Parijs ontdekken: een gids met bezienswaardigheden en praktische kaartinformatie
juli 28, 2025
In Nederland zijn er talloze tunnels en ondergrondse gangenstelsels die al eeuwen geheim blijven, of juist pas recentelijk zijn ontdekt. Deze verborgen lagen van het land vertellen verhalen over geschiedenis, architectuur, technologie en menselijke creativiteit. Zowel historische vestingwerken als moderne infrastructuur verborgen zich onder het oppervlak. Deze artikelen gaan dieper in op de bekendste en meest interessante tunnels en gangenstelsels in Nederland, waar ze zich bevinden, wat ze betekenen en hoe ze beschikbaar zijn voor het publiek.
Gangenstelsels en vestingwerken
Een van de meest indrukwekkende ontdekkingen van een ondergronds gangenstelsel vond plaats in Bergen op Zoom. Een inwoner die in zijn tuin gegraven had, ontdekte een tunnel van 250 meter die volledig gemetseld was. Dit gangenstelsel maakt deel uit van de vestingwerken van Bergen op Zoom en is het enige gangensysteem dat volgens de bron naar ontwerp van Menno van Coehoorn is gebouwd en intact is gebleven. Menno van Coehoorn was een vooraanstaande vestingbouwer in de 17de eeuw, en zijn werk is nog steeds zichtbaar in vestingsteden zoals Bergen op Zoom.
De gemeente stelt dat het gangenstelsel in uitstekende staat is en van grote historische waarde. Het is niet duidelijk wanneer het exact is gebouwd, maar sommige suggesties dateren het systeem uit de 13e eeuw. Andere bronnen suggereren dat het verband houdt met de vestingwerken uit de 17e eeuw, een periode waarin vestingsteden als Bergen op Zoom cruciale strategische positie hadden.
Zoals beschreven in bron 1, zijn er ook andere steden in Nederland die gangenstelsels kunnen bevatten, zoals Den Haag, Tiel en zelfs kleinere dorpen. In Tiel is bijvoorbeeld een gangenstelsel ontdekt, maar dit is sindsdien dichtgemaakt. Dit benadrukt hoe belangrijk het is om historisch erfgoed zoals deze ondergrondse structuren te beschermen en te onderzoeken. Voor historisch bewuste toeristen en liefhebbers van urbex is dit een inspiratie om te onderzoeken of hun eigen stad of dorp verborgen tunnels of gangenstelsels bevat.
Urban exploring en het ontdekken van verborgen tunnels
Een populaire manier om verborgen tunnels en verlaten gebouwen te ontdekken is urban exploring, ofwel urbex. Volgens bron 3 is urbex een spannende manier om de verborgen hoekjes van Nederland te ontdekken, zoals oude fabrieken, spoorlijnen, militaire zones en ondergrondse tunnels. Urbex-liefhebbers gebruiken vaak Google Maps en Google Earth om ongebruikte of verlaten gebouwen en tunnels te lokaliseren. Oude kaarten, archieven en online forums zijn ook nuttige hulpmiddelen om te achterhalen waar deze locaties zich bevinden.
Een voorbeeld van een interessante urbex-locatie is de verborgen tunnel bij Katwijk aan Zee. Deze tunnel werd in 1933 gegraven voor TBC-patiënten van het Katwijks Zeehospitium. Het was een ontsnappingsroute naar het strand en later in de Tweede Wereldoorlog een weg voor Duitse soldaten. Na de oorlog verdween de tunnel onder zand, en sindsdien is het onzichtbaar voor het publiek. In 2023 besloot de gemeente Katwijk om de tunnel tot gemeentelijk monument te verklaren, terwijl het Hoogheemraadschap van Rijnland het ziet als een veiligheidsrisico voor de zeewering. De discussie tussen gemeente en waterraadschap toont aan hoe complex het beheer en bescherming van dergelijke historische tunnels is.
Tunnels in Nederland: een overzicht
Hoewel veel tunnels in Nederland zichtbaar zijn en regelmatig door verkeer worden gebruikt, zijn er ook tunnels die vanwege hun historische waarde of locatie verborgen blijven. Bron 4 biedt een lijst van tunnels in Nederland, waarbij tunnels vanaf 250 meter lengte worden vermeld. De lijst is gecomponeerd op basis van de Nederlandse Tunnelwet, die in 2004 is ingevoerd na meerdere ernstige tunnelbranden in Europa. Deze wet stelt strengere veiligheidseisen voor tunnels dan de Europese richtlijn, aangezien Nederland een land is met intens verkeer en een compacte geografie.
Top 10 langste tunnels in Nederland
Bron 6 bevat een lijst van de tien langste tunnels in Nederland. Deze tunnels worden gebruikt voor zowel weg- als spoortraffic en zijn essentieel voor het verkeer in het land. De langste tunnel is de Sophiaspoortunnel met een lengte van 4.240 meter, gelegen in de buurt van Maastricht. Deze tunnel bestaat uit meerdere lagen en wordt gebruikt voor doorgaand verkeer, terwijl andere delen ook toegang bieden aan voetgangers en fietsers.
De Gaasperdammertunnel in Amsterdam-Zuidoost is ook vermeld en wordt verwacht in 2020 gereed te zijn. Dit is een van de breedste tunnels in Nederland, met vijf buizen en elf rijstroken. Een andere bekende tunnel is de Willemsspoortunnel onder het centrum van Rotterdam. Deze tunnel is 2.608 meter lang en is belangrijk voor het treinverkeer tussen Breda en Rotterdam.
De Roertunnel is een van de oudere tunnels en ligt in de buurt van Roermond. Deze landtunnel is 2.450 meter lang en werd in 2008 in gebruik genomen. Het is de langste landtunnel in Nederland die is gebouwd voor wegverkeer en loopt voor een deel onder de rivier de Roer.
In de buurt van Den Haag bevindt zich de Victory Boogie Woogietunnel, genoemd naar een beroemd schilderij van Piet Mondriaan. Deze tunnel is nog in aanbouw en zal 1.860 meter lang worden.
Tunnelbeheer en veiligheid in Nederland
De beheerder van tunnels in Nederland is Rijkswaterstaat, die 20 tunnels beheert. De overige tunnels worden beheerd door gemeenten of provincies. Rijkswaterstaat zorgt ervoor dat tunnels veilig en betrouwbaar blijven door strikte veiligheidseisen te handhaven. Deze veiligheidseisen zijn opgenomen in de Tunnelwet, die is ontwikkeld na meerdere dodelijke tunnelbranden in de jaren 90 en begin 2000. De Tunnelwet is in sommige gevallen strenger dan de Europese richtlijn, omdat Nederland dagelijks enorm veel verkeer door tunnels heen moet laten rijden.
Veiligheidsvoorzieningen zoals ventilatiesystemen, vluchtdeuren, verlichting, camera’s en luidsprekers worden regelmatig onderhouden en gecontroleerd. Tunnelbeheerders houden tunnels 24 uur per dag en 7 dagen per week in de gaten vanuit verkeerscentrales, zoals beschreven in bron 5.
Verborgen tunnels en toerisme
Hoewel veel tunnels in Nederland zichtbaar zijn en regelmatig door verkeer worden gebruikt, zijn er ook tunnels die vanwege hun historische waarde of locatie verborgen blijven. Deze tunnels zijn soms alleen toegankelijk voor experts of worden beschouwd als gevaarlijk voor het publiek. Toch kan urbex en historisch onderzoek een brug slaan tussen deze verborgen tunnels en het publiek, mits er voldoende aandacht is voor veiligheid en toegankelijkheid.
Een voorbeeld is de Abdijtunnel in Utrecht, die 1.360 meter lang is en onderdeel uitmaakt van de Zuidtangent. Deze tunnel is ontworpen voor busverkeer en is sinds 2002 in gebruik. Hoewel deze tunnel niet verborgen is, is het een voorbeeld van hoe tunnels in Nederland functioneren als onderdeel van een groter infrastructuurplan.
In tegenstelling tot moderne tunnels zoals deze, zijn er ook tunnels die volledig verborgen zijn en slechts bekend zijn bij historici of urbex-liefhebbers. Een van deze tunnels is de Alexiatunnel in Hilversum, die 249 meter lang is en in 2022 in gebruik is genomen. Deze tunnel is ontworpen voor wegverkeer en is onderdeel van de Oosterengweg.
Conclusie
Nederland bevat een rijke geschiedenis van tunnels en ondergrondse gangenstelsels, waarvan sommige al eeuwen oud zijn en andere pas recent zijn ontdekt of gebouwd. Deze tunnels spelen een essentiële rol in de infrastructuur van het land, zowel voor weg- als spoortraffic. Buiten het functionele gebruik zijn tunnels ook van historisch belang, zoals het gangenstelsel in Bergen op Zoom of de verborgen tunnel bij Katwijk aan Zee. Deze verborgen tunnels en gangenstelsels tonen aan dat Nederland een land is dat zich niet alleen op het oppervlak uitstrekt, maar ook diep onder de grond een rijke geschiedenis en culturele waarde heeft.
Voor toeristen, historici en urbex-liefhebbers zijn deze tunnels een bron van inspiratie om te ontdekken wat zich onder de grond van Nederland bevindt. Het is echter belangrijk om veiligheid en bescherming van historisch erfgoed te prioriteren. De combinatie van moderne beheerpraktijken en historisch onderzoek kan ervoor zorgen dat deze verborgen tunnels niet alleen worden bewaard, maar ook toegankelijk worden gemaakt voor toekomstige generaties.