Vakantie aan Zee in Nederland voor Gezinnen: Leuke Tips en Activiteiten
juli 22, 2025
In Nederland zijn trolleybussen een relatief zeldzame verschijning geworden. Momenteel rijden deze elektrische voertuigen uitsluitend in Arnhem, een stad die zelfs als de "trolleystad" bekendstaat. Vroeger waren trolleybussen echter ook actief in steden als Groningen en Nijmegen. In dit artikel geven we een overzicht van de steden in Nederland waar trolleybussen rijden of hebben gereden. De informatie is gebaseerd op historische gegevens en huidige ontwikkelingen.
Inleiding
De trolleybus is een elektrische bus die zijn energie haalt uit bovenleidingen via stroomopnemers. Hoewel het systeem technisch vergelijkbaar is met dat van trams, gebruikt de trolleybus geen rails. In Nederland maakte de trolleybus in de middeleeuwen een tijdelijke opkomst, vooral als vervanging van oude tramlijnen die door oorlog of infrastructuurveranderingen waren opgeheven. Deze overgang was mede beïnvloed door de groei van het automobilisme in de jaren zestig, die geleidde tot de verdwijning van trolleylijnen in veel steden.
De enige stad waar trolleybussen nog steeds rijden, is Arnhem. Deze stad heeft zich sinds de oprichting ervan in 1949 sterk ingezet om de trolleybus als een duurzame en unieke vorm van stadsvervoer te behouden. In dit artikel geven we een overzicht van alle Nederlandse steden die trolleybussen hebben gekend of nog kennen, inclusief historisch achtergronden en huidige toestand.
Trolleybussen in Arnhem
Geschiedenis
Arnhem is sinds 1949 de enige stad in Nederland waar trolleybussen rijden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het tramnetwerk van de stad volledig vernietigd tijdens de Slag om Arnhem. Dit leidde tot de beslissing om de tramlijnen te vervangen door trolleybussen. Op 5 september 1949 werd de eerste trolleylijn geopend, verbinding makend met belangrijke wijken en voorsteden zoals Geitenkamp, Hoogkamp, Alteveer, 't Broek (Arnhem-Noord), Malburgen (Arnhem-Zuid), Velp en Oosterbeek.
Het systeem bleef gedurende decennia operationeel, en in tegenstelling tot andere steden, heeft Arnhem ervoor gekozen om de trolleybus continu aan te houden als een centraal onderdeel van het stadsvervoer. Dit is gedeeltelijk toe te schrijven aan de duurzaamheid van het systeem, het comfort van het vervoer en het unieke karakter van de trolleybus zelf.
Huidige situatie
Momenteel rijden trolleybussen in Arnhem onder beheer van de steden Arnhem, Renkum en Rheden. De vervoerder is verantwoordelijk voor het wagenpark, terwijl de gemeenten samen het netwerk beheren. Een gemeentelijk besluit stelt dat Arnhem altijd de trolleystad zal blijven. De trolleybussen zijn uitgerust met noodmotoren, waardoor ze ook kunnen rijden als de bovenleidingen tijdelijk niet werken.
Belang van de trolleybus in Arnhem
De trolleybus in Arnhem is een symbool van duurzaamheid en historische continuïteit. Het is bovendien een unieke attractie voor toeristen, die het elektrische vervoer kunnen meemaken in een moderne stadsomgeving. De trolleybus is zuiniger dan een dieselbus, met name wanneer het op groene stroom draait. Daarnaast draagt de aanwezigheid van trolleybussen bij aan het karakter van de stad en biedt het een alternatief voor conventioneel stadsvervoer.
Trolleybussen in Groningen
Geschiedenis
In 1928 werd voor het eerst in Groningen een trolleybus ingezet in een proefproject op de Kraneweg en Meeuwerderweg. Deze proef werd als geslaagd beschouwd, en in 1949 werden de overgebleven tramlijnen 1 en 3 in Groningen omgezet in trolleylijnen. Deze verbindingen reikten tot het Noorderstation en naar de wijk Helpman.
De trolleybus in Groningen was bedoeld als een tijdelijke oplossing. Tijdens de jaren zestig, met de opkomst van het automobilisme en de voorkeur voor flexibelere vervoersvormen, verdwenen de trolleylijnen in Groningen. De lijnen werden vervangen door dieselbussen, die sneller en makkelijker aan te passen waren aan veranderende stadsomstandigheden.
Trolleybussen in Nijmegen
Geschiedenis
In 1952 begon Nijmegen met het gebruik van trolleybussen. Het eerste netwerk bestond uit lijn 1, die als vervanger fungeerde voor de oude tramlijnen. In 1957 werd lijn 4 toegevoegd. In de vroege jaren zestig stopte Nijmegen met het gebruik van trolleybussen, net als Groningen. De lijnen werden vervangen door dieselbussen, die flexibelere routes toelieten en minder afhankelijk waren van infrastructurele voorwaarden.
De trolleybus in Nijmegen was een tijdelijke oplossing, vergelijkbaar met die in Groningen. De stroomverzorging via bovenleidingen vereiste regelmatige onderhoud en investeringen, wat in de jaren zestig steeds minder rendabel werd.
Andere steden in Nederland
Hoewel Groningen en Nijmegen slechts tijdelijk trolleybussen hebben gekend, is er sprake van een overgangsperiode waarin deze voertuigen in enkele steden werden overwogen of zelfs voorbereid, maar nooit geïmplementeerd werden. Een dergelijk voorbeeld is Rotterdam. In de jaren na de oorlog werd in die stad overwogen om trolleybussen in te zetten. In de Maastunnel werd bovenleiding geïnstalleerd, en bussen werden voorbereid op het gebruik van elektriciteit. Toch kwam het project nooit tot stand. De leidingen werden later gebruikt voor het herstel van trambovenleidingen.
Technische kenmerken van trolleybussen
Definitie en werking
Een trolleybus is een voertuig dat aangedreven wordt door elektromotoren, met stroom die via bovenleidingen wordt geleid. De stroomopnemers (meestal metalen stangen of armen) zijn verbonden met de bovenleidingen en zorgen voor een continue energievoorziening. De trolleybus is technisch gezien een motorvoertuig en valt onder de categorie lijn- of stadsbus.
Harmonicabussen
De meeste trolleybussen in Nederland zijn gelede bussen, ook wel harmonicabussen genoemd. Deze bussen bestaan uit twee delen die met een scharnier zijn verbonden, waardoor ze maximaal 18,75 meter lang kunnen zijn. Ze zijn uitgerust met minimaal drie assen en bieden extra ruimte voor reizigers in drukke stadsgebieden.
Noodvoorziening
Trolleybussen zijn vaak uitgerust met een noodmotor, waardoor ze ook kunnen rijden als de bovenleidingen tijdelijk niet beschikbaar zijn. Dit zorgt voor flexibiliteit en betrouwbaarheid in het geval van technische storingen of onderhoudswerkzaamheden aan de bovenleidingen.
Duurzaamheid en toekomst
Elektrisch vervoer
Trolleybussen worden gezien als een duurzame vervoersvorm, omdat ze geen uitstoot van fijnstof of CO₂ veroorzaken. Vooral als de stroom die ze gebruiken afkomt van hernieuwbare bronnen, zoals wind- of zonne-energie, is het een schone alternatief voor conventionele dieselbussen.
Toekomst in Arnhem
Arnhem heeft zich sterk ingezet voor het behoud van de trolleybus. De stad heeft besloten dat ze altijd de trolleystad zal blijven. Deze keuze is gedeeltelijk motiverend voor andere steden in Nederland, die op zoek zijn naar duurzame vervoersoplossingen. De trolleybus in Arnhem is een symbool voor innovatie en duurzaamheid in stadsvervoer.
Conclusie
Trolleybussen zijn in Nederland een tijdelijke of permanente vervoersvorm geweest in enkele steden. Arnhem is de enige stad waar ze nog steeds rijden, terwijl ze in Groningen en Nijmegen zijn verdwenen met de opkomst van het automobilisme. De trolleybus in Arnhem is niet alleen een historisch fenomeen, maar ook een voorbeeld van duurzaam en innovatief stadsvervoer. De trolleybus is een unieke vervoersvorm die zich door haar elektrische aandrijving, duurzaamheid en betrouwbaarheid onderscheidt van conventionele bussen.
De geschiedenis van trolleybussen in Nederland toont aan dat ze een belangrijke rol hebben gespeeld in het stadsvervoer, vooral als tijdelijke oplossing voor vernielde of opgeheven tramlijnen. Hoewel ze elders zijn verdwenen, heeft Arnhem ervoor gekozen om het trolleybussysteem behouden te houden. Deze keuze benadrukt de waarde van duurzaam vervoer en innovatie in stadsontwikkeling.