormd te reageren, vooral in een professionele omgeving zoals binnen de zorgsector. Verpleegkundigen en andere medische professionals spelen een centrale rol in het herkennen, beheren en behandelen van dergelijke situaties. In dit artikel worden de stappen beschreven die verpleegkundigen in Nederland kunnen ondernemen bij een vermoed of bevestigd geval van medicijnvergiftiging. De informatie is gebaseerd op relevante toegankelijke bronnen en richtlijnen die specifiek voor Nederland gelden.

Wat is medicijnvergiftiging?

Medicijnvergiftiging ontstaat wanneer een persoon per ongeluk of opzettelijk een overdosis medicatie inneemt of wanneer de effecten van medicijnen niet wenselijk zijn. Dit kan het geval zijn bij oudere patiënten, jongeren die medicijnen misbruiken of bij mensen met medische voorzorgen die complex zijn. De symptomen kunnen variëren van lichte ongemakken tot ernstige complicaties zoals braken, duizeligheid, verwarring, ademhalingsproblemen en zelfs levensbedreigende situaties.

Herkenning van symptomen

Een van de belangrijkste taken voor verpleegkundigen is het herkennen van de symptomen van medicijnvergiftiging. De volgende signalen kunnen duiden op een mogelijke intoxicatie:

• Verwardheid of verwarring
• Duizeligheid of lichamelijk ongemak
• Moeheid of onverklaarbare vermoeidheid
• Braken of buikpijn
• Verstoord ademhalingsritme of hartslag
• Moeilijk ademhalen
• Ongewoon gedrag of agressiviteit

Als deze symptomen zich voordoen, vooral bij patiënten die medicatie gebruiken of recent een verandering in hun medicatieregime hebben ondergaan, is het belangrijk om actie te ondernemen.

Actieplan bij vermoeden van medicijnvergiftiging

Bij vermoeden van medicijnvergiftiging moeten verpleegkundigen snel en doelgericht reageren. Hieronder is een duidelijke lijst van stappen opgenomen die binnen de Nederlandse zorgstandaarden worden aangeraden.

1. Kalm blijven en snel reageren

Bij het eerste moment van herkenning van mogelijke vergiftiging is het essentieel om kalm te blijven. Dit helpt bij het verzamelen van relevante informatie en het snel overbrengen van die informatie naar medische hulpdiensten.

2. Bel de huisarts of spoedhulp

Verpleegkundigen moeten direct contact opnemen met de huisarts of spoedhulp (112) bij vermoeden van medicijnvergiftiging. Het is belangrijk om te vermelden:

• Welk medicijn is ingenomen
• Hoeveel van het medicijn is genomen
• Wanneer het medicijn is ingenomen
• Of de verpakking of medicatie nog beschikbaar is

3. Voer eerste hulp uit onder toezicht

Totdat medische hulp arriveert, kan verpleegkundige eerste hulp worden verleend. Dit mag echter alleen worden gedaan in overleg met een arts of medisch deskundige. Mogelijke stappen zijn:

• Het opwekken van braken (alleen indien aanbevolen en veilig)
• Het toedienen van absorberende middelen (zoals geactiveerde kool)
• Het gebruik van zoutoplossingen als laxeermiddelen
• Zorg voor voldoende hydratatie (waterinname)

Het is belangrijk om te weten dat het toedienen van extra medicatie zonder toestemming van een arts niet aan te raden is.

4. Transport naar medische instelling

Als de situatie zich verslechtert of als het risico op ernstige complicaties bestaat, moet de patiënt zo snel mogelijk naar een ziekenhuis worden gebracht. Verpleegkundigen moeten zorgvuldig observeren en eventuele veranderingen in de toestand van de patiënt rapporteren aan medische hulpdiensten.

Specifieke richtlijnen bij bepaalde medicijnen

In sommige gevallen zijn er specifieke richtlijnen voor het beheren van vergiftiging door bepaalde medicijnen. Bijvoorbeeld bij vergiftiging door antidepresiva, digitale middelen of slaapmiddelen kunnen er aangepaste behandelingen zijn. In dergelijke gevallen is het belangrijk om de richtlijnen van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) of een medisch deskundige op te volgen.

Het NVIC is een centrale bron voor toxicologisch advies in Nederland. Zij zijn 24/7 bereikbaar en kunnen artsen, verpleegkundigen en andere hulpverleners begeleiden bij het beheren van intoxicaties.

Preventie en medische review

Ondanks alle voorzorgsmaatregelen is het belangrijk om te weten dat voorkomen beter is dan genezen. Verpleegkundigen en andere zorgverleners kunnen een belangrijke rol spelen in het voorkomen van medicijnvergiftigingen door:

• Regelmatig de medicatielijst van patiënten te controleren
• Samen met arts en apotheker de medicatie te beoordelen
• Bewustwording te creëren over juiste medicijngebruik
• Patiënten te informeren over de risico’s van medicijnmisbruik of -verwarring

In zorginstellingen wordt regelmatig een medicatiereview uitgevoerd, waarbij de lopende medicatie van patiënten wordt beoordeeld. Deze reviews helpen om over- of onjuiste medicatie te voorkomen.

Rol van de ziekenhuisapotheek

Ziekenhuisapothekers spelen een essentiële rol bij het beheren van medicatie in het ziekenhuis en het voorkomen van medicijnvergiftigingen. Zij zijn betrokken bij het farmacotherapie-overleg met medische specialisten en zorgen voor jaarlijkse medicatiereviews voor bewoners in zorginstellingen.

Daarnaast zijn zij betrokken bij het beheren van dure geneesmiddelen, zoals TNFα-remmers, die worden gebruikt in het behandelen van ziektes zoals reuma en Crohn. Deze specialistische geneesmiddelen worden tijdens poliklinische afspraken voorgeschreven en zijn onderdeel van een uitgebreid medisch begeleidingsplan.

Hydratatie en herstel

Na een geval van medicijnvergiftiging is het belangrijk om de patiënt te ondersteunen in het herstelproces. Dit omvat het zorgen voor voldoende hydratatie (waterinname) en het volgen van een medisch begeleid herstelplan.

Bij patiënten die braken of diarree hebben, is het vooral belangrijk om de vocht- en elektrolytbalans te bewaken. Alcohol en cafeïne moeten worden vermeden, omdat deze de herstelproces vertragen.

Toezicht en voortgezette observatie

Na de acute fase van vergiftiging kan het nodig zijn om de patiënt onder toezicht te houden in een ziekenhuis of zorginstelling. Dit helpt bij het voorkomen van mogelijke complicaties en het ondersteunen van het herstelproces. Verpleegkundigen spelen een centrale rol in deze fase door continue observatie en medische ondersteuning te bieden.

Wetenschappelijk onderzoek en vooruitgang

Het NVIC voert ook uitgebreid wetenschappelijk onderzoek uit naar de effecten van chemische stoffen op het menselijk lichaam. Deze kennis helpt bij het verbeteren van de kwaliteit van informatieverstrekking en advisering bij vergiftigingen. Het onderzoek richt zich ook op de vraag waarom sommige mensen gevoeliger zijn voor bepaalde stoffen dan anderen.

Samenwerking met andere instellingen

Bij calamiteiten of incidenten met chemische of radioactieve stoffen werkt het NVIC samen met andere instellingen en autoriteiten om advies te geven en de gezondheidsrisico’s in kaart te brengen. Deze samenwerking is ook van toepassing bij incidenten in zorginstellingen of andere locaties waar patiënten worden verzorgd.

Samenvatting

Bij medicijnvergiftiging is het van groot belang om snel en goed ingevormd te reageren. Verpleegkundigen spelen een centrale rol in het herkennen van symptomen, het uitvoeren van eerste hulp en het begeleiden van patiënten naar medische hulpdiensten. Het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) is een essentiële bron voor toxicologisch advies in Nederland en helpt zowel professionals als patiënten bij het beheren van intoxicaties.

Het voorkomen van medicijnvergiftiging is even belangrijk als het beheren ervan. Verpleegkundigen, arts en apothekers werken samen aan preventieve maatregelen zoals medicatiereviews en bewustwording van patiënten. Ziekenhuisapothekers zijn ook essentieel bij het beheren van medicatie en het voorkomen van vergiftigingen in zorginstellingen.

Door actief te zijn in de herkenning, behandeling en voorkoming van medicijnvergiftigingen, kunnen verpleegkundigen in Nederland een grote bijdrage leveren aan de veiligheid en gezondheid van patiënten.

Bronnen

1. NVIC - Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum
2. IliveOK - Tekenen en eerste hulp bij medicijnvergiftiging
3. Gezonder Leven - Wat te doen bij medicijnenvergiftiging
4. Mens en Gezondheid - Vergiftiging: oorzaken, symptomen en behandeling
5. Slingeland - Ziekenhuisapotheek
6. Nationale Apotheek - Advies bij medicijnvergiftiging