Wandelen in Epen: een natuurlijke schat in het Zuid-Limburgse heuvelland
juli 22, 2025
Het maken van samenvattingen is een essentieel onderdeel van het voorbereiden op het Nederlands examen, zowel voor leerlingen in het HAVO als in het VWO. Hoewel de samenvatting als afzonderlijk onderdeel van het eindexamen sinds 2015 is verdwenen, blijft het belangrijk om te leren samenvatten. Veel vragen op het examen vereisen het herkennen van hoofdgedachten, het analyseren van teksten en het samenvatten van informatie. Daarom is het verstandig om deze vaardigheden vroeg te leren en systematisch te oefenen.
In dit artikel geven we een overzicht van effectieve strategieën en aanpakken voor het maken van samenvattingen, op basis van tips en adviezen die in verschillende bronnen worden genoemd. Het artikel richt zich vooral op het Nederlands examen in het voortgezet onderwijs, met nadruk op het VWO- en HAVO-niveau. We bespreken de belangrijkste stappen bij het maken van een goede samenvatting, het oefenen van samenvattingsvaardigheden en het gebruik van kladversies. Daarnaast tonen we aan hoe je je kan voorbereiden op de specifieke vraagvormen die op het examen voorkomen.
Het belang van samenvatten voor het Nederlands examen
Samenvatten is niet alleen een technische vaardigheid, maar ook een mentale oefening die helpt bij het begrijpen van teksten en het onthouden van informatie. Tijdens het samenvatten filter je de essentie van een tekst en zorg je voor een duidelijke, overzichtelijke weergave van de belangrijkste punten. Deze vaardigheid is van groot belang bij het Nederlands examen, waarin leerlingen vaak geconfronteerd worden met complexe teksten en diverse vraagvormen.
Hoewel de samenvatting als aparte opdracht niet langer op het examen voorkomt, blijft het vaak een onderliggende vaardigheid die nodig is bij het beantwoorden van vragen. Veel examenvragen vragen om een overzicht van de hoofdgedachten of de functie van bepaalde alinea’s in een tekst. Daarom is het verstandig om samenvattingsvaardigheden te oefenen als onderdeel van de examenvoorbereiding.
Stappen bij het maken van een goede samenvatting
Het maken van een goede samenvatting volgt een systematische aanpak. In verschillende bronnen worden vergelijkbare stappen genoemd die je kunt volgen om een effectieve samenvatting te maken. Deze stappen zijn niet alleen toepasbaar op examens, maar ook in het alledaagse leren en het begrijpen van tekstmateriaal.
1. Oriënterend lezen
Voordat je begint met het schrijven van een samenvatting, is het belangrijk om de tekst eerst goed te begrijpen. Begin met een oriënterende lezing, waarbij je je richt op de belangrijkste onderdelen van de tekst. Let op de titel, inleiding, conclusie, eerste en laatste alinea en eventuele tussenkopjes. Deze onderdelen bevatten meestal de kern van de tekst.
2. Tekst opdelen in deelonderwerpen
Nadat je de tekst hebt begrepen, deel je deze in logische deelonderwerpen. Dit helpt bij het overzicht en maakt het makkelijker om de belangrijkste punten te herkennen. Tijdens deze fase kun je ook belangrijke zinnen markeren die een essentieel onderdeel van de tekst vormen.
3. Kladversie maken
Een veelvoorkomende aanbeveling is om eerst een kladversie van je samenvatting te maken. Deze kladversie is een tussenstap die je helpt om de hoofdgedachten en structuur van je samenvatting te bepalen. Pas als je tevreden bent met de kladversie, schrijf je de definitieve versie van je samenvatting. Dit is vooral belangrijk tijdens het examen, waarin je beperkte tijd hebt om antwoorden op te schrijven.
4. Gebruik van je eigen woorden
Bij het schrijven van je samenvatting is het essentieel om je eigen woorden te gebruiken. Dit zorgt ervoor dat je de tekst echt begrijpt en niet alleen repeteert. Probeer de informatie op een duidelijke manier te herformuleren, zonder het oorspronkelijke betekenisverlies te riskeren.
5. Controle op woordaantal en inhoud
Bij het maken van een samenvatting is het belangrijk om het woordaantal nauwkeurig te controleren. Veel examenvragen geven een maximum aan, bijvoorbeeld "vat tekst X samen in maximaal 30 woorden". Als je te veel woorden gebruikt, moet je overbodige zinnen verwijderen. Als je te weinig woorden gebruikt, is er een kans dat je belangrijke informatie hebt vergeten. Controleer altijd of je samenvatting overeenkomt met de opdracht.
Oefenen van samenvattingsvaardigheden
Oefenen is een van de meest effectieve manieren om samenvattingsvaardigheden te verbeteren. In verschillende bronnen wordt benadrukt dat het regelmatig oefenen van samenvattingsopdrachten essentieel is voor de examenvoorbereiding. Hieronder geven we enkele aanbevelingen voor het oefenen van samenvattingsvaardigheden.
1. Gebruik van oude examens
Een veelvoorkomende aanbeveling is om oude examens te gebruiken als oefenmateriaal. Door samenvattingsopdrachten uit vorige examens te maken, leer je hoe de vragen gesteld worden en wat de verwachtingen zijn op het examen. Na afloop kun je je antwoorden vergelijken met het antwoordmodel en eventuele fouten herstellen.
2. Oefenen met diverse teksten
Het is verstandig om te oefenen met diverse teksten, zoals krantenartikelen, essays en verhalen. Dit helpt bij het herkennen van verschillende tekstsoorten en schrijfdoelen. Door te oefenen met verschillende teksten, leer je hoe je het schrijfdoel van een tekst kunt bepalen en hoe je de hoofdgedachten kunt samenvatten.
3. Tijdmanagement
Oefenen met samenvattingsopdrachten onder tijdsdruk is belangrijk om je tijdmanagement te verbeteren. Tijdens het examen heb je beperkte tijd om een samenvatting te maken, en het is daarom verstandig om dit vooraf te oefenen. Maak bijvoorbeeld een tijdschema en probeer binnen een bepaalde tijd een samenvatting te schrijven.
Samenvattingsvaardigheden in de context van het examen
Op het Nederlands examen wordt vaak gevraagd om een samenvatting te maken van een bepaalde alinea of tekst. Deze opdrachten vereisen niet alleen kennis van de inhoud van de tekst, maar ook een goed begrip van de structuur en de hoofdgedachten. In de volgende subsecties bespreken we enkele veelvoorkomende vraagvormen en hoe je deze het beste kunt aanpakken.
1. Wat is de hoofdgedachte van de tekst?
Deze vraag vereist een korte samenvatting van de hoofdgedachte van de tekst. Het is belangrijk om je te concentreren op de kern van de tekst en te vermijden om te veel detail op te nemen. Probeer de hoofdgedachte in één of twee zinnen weer te geven.
2. Welke functie heeft alinea … ten opzicht van alinea …?
Bij deze vraag moet je bepalen welke functie een bepaalde alinea heeft ten opzicht van een andere alinea. Dit vereist een goed begrip van de structuur van de tekst en de verbanden tussen de alinea’s. Probeer te bepalen of de alinea een inleiding, een argumentatie of een conclusie vormt.
3. Met welke soort argumenten onderbouwt de auteur dit standpunt?
Bij deze vraag moet je bepalen welke soort argumenten de auteur gebruikt om zijn standpunt te onderbouwen. Denk aan feiten, voorbeelden, logica en emotionele argumenten. Probeer deze argumenten te herkennen en te samenvatten in je antwoord.
4. Wat is de belangrijkste functie van alinea …?
Ook deze vraag vraagt om het bepalen van de functie van een bepaalde alinea. Probeer te bepalen of de alinea een inleiding, een argumentatie of een conclusie vormt. Je kunt dit doen door de context van de alinea te analyseren en de verbanden met de rest van de tekst te bepalen.
Conclusie
Het maken van samenvattingen is een essentieel onderdeel van het voorbereiden op het Nederlands examen. Hoewel de samenvatting als afzonderlijk onderdeel van het eindexamen sinds 2015 is verdwenen, blijft het belangrijk om samenvattingsvaardigheden te ontwikkelen. Deze vaardigheden zijn van groot belang bij het beantwoorden van examenvragen, waarin het herkennen van hoofdgedachten en het analyseren van teksten centraal staan.
Door een systematische aanpak te volgen en regelmatig te oefenen, kun je je samenvattingsvaardigheden verbeteren en beter voorbereiden op het examen. Het maken van een kladversie, het gebruik van je eigen woorden en het controleren van het woordaantal zijn enkele van de belangrijkste stappen bij het maken van een goede samenvatting.
Bij het examen is het ook belangrijk om te oefenen met diverse teksten en vraagvormen. Door te oefenen met oude examens en diverse teksten, leer je hoe je het schrijfdoel van een tekst kunt bepalen en hoe je de hoofdgedachten kunt samenvatten. Daarnaast is het verstandig om tijdmanagement te oefenen, zodat je onder tijdsdruk ook efficiënt kunt werken.
In samenvatting is het maken van samenvattingen een belangrijke vaardigheid die helpt bij het begrijpen van teksten en het onthouden van informatie. Door deze vaardigheid te oefenen, kun je beter voorbereid zijn op het Nederlands examen en het algemene leren in het voortgezet onderwijs.