Leuke Dingen te Doen in Noord-Nederland op 12 Januari
juli 23, 2025
Nederland is niet direct het eerste land dat mensen in gedachten brengen wanneer het gaat om sterrenkijken. Toch zijn er in dit land een aantal prachtige plekken waar de nachtelijke hemel vrijwel onaangetast is door lichtvervuiling. Deze locaties bieden unieke kansen om de sterrenhemel in al haar glorie te zien, waaronder de Melkweg, constellaties en zelfs planeten. In dit artikel worden de donkerste plekken van Nederland besproken, met aandacht voor hun locatie, eigenschappen, toegankelijkheid en de activiteiten die zich hier afspelen.
Schiermonnikoog: De Donkerste Plek van Nederland
Het eiland Schiermonnikoog, gelegen in het noordwesten van Nederland, is officieel geroepen tot de donkerste plek van het land. Dit is duidelijk gebaseerd op een onderzoek dat uitgevoerd is door de stichting Natuur en Milieu in samenwerking met de provinciale milieufederaties. In het kader van dit onderzoek zijn lichtmetingen gedaan op 41 locaties, waarbij Schiermonnikoog als de meest donkere plek uitkwam.
De bevolkingsdruk op het eiland is laag, en de verlichting van het dorp en de buitengebieden is bewust beperkt. Dit maakt het een ideaal oord voor sterrenkijkers, maar ook voor de natuur, aangezien de verlichting vooral bedoeld is om trekvogels in het nationaal park niet te storen. Burgemeester Bert Swart benadrukt dat het beleid rondom lichtbeheer centraal staat in de bestuursvisie van het eiland.
Buiten Schiermonnikoog zelf zijn er in het noorden van Nederland – met name in de provincies Groningen, Drenthe en Friesland – ook een aantal andere locaties die hoog scoren op de duisternis- en sterrenkijk-index. Deze plekken zijn onder andere: 't Hogeland in Groningen, Ruiten-Aa en Dwingelderveld in Drenthe. Deze regio’s vormen samen de top tien van de donkerste plekken in Nederland.
De Wadden: UNESCO-erfgoed en Sterrenparadijs
De Wadden, een reeks eilanden in het noordwesten van Nederland, vormen een UNESCO-werelderfgoed en zijn bekend om hun natuurlijke schoonheid. Daarnaast zijn ze ook een van de beste locaties voor sterrenkijkers in het land. De lage bevolkingsdruk en beperkte verlichting zorgen voor een heldere nachtelijke hemel, waarin zowel de Melkweg als enkele planeten goed zichtbaar zijn.
Eilanden als Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog zijn regelmatig de locatie voor sterrenkijkavonden, georganiseerd door lokale natuurbeschermingsorganisaties. Op een heldere nacht kun je hier niet alleen de sterren bewonderen, maar ook wandelingen maken onder het stralende firmament.
Nationaal Park Lauwersmeer: Een Dark Sky Park
Het Nationaal Park Lauwersmeer, dat zich op de grens van de provincies Friesland en Groningen bevindt, is een andere toplocatie voor sterrenkijkers. Het park is uitgeroepen tot een zogenoemd Dark Sky Park, wat betekent dat het een beschermd gebied is waar het nachtelijke duister en de sterrenhemel centraal staan.
In dit park is het mogelijk om honderden sterren te zien op een heldere nacht, in tegenstelling tot stedelijke gebieden waar het aantal zichtbare sterren sterk beperkt is door lichtvervuiling. Natuurreservaten zoals het Lauwersmeer zijn niet alleen goed voor de astronomie, maar ook voor het nachtelijke dierenleven, dat niet gestoord wordt door overdreven verlichting.
Een bezoek aan het Lauwersmeer biedt bovendien de kans om andere activiteiten te combineren, zoals wandelen, fietsen of vogelkijken. Daarnaast zijn er regelmatig publieksavonden waarbij sterrenkijkers met professionele telescopen de hemel verkennen.
De Boschplaat op Terschelling: Eerste Dark Sky Park van Nederland
Natuurgebied De Boschplaat, gelegen op het eiland Terschelling, is in 2015 het eerste Dark Sky Park van Nederland geworden. Het is erkend door de Internationale Dark Sky organisatie (IDA) als een van de donkerste plekken ter wereld. Dit gebied ligt vlak bij het dorp Oosterend en biedt unieke kansen om de sterrenhemel te zien in haar volle glorie.
De Boschplaat is niet alleen een oase van duisternis, maar ook een plek waar het nachtelijke dierenleven goed beschermd is. Het park is uitgestrekt en biedt zowel open zandvlakken als duinen, wat ideale voorwaarden creëert voor het observeren van de sterren. Op sommige avonden is het mogelijk om zelfs planeten te zien, zoals Venus, Mars of Jupiter.
Op Terschelling zelf zijn ook andere goede plekken voor sterrenkijkers. De straatverlichting in Oosterend is aangepast om de lichtvervuiling te beperken, wat ervoor zorgt dat de sterrenhemel over het hele eiland goed zichtbaar is. Daarnaast worden er regelmatig sterrenkijkavonden georganiseerd, waarbij zowel beginners als ervaren sterrenkijkers hun eigen telescoop of die van een organisatie kunnen gebruiken.
Nationaal Park Dwingelderveld: Donkere Himmel in Drenthe
Nationaal Park Dwingelderveld in Drenthe is een andere donkere plek in Nederland die uitstekend geschikt is voor sterrenkijkactiviteiten. De uitgestrekte heidevelden bieden een vrij zicht op de sterrenhemel, en het park is regelmatig een locatie voor openbare sterrenkijkavonden.
Een speciale locatie binnen het park is de radiosterrenwacht bij Dwingeloo. Hier worden regelmatig publieksavonden georganiseerd, waarbij sterrenkijkers met professionele telescopen de hemel verkennen. Het park is bovendien een belangrijk ecologisch gebied, waar het nachtelijke dierenleven niet gestoord wordt door overdreven verlichting.
De Hoge Veluwe: Stilte en Sterren
Het Nationaal Park De Hoge Veluwe is vooral bekend om zijn bossen en heidevelden, maar ook als een plek waar de sterrenhemel goed zichtbaar is. Parkbeheerder Willem Jansen benadrukt dat het park actief werkt aan het verminderen van lichtvervuiling. Op de uitgestrekte heidevelden is het mogelijk om een prachtige nacht onder de sterren door te brengen, een ervaring die zeldzaam is in dichtbevolkte gebieden.
De Kiekkaaste in het Dollardgebied: Sterren en Vogels
Het Dollardgebied in Groningen is een andere locatie waar sterrenkijkers en vogelliefhebbers hun vreugde kunnen beleven. Deze plek is ver genoeg van grote steden om een prachtige sterrenhemel te bieden. Sterrenkundige Petra Vos benadrukt dat het een unieke combinatie biedt van natuur, stilte en astronomie.
In het Dollardgebied kun je overdag genieten van de rijke vogelwereld en ’s nachts van de sterrenhemel. De stilte en afstand tot grote steden maken het een bijzonder plek voor wie wil genieten van de duisternis en de nachtelijke natuur.
Andere Donkere Locaties in Nederland
Naast de al genoemde locaties zijn er nog andere donkere plekken in Nederland die geschikt zijn voor sterrenkijkactiviteiten. Onder andere het Drents Friese Wold, Ellertsveld en Mantingerzand scoren hoog op de duisternis-index. Deze gebieden zijn vooral populair bij lokale sterrenkijkers en worden regelmatig gebruikt voor sterrenkijkavonden en andere astronomische activiteiten.
De Rol van Lichtbeheer en Duurzaamheid
Lichtvervuiling is een wereldwijd probleem, en Nederland is daar geen uitzondering op. Toch zijn er maatregelen genomen om dit probleem aan te pakken. De ontwikkeling van Dark Sky Parks en het verlagen van de verlichting in natuurgebieden zijn belangrijke stappen in de richting van een duurzamere toekomst.
Door bewust kennis te nemen van deze donkere plekken en de betekenis van lichtbeheer, kunnen zowel sterrenkijkers als natuurverkeners bijdragen aan het behoud van de nachtelijke duisternis. Deze plekken zijn niet alleen ideaal voor het observeren van de sterren, maar ook voor fotografie, wandelingen en andere activiteiten die men kan combineren met sterrenkijken.
Conclusie
Nederland, bekend om zijn dichte bevolking en verlichte steden, bevat toch ook een aantal prachtige donkere plekken die ideaal zijn voor sterrenkijkactiviteiten. Van de Wadden tot het Lauwersmeer, van De Boschplaat tot het Drents Friese Wold, zijn er verschillende locaties waar de sterrenhemel vrijwel onaangetast is door lichtvervuiling.
Deze plekken zijn niet alleen belangrijk voor de astronomie, maar ook voor het behoud van het nachtelijke dierenleven en het aanbod van duurzame toeristische activiteiten. Door bewust gebruik te maken van deze locaties en deel te nemen aan sterrenkijkavonden, kan men bijdragen aan het behoud van de nachtelijke duisternis en de sterrenhemel in haar volle glorie bewonderen.