Ontdek Limburg: Activiteiten, Evenementen en Tips voor een Prachtige Dag uit
juli 23, 2025
Het onderwerp van de koudste plek in Nederland is een fascinerend en wetenschappelijk relevante kwestie die meteorologen, klimaatonderzoekers en zelfs toeristen blijft boeien. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de historische temperaturen, de locaties die vaak als koudste worden genoemd, en de klimatologische en geografische factoren die bepalen waarom bepaalde plekken zo extreem koud kunnen worden. De informatie is gebaseerd op betrouwbare bronnen, waaronder KNMI-gegevens, artikelen uit regionale kranten en onderzoeken door klimaatexperts.
Historische temperaturen en records
De laagste temperatuur ooit gemeten in Nederland dateert uit 27 januari 1942. Op die dag daalde de temperatuur in Winterswijk tot -27,4 °C. Dit record staat bekend als het nationale koude record en is tot op de dag van vandaag ongebroken. De omstandigheden die die winter leidden tot zo’n extreme koude dag, waren een combinatie van hoge luchtdruk, een oostenwind en een uitgebreid sneeuwdek. Deze factoren zorgen ervoor dat de straling van de aarde verlaagd wordt, waardoor het oppervlak sneller afkoelt.
In de jaren daarna zijn er wel koude temperaturen gemeten, maar geen die het record van Winterswijk uit 1942 overtreffen. Zo werd in 1979 in Lelystad een temperatuur gemeten van -24,4 °C, en in 2012 daalde de temperatuur in Lelystad tot -22,9 °C. Deze temperaturen zijn de koudste van de 21e eeuw, maar zijn niet bijzonder dicht bij het record uit 1942.
Locaties die vaak als koudste worden genoemd
Er zijn verschillende locaties in Nederland die regelmatig als de koudste worden genoemd. Hoewel Winterswijk de plek is waar het nationale koude record is gevestigd, zijn er andere locaties die in bepaalde omstandigheden even extreem koud kunnen worden. Zo wordt Eelde in Drenthe soms genoemd als een van de koudste plekken in Nederland. In de winter kan de temperatuur in Eelde tot onder de 8,6 °C dalen. Dit is in het oosten van Nederland, waar het klimaat extremer is dan in het westen, waar de Noordzee invloed heeft op de temperatuur.
Een andere locatie die regelmatig wordt genoemd is de Schoorlse duinen. In de zomer is er in de duinpan van deze regio een gemiddelde temperatuur van 8,6 °C gemeten. Dit maakt het een van de koudste plekjes van Nederland. De duinpannen zijn ideaal voor het meten van extreme koude temperaturen, omdat koude lucht zwaarder is dan warme lucht en dus naar het laagste punt glijdt. Dit fenomeen is te zien in het zogenaamde "koude luchtverzamelen" in de laaggelegen delen van de duinen.
De invloed van klimaat en landschap
Het klimaat en de geografische omstandigheden spelen een grote rol in de bepaling van de koudste plek in Nederland. In het oosten van Nederland, waar de invloed van de zee beperkt is, kan het kouder worden dan in het westen. Dit komt doordat de Noordzee in het westen een temperatuurverlaging veroorzaakt, waardoor extreme koude minder waarschijnlijk is. In het oosten daarentegen kan koude lucht uit het oosten ongehinderd stromen en zich in laaggelegen gebieden verzamelen.
In de duinen, bossen en op plekken met een lage hoogte kan de temperatuur sneller dalen. Deze gebieden zijn vaak geschikt voor het meten van extreme koude, omdat de lucht vrij kan stromen en het landschap niet hinderlijk is voor de temperatuurontwikkeling. De duinpannen zijn bijzonder geschikt voor dit doel, omdat ze openliggende, laaggelegen en afgesloten zijn door hellingen. Dit maakt het mogelijk dat koude lucht zich daar kan verzamelen en de temperatuur verder kan dalen.
Klimaatverandering en toekomstige verwachtingen
De klimaatverandering heeft een grote invloed op de temperatuurontwikkelingen in Nederland. In de afgelopen jaren is de temperatuur in Nederland gestegen, wat betekent dat extreme koude dagen steeds zeldzamer worden. Het klimatologische instituut KNMI verwacht dat het kouderecord in Winterswijk onwaarschijnlijk nog zal worden verbroken. Dit komt doordat het klimaat steeds warmer wordt en de kans op extreem koude temperaturen dus kleiner is.
In de toekomst zal de koudste plek in Nederland mogelijk minder extreem zijn dan in het verleden. De combinatie van hoge luchtdruk, sneeuwdek en oostenwind, die vroeger zo vaak leidden tot extreme koude, zal minder vaak voorkomen. Dit betekent dat het kouderecord uit 1942 waarschijnlijk voor altijd blijft bestaan.
De rol van vrieskoujagers
Een interessante groep die zich bezighoudt met de bepaling van de koudste plek in Nederland zijn de zogenaamde vrieskoujagers. Deze mensen zijn vaak weerfanaat en voelen zich in hun element als het gaat vriezen. Een van de bekendste vrieskoujagers in Nederland is Pieter Bliek uit Alkmaar. Hij is al sinds zijn jeugd geïnteresseerd in weer en heeft zich gespecialiseerd in de zoektocht naar de koudste plekjes in Nederland.
Bliek werkt samen met de Belgische vrieskoujager Karel Holvoet, en samen hebben ze elf meetstations neergezet in de duinen langs de Nederlandse kust. Deze meetstations registreren continu de temperatuur en geven inzicht in de koude ontwikkelingen in deze gebieden. In de Schoorlse duinen bijvoorbeeld is een duinpan gemeten met een gemiddelde temperatuur van 8,6 °C, wat maakt dat het een van de koudste plekjes van Nederland is.
Vrieskoujagers zoals Bliek en Holvoet voeren onderzoek uit naar de invloed van het landschap en het klimaat op de temperatuurontwikkelingen. Hun werk levert belangrijke inzichten op over waarom bepaalde plekken extreem koud kunnen worden en hoe deze locaties zich gedragen in verschillende klimatologische omstandigheden.
Conclusie
De koudste plek in Nederland is een onderwerp dat niet alleen meteorologen, maar ook wetenschappers en klimaatonderzoekers blijft boeien. De laagste temperatuur ooit gemeten in Nederland werd in 1942 in Winterswijk bereikt met -27,4 °C. Hoewel er in de jaren daarna ook koude temperaturen zijn gemeten, is dit record tot op heden ongebroken.
De locaties die vaak als koudste worden genoemd zijn Winterswijk, Eelde en de Schoorlse duinen. Deze gebieden zijn geschikt voor het meten van extreme koude, omdat ze zich in het oosten van Nederland bevinden, waar het klimaat extremer is, en omdat het landschap ervoor zorgt dat de temperatuur sneller kan dalen.
De klimaatverandering heeft een grote invloed op de temperatuurontwikkelingen in Nederland. In de toekomst is het steeds waarschijnlijker dat extreme koude dagen zeldzamer worden, wat betekent dat het kouderecord uit 1942 waarschijnlijk voor altijd blijft bestaan.