Mooie tussenstops op de route van Nederland naar Italië
juli 23, 2025
Jacobus Craandijk (1834–1912) is bekend geworden als een van de pioniers van het wandelen als actieve en culturele activiteit in Nederland. Zijn reeks "Wandelingen door Nederland" heeft een blijvende indruk nagelaten op het historische en geografische beeld van het land, met name in het zuiden. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van Craandijks bijdrage aan het wandelgenre, de routebeschrijvingen in zijn werk, en de rol van Limburg in zijn reisverslagen. Daarnaast worden moderne wandelgidsen en toegankelijkheid van zijn werken besproken.
Jacobus Craandijk: De wandelende predikant
Jacobus Craandijk was een predikant en schrijver die in de 19e eeuw vrijwel het hele land te voet doorkruiste. Zijn reisverslagen zijn verzameld in een zeven-delige serie, waarvan het derde deel specifiek routes in de regio Limburg beschrijft. Hij is vaak aangeduid als de "wandelende predikant", een etiket dat zijn reisverslagen een unieke mix van religieuze, historische en landschappelijke inzichten geeft. Zijn werk is een waardevolle bron voor wie interesse heeft in de historische geografie en het leefmilieu van Nederland in de 19e eeuw.
De invloed van Craandijks werk
Craandijks wandelingen worden beschouwd als een standaardwerk binnen het genre. Zijn routes en beschrijvingen vormen een schat aan informatie over het landschap, de maatschappij en de kultuur van die tijd. Het is bekend dat hij niet alleen bekende dorpen en steden bespreekte, maar ook minder toegankelijke of onbekende gebieden, zoals ruïnes en heuvels. Zijn werk is daarom niet alleen van historisch belang, maar ook voor moderne wandelaars die zijn routes willen herbekijken of uitbreiden.
Limburg in de "Wandelingen door Nederland"
In het derde deel van Craandijks werk komen verschillende routes in Limburg aan bod. Deze routes geven een indruk van de rijke historie en het landschap van de regio. Het volgende overzicht geeft een samenvatting van de routes die worden genoemd:
Van Brederode naar Bloemendaal en Overveen
Deze wandeling begint in het noordoosten van Limburg en loopt richting Overveen. Het deel van Craandijk dat dit traject beschrijft is een vroege versie van een route die later bekend zou worden als een van de klassieke wandeltochten in het zuiden van Nederland.Over de Limburgse bergen
Craandijk beschrijft een reis over de heuvels van Limburg, met name het gebied rond Rijckholt en Meersen. Deze route maakt duidelijk dat Craandijk niet alleen stadsbezoeken in zijn programma had, maar ook een diepe waardering voor het natuurlandschap. De ruïne van Huis ter Haer, een historisch bouwwerk uit de 17e eeuw, krijgt hierbij een uitgebreide beschrijving.Een wandeling door Rotterdam
Ook al is Rotterdam niet geheel in Limburg gelegen, Craandijk beschrijft zijn reis door deze stad als een logische tussenstation op zijn weg door het zuiden. Zijn observaties over de groeiende stad en de aanleg van nieuwe spoorwegen geven een interessant historisch perspectief.Naar Goeree en Overflakkee
Deze route voert Craandijk naar de eilanden Goeree-Overflakkee, een aparte geografische entiteit binnen de regio. Zijn beschrijvingen van deze eilanden en hun inwoners geven een beeld van de sociale structuur en economie van die tijd.Wandelingen bij Overveen, Bennebroek en Heemstede
Deze routes lopen door het noordoosten van Nederland en het zuiden van Flevoland. De routes tonen aan dat Craandijk zich ook riep tot het onderzoeken van minder bekende dorpen en steden.Reflectie op Maastricht
Het derde deel van Craandijks werk sluit af met een reflectie op Maastricht, een stad die in de 19e eeuw al een belangrijke historische betekenis had. Zijn observaties over het klimaat, de inwoners en de economie van Maastricht geven een waardevolle bron voor historisch onderzoek.
Moderne wandelgidsen en de erfenis van Craandijk
Hoewel Craandijks werk uit de 19e eeuw stamt, zijn zijn routes en observaties nog steeds actueel. Tegenwoordig zijn er verschillende uitgevers die moderne wandelgidsen publiceren, waarin Craandijks ideeën en routes worden herdacht of uitgebreid. Een aantal van deze publicaties is hieronder vermeld, gebaseerd op de bronnen.
Grenzenloze wandelingen
Een van de moderne wandelgidsen die verwijzen naar Craandijks invloed is "Grenzenloze wandelingen", een boek dat 14 bourgondische wandelingen beschrijft rondom het Drielandenpunt. Deze gids is van uitgeverij TIC en bevat routebeschrijvingen en historische context, vergelijkbaar met Craandijks aanpak. Het boek richt zich op het grensgebied van Nederland, Duitsland en België, wat een internationale uitstraling geeft aan de wandelingen.
De Worm van bron tot monding
Een andere publicatie is "De Worm van bron tot monding", waarin 11 routes langs het grensriviertje tussen het Aachener Wald en de Roer worden beschreven. Deze routes zijn geschreven door Olaf op den Kamp en publiceerd door TIC. Ook hier is de aanpak vergelijkbaar met Craandijk: een mix van landschappelijke en historische observaties.
Een wandeling rondom Zuid-Limburg
In dit boek door Alex Buis wordt een internationale wandeling beschreven rondom Zuid-Limburg, met 11 etappes van gemiddeld 25 kilometer. Het boek is uitgegeven door TIC en richt zich op het herontdekken van minder bekende dorpen en steden. Deze aanpak is in lijn met Craandijks idee van het verkennen van het land vanuit een historisch en landschappelijk perspectief.
De mooiste Heuvellandwandelingen
Een andere gids is "De mooiste Heuvellandwandelingen", waarin 13 bourgondische rondwandelingen worden beschreven. Het boek is geschreven door Jo Knubben en gericht op het Heuvelland en de Voerstreek. Deze routes zijn in lijn met Craandijks benadering van het wandelen als een manier om de natuur en cultuur van een regio te verkennen.
Toegankelijkheid en uitgaven van Craandijks werk
Het werk van Jacobus Craandijk is tegenwoordig nog steeds beschikbaar, zowel in digitale als fysieke vorm. Op basis van de bronnen is duidelijk dat er verschillende uitgaven van zijn werk beschikbaar zijn, waaronder eerste drukken in paperback. Deze uitgaven zijn vaak te koop via boekhandels en marktplaatsen zoals Marktplaats.nl.
Een voorbeeld van een beschikbare uitgave is het derde deel van "Wandelingen door Nederland", dat uitgegeven wordt in paperback en te koop is voor €21,90. Deze uitgave is van de eerste druk en in een goede staat. Ook zijn er andere uitgaven beschikbaar, zoals "Wandelingen door Nederland 6" voor €20,55 en "Wandelingen door Nederland 4" voor €27,50. Deze boeken worden vaak gratis verzonden en zijn in goede staat.
Digitale en fysieke uitgaven
Niet alleen zijn de fysieke boeken beschikbaar, maar het werk van Craandijk is ook vaak te vinden in digitale vorm. Uitgeverij Bruna biedt bijvoorbeeld een digitale uitgave van "Wandelingen door Nederland 3", wat toegankelijkheid vergroot voor lezers die geen fysieke boeken willen of kunnen aankopen. Deze uitgave is beschikbaar voor €27,50 en is geschikt voor digitale lezers.
De betekenis van Craandijks werk voor moderne wandelaars
Hoewel Craandijks werk uit de 19e eeuw stamt, heeft het een blijvende invloed op het moderne wandelgenre. Zijn routes en observaties zijn niet alleen historisch waardevol, maar ook nuttig voor moderne wandelaars die zijn routes willen herbekijken of uitbreiden. Zijn benadering van het wandelen als een manier om de natuur en cultuur van een regio te verkennen is nog steeds actueel.
Historische en geografische inzichten
Een van de meest opmerkelijke aspecten van Craandijks werk is de combinatie van historische en geografische inzichten. Zijn routes worden niet alleen beschreven in termen van afstanden en landmaken, maar ook in termen van sociale en economische observaties. Dit maakt zijn werk uniek en waardevol voor zowel historici als wandelaars.
Toegankelijkheid voor moderne lezers
Craandijks werk is tegenwoordig makkelijker toegankelijk dan ooit. Zowel fysieke als digitale uitgaven zijn beschikbaar, waardoor lezers vanuit diverse contexten zijn werk kunnen lezen en gebruiken. Dit maakt zijn invloed op het wandelgenre nog groter.
Conclusie
Jacobus Craandijk was een pionier in het wandelen als culturele en historische activiteit. Zijn reeks "Wandelingen door Nederland" bevat waardevolle inzichten over het landschap, de maatschappij en de kultuur van het land in de 19e eeuw. In het derde deel van zijn werk komen routes in Limburg aan bod, wat duidelijk maakt dat hij niet alleen stadsbezoeken in zijn programma had, maar ook een diepe waardering voor het natuurlandschap.
Tegenwoordig zijn zijn routes en observaties nog steeds actueel. Moderne wandelgidsen, zoals "Grenzenloze wandelingen", "De Worm van bron tot monding", "Een wandeling rondom Zuid-Limburg", en "De mooiste Heuvellandwandelingen", zijn in lijn met Craandijks benadering van het wandelen. Zijn werk is beschikbaar in fysieke en digitale vorm, waardoor het toegankelijk is voor moderne lezers.
Jacobus Craandijk’s erfenis blijft dus levend, zowel voor historici als voor moderne wandelaars die zijn routes willen herbekijken of uitbreiden.