Beschermde natuurgebieden in Nederland: Aandeel, bescherming en toekomstvisie

In Nederland is de bescherming van natuurgebieden een belangrijk onderdeel van de natuurbeheersing en het behoud van biodiversiteit. De beschermde natuurgebieden omvatten onder meer het Natuurnetwerk Nederland (NNN), Natura 2000-gebieden en Nationale Parken. Deze gebieden worden beschermde natuurgebieden genoemd, omdat ze specifieke ecologische waarden en bescherming genieten. In dit artikel worden de belangrijkste kenmerken, percentages, en toekomstige verwachtingen van deze beschermde gebieden in kaart gebracht, gebaseerd op de in de bronnen verstrekte informatie.

Aandeel beschermde natuurgebieden in Nederland

In 2024 bedraagt het aandeel beschermde natuurgebieden in Nederland 20% van het landoppervlak. Dit gebied valt onder het Natuurnetwerk Nederland (NNN), dat in meerdere bronnen wordt genoemd als een belangrijk onderdeel van de bescherming van de natuur. Binnen dit NNN is bijna de helft (9 procent) van het oppervlak wettelijk beschermd als Natura 2000-gebied. Deze gebieden vallen onder de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen en dienen om kwetsbare dieren- en plantensoorten te beschermen.

Voor land en binnenwateren is het aandeel beschermd natuurgebied 26% van het oppervlak, terwijl het aandeel in kust- en mariene wateren 31% bedraagt. De doelstelling van de Conventie voor Biologische Diversiteit (CBD) en de Europese Biodiversiteitstrategie (EBS) is dat in 2030 30% van het land en binnenwater en 30% van de kust- en mariemeertoevoegingen beschermd zullen zijn. In 2022 was het aandeel beschermd natuurgebied al 26% van het land- en binnenwateroppervlak, inclusief het IJsselmeer. Er is echter nog ruimte voor uitbreiding, aangezien het NNN nog niet volledig is gerealiseerd.

Soorten beschermde natuurgebieden

De beschermde natuurgebieden in Nederland omvatten meerdere categorieën, waaronder het Natuurnetwerk Nederland, Natura 2000-gebieden, Nationale Parken, en KRM-gebieden. Het Natuurnetwerk Nederland is een netwerk van bestaande en nieuwe natuurgebieden dat bedoeld is om de natuur in Nederland te verbinden met elkaar en met het omringende agrarische gebied. De provincies zijn verantwoordelijk voor het NNN op het land, terwijl het Rijk verantwoordelijk is voor de grote wateren en het Nederlandse deel van de Noordzee.

Natura 2000 is een netwerk van strikt beschermde natuurgebieden in Europa, waarin kwetsbare dieren- en plantensoorten en hun omgeving worden beschermd. Deze gebieden vallen onder de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen. Nationale Parken zijn gebieden met een unieke ecologische waarde en worden gespecialiseerd in het behoud van biodiversiteit.

Bescherming en regelgeving

De bescherming van deze gebieden wordt geregeld door verschillende wetten en regelgevingen. De Monumentenwet 1988 beschrijft stads- en dorpsgezichten als ‘groepen van onroerende zaken die van algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun onderlinge ruimtelijke of structurele samenhang dan wel hun wetenschappelijke of cultuurhistorische waarde’. Voor beschermde stads- en dorpsgezichten gelden aparte regels met betrekking tot bestemmingsplannen. De gemeente is verplicht om een beschermend bestemmingsplan op te stellen, dat de historische structuren beschermde en de toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen in de gaten houdt.

Bij de bescherming van de natuur spelen ook de Omgevingswet en de Wet natuurbescherming een rol. Activiteiten die nadelige gevolgen kunnen hebben voor een Natura 2000-gebied, worden als Natura 2000-activiteiten aangemerkt. Deze activiteiten moeten worden beoordeeld op hun impact op de beschermde gebieden.

Aandachtspunten en toekomstvisie

In de bronnen wordt ook aandacht besteed aan de beperkingen van het huidige systeem. Zo is het vastgesteld dat slechts een klein deel van de beschermde natuur op het land strikt beschermde natuur is. Bijvoorbeeld, in het NNN zijn 6,4% van de beschermde natuur strikt beschermde natuur, wat overeenkomt met 420 km². Dit is slechts 1% van het landoppervlak inclusief binnenwater. Het is dus van belang om in de toekomst meer aandacht te besteden aan het aanvullen van deze strikt beschermde gebieden.

De toekomstige visie is dat Nederland moet bijdragen aan de internationale doelstelling van 30% beschermd natuurgebied in 2030. Voor land en binnenwateren is het doel 30%, en voor kust- en mariemeertoevoegingen ook 30%. In 2022 is het aandeel beschermd natuurgebied 26% van het land- en binnenwateroppervlak, dus nog ruimte voor uitbreiding. Daarnaast is het belangrijk dat het Natura 2000-netwerk wordt uitgebreid en dat het beheer van de beschermde gebieden wordt verbeterd.

Conclusie

De beschermde natuurgebieden in Nederland vormen een essentieel onderdeel van het natuurbeheer en het behoud van biodiversiteit. Het aandeel beschermd natuurgebied bedraagt in 2024 20% van het landoppervlak, met 9% als Natura 2000-gebied. De beschermde gebieden omvatten het Natuurnetwerk Nederland, Natura 2000-gebieden, en Nationale Parken. De bescherming van deze gebieden wordt geregeld door wetten en regelgevingen, zoals de Monumentenwet 1988, de Omgevingswet, en de Wet natuurbescherming. De toekomstige visie is dat Nederland moet bijdragen aan de internationale doelstelling van 30% beschermd natuurgebied in 2030, waardoor er nog ruimte is voor uitbreiding van de beschermde gebieden.

Bronnen

1. Aandeel beschermde natuurgebieden in Nederland, 2024
2. Beschermde stads- en dorpsgezichten in Nederland
3. Natuur in Nederland in een notendop
4. Beschermde natuurgebieden
5. Beschermde Natuurgebieden
6. Natura 2000
7. Gebiedsgerichte bescherming: beschermde stads- en dorpsgezichten
8. Bescherming van gebieden
9. Aandeel beschermde natuurgebieden in Nederland, 2022
10. Wat is een beschermd stads- of dorpsgezicht?