Wandelen in Domburg: Verken de Mooiste Routes en Natuurgebieden van Zeeland
juli 22, 2025
De luchtkwaliteit in Nederland is op meerdere locaties ernstig aan de slechte kant. Vooral in zuidelijke en westelijke steden zoals Schiedam, Rotterdam en Delft wordt de luchtkwaliteit als zorgwekkend beschouwd. Deze steden scoren ver onder de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) als het gaat om concentraties van stof en stikstofdioxide. In dit artikel wordt ingegaan op de huidige toestand van de luchtkwaliteit in Nederlandse steden, de oorzaken van de vervuiling en de gevolgen voor de gezondheid. Ook worden de steden en regio’s genoemd die de meest vervuilde lucht ademen, en welke maatregelen kunnen bijdragen aan een verbetering.
Toestand van de luchtkwaliteit in Nederland
In Nederland zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd om de luchtkwaliteit in steden te analyseren. Deze onderzoeken tonen aan dat zowel stikstofdioxide (NO2) als fijnstof (PM2.5) op veel plekken in concentraties voorkomen die boven de WHO-advieswaarden liggen. Deze stoffen worden beschouwd als de belangrijkste verantwoordelijken voor luchtvervuiling in stedelijke gebieden.
Een onderzoek van Pointer (KRO-NCRV) heeft aangetoond dat de lucht in Schiedam, bijvoorbeeld, 2,15 keer zo vervuild is als de WHO-advieswaarden toestaan. Dit maakt Schiedam tot de gemeente met de meest vervuilde lucht in Nederland. Ook andere gemeenten in de regio Rijnmond en Zuid-Holland scoren slecht, zoals Rijswijk, Ridderkerk en Vlaardingen. In deze steden zijn concentraties van stikstofdioxide en fijnstof aanzienlijk hoger dan de norm, wat leidt tot gezondheidsrisico’s voor de inwoners.
Deze situatie is vooral terug te vinden in steden met een hoge concentratie industrie, drukke wegen en zware scheepvaart. Bovendien draagt het gebruik van houtkachels in woningen in de wintermaanden extra bij aan de luchtvervuiling in dichtbevolkte stadsbuurten.
Oorzaken van luchtvervuiling
De luchtvervuiling in Nederlandse steden wordt voornamelijk veroorzaakt door menselijke activiteiten. De belangrijkste bronnen zijn:
Verkeer: Vooral zware vrachtwagens, personenauto’s en motorvoertuigen zijn verantwoordelijk voor de uitstoot van stikstofdioxide en fijnstof. In stedelijke gebieden waar het verkeer intensief is, zoals in de Randstad, is de luchtvervuiling het hoogst.
Industrie: In steden als Rotterdam en Vlaardingen zijn grote industriegebieden gevestigd, waaronder chemische fabrieken en raffinaderijen. Deze activiteiten leiden tot emissies van schadelijke stoffen in de lucht.
Scheepvaart: In de havengebieden van Rotterdam en omgeving is de scheepvaart een belangrijke bron van luchtvervuiling. De zware schepen gebruiken schadelijke brandstoffen die stof en stikstofdioxide uitzenden.
Houtkachels: In woningen in stedelijke gebieden wordt vaak gebruikgemaakt van houtkachels in de wintermaanden. Deze kachels voegen extra fijnstof toe aan de lucht, wat de algehele vervuiling verder verergert.
De combinatie van deze activiteiten leidt tot een hoge luchtkwaliteitsproblematiek in bepaalde steden. In Schiedam bijvoorbeeld zijn meerdere van deze factoren tegelijkertijd aanwezig: zware industrie, drukke wegen, zware scheepvaart en een hoge dichtheid aan houtkachels. Dit maakt dat de luchtkwaliteit in deze gemeente extreem slecht is.
Gezondheidsrisico’s van vervuilde lucht
De gevolgen van vervuilde lucht zijn zowel op korte als op lange termijn aanzienlijk. Op korte termijn kunnen luchtkwaliteitsproblemen leiden tot ademhalingsklachten, astma-aanvallen en allergische reacties. Kinderen en ouderen zijn hierbij het meest gevoelig, omdat hun lichaam minder goed kan omgaan met schadelijke stoffen in de lucht.
Op lange termijn kunnen de gevolgen van luchtvervuiling ernstiger zijn. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat langdurige blootstelling aan vervuilde lucht leidt tot een toename van hart- en vaatziekten, longkanker en een vroegtijdige sterfte. Volgens de GGD sterven Nederlanders gemiddeld tien maanden eerder door luchtvervuiling. Dit is een duidelijk bewijs van de ernst van het probleem.
Bovendien zorgen de schadelijke stoffen in de lucht voor een toename van gezondheidskosten. Onderzoekers schatten dat de gevolgen van luchtvervuiling jaarlijks leiden tot hogere zorgkosten en verlies aan productiviteit.
Steden met de meest vervuilde lucht
Uit de meeste onderzoeken en rapportages is duidelijk dat de meest vervuilde lucht in Nederland vooral te vinden is in steden en gemeenten in Zuid-Holland en de Randstad. Schiedam is hierbij de gemeente met de slechtste luchtkwaliteit. Andere gemeenten in de top tien van meest vervuilde lucht zijn:
- Rijswijk – 2,08 keer de WHO-advieswaarden
- Ridderkerk – 2,04 keer de WHO-advieswaarden
- Delft – 2,03 keer de WHO-advieswaarden
- Utrecht – 2,01 keer de WHO-advieswaarden
- Papendrecht – 2,01 keer de WHO-advieswaarden
- Vlaardingen – 2,01 keer de WHO-advieswaarden
- Rotterdam – 2,00 keer de WHO-advieswaarden
- Barendrecht – 1,99 keer de WHO-advieswaarden
- Hendrik-Ido-Ambacht – 1,98 keer de WHO-advieswaarden
Ook in grote steden zoals Amsterdam, Den Haag en IJmuiden zijn de luchtkwaliteitscijfers zorgwekkend. In de binnenstad van Amsterdam zijn de concentraties van fijnstof en stikstofdioxide fors boven de advieswaarden. In IJmuiden, in de buurt van Tata Steel, is de luchtvervuiling eveneens erg hoog.
Steden met betere luchtkwaliteit
Hoewel de meeste steden in Nederland problemen hebben met luchtvervuiling, zijn er ook gemeenten en regio’s waar de luchtkwaliteit relatief goed is. Uit onderzoeken is gebleken dat plattelandsgebieden, zoals de Waddeneilanden (zoals Vlieland), de schoonste lucht ademen. In deze regio’s is de luchtvervuiling veel lager, omdat er minder industrie, minder drukke wegen en weinig zware scheepvaart zijn.
Ook bepaalde steden scoren beter op het vlak van luchtkwaliteit. Groningen scoort bijvoorbeeld goed in vergelijking met andere grote steden in Nederland. Uit onderzoek van het Europees Milieuagentschap (EEA) blijkt dat Groningen de beste luchtkwaliteit heeft van negen onderzochte steden in Nederland. Daarnaast scoort Utrecht relatief beter dan andere steden in de Randstad, met een twaalfde plaats in de ranglijst.
Maatregelen tegen luchtvervuiling
Aangezien de luchtkwaliteit in veel steden in Nederland nog steeds te slecht is, zijn er maatregelen nodig om dit probleem aan te pakken. Volgens onderzoekers en experts kunnen de volgende maatregelen een bijdrage leveren aan een verbetering van de luchtkwaliteit:
Minder verkeer: Het verminderen van het aantal voertuigen in stedelijke gebieden kan leiden tot een daling van de uitstoot van stikstofdioxide en fijnstof. Dit kan gerealiseerd worden door meer mensen te stimuleren om te fietsen, te lopen of gebruik te maken van het openbaar vervoer.
Elektrisch vervoer: Het overgaan op elektrische auto’s, fietsen en bussen kan de uitstoot van schadelijke stoffen aanzienlijk verminderen.
Duurzame energie: Het gebruik van duurzame energiebronnen in industrieën en woningen kan helpen om de uitstoot van verontreinigende stoffen te beperken.
Minder gebruik van houtkachels: Het verminderen van het aantal houtkachels in woningen kan de luchtvervuiling in dichtbevolkte stadsbuurten verlagen.
Groene ruimtes: Het aanleggen van meer groene ruimtes in steden kan helpen bij het reinigen van de lucht, aangezien bomen en planten schadelijke stoffen opnemen.
Daarnaast is het belangrijk dat de regering en lokale overheden maatregelen nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door beperkende maatregelen in te voeren voor bedrijven die veel vervuiling veroorzaken, of door de bouw van nieuwe industriële installaties te beperken in stedelijke gebieden.
Toekomstige uitdagingen
De toekomstige uitdagingen op het gebied van luchtkwaliteit zijn aanzienlijk. Aangezien het aantal inwoners in stedelijke gebieden groeit en de economie zich blijft ontwikkelen, kan de luchtvervuiling opnieuw toenemen als er geen actie wordt genomen. Daarnaast is er een wettelijk kader dat Nederland verplicht om de luchtkwaliteit te verbeteren, zodat het niet langer schendt van mensenrechten zoals gezondheid en leefbaarheid.
Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens heeft duidelijk gemaakt dat leven in gezonde lucht een mensenrecht is. Als Nederland niet voldoende maatregelen neemt om de luchtkwaliteit te verbeteren, kan het land door het Hof veroordeeld worden voor het schenden van deze mensenrechten.
Daarom is het belangrijk dat zowel overheden als particuliere partijen actie ondernemen om de luchtvervuiling in steden te beperken. Het is niet alleen goed voor de gezondheid van de inwoners, maar ook voor de duurzaamheid van de stad en de toekomstige leefbaarheid.
Conclusie
De luchtkwaliteit in Nederlandse steden is op veel plekken zorgwekkend, met schadelijke concentraties van stof en stikstofdioxide die boven de WHO-advieswaarden liggen. In steden zoals Schiedam, Rijswijk, Ridderkerk en Delft is de luchtvervuiling aanzienlijk, wat leidt tot gezondheidsrisico’s voor de inwoners. De oorzaken van deze vervuiling zijn onder andere verkeer, industrie, scheepvaart en houtkachels.
Hoewel er maatregelen zijn genomen om de luchtkwaliteit te verbeteren, is er nog steeds werk aan de winkel. Het is van belang dat zowel overheden als particuliere partijen actie ondernemen om de luchtvervuiling in steden te beperken. Dit kan gedaan worden door minder verkeer, duurzame energie en groene ruimtes aan te leggen.
De toekomstige uitdagingen zijn groot, aangezien de luchtkwaliteit ook een mensenrecht betreft. Het is belangrijk dat Nederland actie onderneemt om de luchtkwaliteit te verbeteren, zodat de gezondheid van de inwoners kan worden beschermd en het land niet schendt van mensenrechten.