Waarom het klimaat in Nederland steeds extremer wordt

In de afgelopen jaren is het klimaat in Nederland duidelijk veranderd. Het land telt nu de warmste jaren gemeten sinds het begin van de metingen in 1901. De jaartemperatuur in De Bilt is sinds 1901 met ruim 2°C gestegen, terwijl de wereldgemiddelde temperatuur met 1,3°C is toegenomen sinds het begin van de industriële revolutie. Nederland warmt dus sneller op dan het wereldgemiddelde. In 2024 werd de temperatuur in Nederland met 11,8°C gemeten, wat 2,9°C hoger is dan het gemiddelde over 1901-1930. Deze opwarming heeft gevolgen voor het weer, de natuur en de samenleving in het land.

De opwarming van het klimaat in Nederland is onder andere te merken aan de stijging van tropische dagen. Het aantal dagen waarop de temperatuur boven de 30°C komt, is in de afgelopen decennia gestegen van gemiddeld twee naar vijf dagen per jaar. In de toekomst kan een temperatuur boven de 40°C in de zomer elk jaar normaal worden. In 2019 werd voor het eerst in Nederland een temperatuur van boven de 40°C gemeten. De stijging van de gemiddelde jaartemperatuur en het toenemend aantal tropische dagen zijn te verklaren door de stijging van broeikasgassen in de atmosfeer. Deze stijging is vooral het gevolg van de uitstoot van CO2 door menselijke activiteiten, zoals het verbranden van fossiele brandstoffen.

De opwarming heeft niet alleen gevolgen voor de temperatuur, maar ook voor het weerspatroon in Nederland. Het weer wordt extremer: er zijn meer hittegolven, langdurige stortregens, droogtes en zware stormen. De klimaatverandering is het gevolg van de industriële revolutie, waarbij de uitstoot van broeikasgassen exponentieel is toegenomen. Hoewel de opwarming van het klimaat langzaam lijkt, is het in de afgelopen jaren steeds duidelijker geworden. Extreem weer, zoals zware regenval of extreem hoge temperaturen, is in vergelijking met vroeger vaker voor gekomen. Dit heeft gevolgen voor de infrastructuur, de natuur en de gezondheid van mensen.

Ook de geografie van Nederland speelt een rol in het bepalen van de maximale temperatuur. Omdat Nederland grenst aan de Noordzee, wordt het klimaat gematigd door de zee. Zeebries heeft een verkoelend effect, wat voorkomt dat de temperaturen te hoog oplopen. In droge en warme weersomstandigheden kan het in Nederland tot boven de 40°C stijgen, maar het overschrijden van 42°C is praktisch onmogelijk. De combinatie van kurkdroogte, hoge drukgebieden en wind uit landzijde is nodig om zulke extreme temperaturen te bereiken. In de tropen, waar het vochtig is, blijft de temperatuur vaak onder de 30°C, omdat verdamping van vocht de opwarming beperkt. In droge woestijnen daarentegen kan het wel 50°C worden. In Nederland zijn deze extreme temperaturen niet haalbaar vanwege de nabijheid van de zee en de luchtvochtigheid.

Nederland heeft in de afgelopen jaren ook te maken gehad met extreem weersomstandigheden, zoals zware regenval. In 2024 was het een recordwarm en tegelijkertijd ook een erg nat jaar. De zware regenval in Twente leidde bijvoorbeeld tot overstromingen op de snelweg A1. Deze soort extreme neerslag is het gevolg van het opwarmen van de atmosfeer, waardoor de lucht meer vocht kan opnemen en neerslag intenser wordt. De combinatie van regen en wind kan leiden tot omvallende bomen, vollopende kelders en zelfs overstromingen. Deze gebeurtenissen tonen aan dat het Nederlandse klimaat steeds extremer wordt.

De veranderingen in het klimaat hebben ook gevolgen voor de gezondheid van mensen. Hittegolven duren langer en zijn intenser, wat vooral risico’s met zich meebrengt voor kwetsbare groepen, zoals ouderen en jonge kinderen. Het lichaam heeft meer moeite om zich aan extreme temperaturen aan te passen, wat kan leiden tot vermoeidheid, uitdroging of zelfs hart- en vaatziekten. Daarnaast kan warme lucht sneller vervuilen, wat leidt tot hogere concentraties luchtverontreiniging, zoals ozon. Dit heeft gevolgen voor de ademhaling en kan leiden tot longziekten. In de toekomst zullen deze gezondheidsrisico’s waarschijnlijk nog verder toenemen.

Ondanks de duidelijke trend van opwarming is er ook een nieuw klimaatscenario dat onderzoekers zorgen baart: een scenario waarin Nederland juist kouder wordt. Dit scenario is onderzocht door een werkgroep van experts van de TU Delft, Deltares en het KNMI. Hoewel het meest waarschijnlijke scenario nog steeds is dat het warmer wordt, is dit nieuwe inzicht niet te negeren. Het scenario is gerelateerd aan veranderingen in de Atlantische Golfstroom, die een lopende band van warm water naar Europa brengt. Als deze stroom vermindert of stopt, kan dat leiden tot kouder weer in Nederland. Dit scenario brengt verstrekkende gevolgen met zich mee voor de veiligheid van waterland Nederland, waarvan het klimaat sterk beïnvloed wordt door de zee.

De opwarming van het klimaat heeft ook gevolgen voor de infrastructuur in Nederland. Hittegolven kunnen leiden tot het smelten van asfalt op wegen, wat onderhoud vereist. Droogtes kunnen leiden tot krimp in de grond, wat gevolgen heeft voor de stabiliteit van gebouwen en wegen. Zware regenval kan leiden tot overstromingen, die schade veroorzaken aan huizen en bedrijven. De toekomstige gevolgen van klimaatverandering zijn daarom niet alleen een kwestie van temperatuur, maar ook van het vermogen van de infrastructuur om met deze veranderingen om te gaan.

De Nederlandse overheid en bedrijven zijn zich ervan bewust dat actie moet worden genomen om de gevolgen van klimaatverandering te beheersen. Er zijn plannen opgesteld om de energieproductie te verduurzamen, CO2-uitstoot te verminderen en de infrastructuur aan te passen aan veranderende weersomstandigheden. De overgang naar duurzame energie, zoals zon en wind, is een belangrijke stap in deze richting. Daarnaast worden maatregelen genomen om steden te maken tot "ademend steden", waarbij groene ruimtes en waterafvoer systemen worden verbeterd om overstromingen te voorkomen. Deze maatregelen zijn nodig om Nederland veilig en leefbaar te houden in de toekomst.

De klimaatverandering is geen verre toekomst meer, maar een realiteit die zich al nu laat zien in het dagelijks leven. In 2024 was het recordwarm, maar mensen zullen het zich waarschijnlijk vooral herinneren als een nat jaar. Het KNMI merkt op dat de toenemende weersextremen, zoals zware regenval en hittegolven, zorgen baren voor onderzoekers en beleidsmakers. Deze veranderingen hebben gevolgen voor de samenleving, de economie en de natuur. Het is belangrijk dat Nederland zich goed voorbereid op deze veranderingen, zowel qua infrastructuur als qua beleid.

De opwarming van het klimaat in Nederland is het gevolg van de stijging van broeikasgassen in de atmosfeer. Deze stijging is vooral het gevolg van menselijke activiteiten, zoals het verbranden van fossiele brandstoffen. De uitstoot van CO2, methaan en lachgas heeft geleid tot een verdikking van de atmosfeer, waardoor de aarde sneller opwarmt. Ook wanneer de uitstoot van broeikasgassen nu meteen stopt, gaan sommige veranderingen, zoals de zeespiegelstijging, nog honderden of duizenden jaren door. Het is daarom belangrijk dat actie wordt genomen om de toekomstige gevolgen van klimaatverandering te beheersen.

In de toekomst is het klimaat in Nederland waarschijnlijk nog extremer dan nu. De gemiddelde temperatuur zal waarschijnlijk nog verder stijgen, terwijl het aantal tropische dagen per jaar zal toenemen. Het aantal ijsdagen daalt verder, terwijl de kans op extreme neerslag groter wordt. In de zomer kunnen temperaturen boven de 40°C normaal worden, terwijl in de winter koude fronten en sneeuw nog steeds kunnen voorkomen. Deze veranderingen hebben gevolgen voor het landbouwbedrijf, de infrastructuur en de gezondheid van mensen. Het is daarom belangrijk dat Nederland zich goed voorbereid op deze veranderingen.

In conclusie wordt het klimaat in Nederland steeds extremer door de opwarming van de aarde. De stijging van broeikasgassen heeft geleid tot een toename van tropische dagen, zware regenval en hittegolven. De geografie van Nederland bepaalt dat de temperaturen niet zullen stijgen boven 42°C, maar het is wel duidelijk dat het land sneller opwarmt dan het wereldgemiddelde. De gevolgen van klimaatverandering zijn al zichtbaar in het dagelijks leven, en het is belangrijk dat actie wordt genomen om de toekomstige gevolgen te beheersen. Door maatregelen zoals het verduurzamen van de energieproductie en het aanpassen van de infrastructuur kan Nederland zich goed voorbereiden op de veranderende weersomstandigheden.

Bronnen

1. Waarom wordt ons weer steeds extremer?
2. Waarom het in Nederland nooit warmer wordt dan 42 graden
3. Nieuw klimaatscenario baart onderzoekers zorgen: juist kouder Nederland
4. Klimaatverandering in Nederland slaat het weer op hol
5. Van de staat van het klimaat: je krijgt het steeds warmer
6. Klimaatverandering kort
7. Future weather: Climate change, heat, extreme – KNMI-klimaatbericht