Vervagende Tradities: Wat word je steeds zeldzamer in Nederland?

In Nederland zien we in de maatschappij en in het landschap een aantal fenomenen die steeds zeldzamer worden. Deze veranderingen zijn het gevolg van grotere maatschappelijke trends, zoals veranderende levensstijlen, technologische ontwikkelingen, en klimaatverandering. De toekomst van deze fenomenen is onzeker, en ze hebben invloed op zowel de identiteit van het land als het dagelijks leven van zijn inwoners. In dit artikel bespreken we verschillende aspecten van de trend naar verdwijnen en veranderen van tradities, activiteiten, en landschappen die steeds zeldzamer worden in Nederland.

De afnemende aantallen in onderwijs en horeca

Een van de eerste trends die duidelijk is, is de afname van het aantal jongeren dat een opleiding volgt op het mbo- en hbo-niveau. In de afgelopen vijf jaar is het aantal mbo-studenten met 30.000 afgenomen. In 2020 waren er nog 504.000 mbo-studenten, terwijl dat aantal nu 467.000 is. Deze afname is sneller dan bij andere onderwijsvormen, zoals het hbo, en wijst op grotere maatschappelijke ontwikkelingen. Adnan Tekin, voorzitter van de mbo-raad, wijst erop dat vooroordelen over mbo-onderwijs een belangrijke oorzaak kunnen zijn. Veel ouders en jongeren hebben weinig kennis van de kwaliteit en de waarde van mbo-opleidingen, wat leidt tot een verkeerd beeld. Dit heeft ook gevolgen voor de arbeidsmarkt, waar een tekort aan vakmensen al bestaat en nog verder kan verslechteren als het trend zich voortzet.

In de horeca zien we een vergelijkbare trend. Het aantal cafés in Nederland is in de afgelopen zeventien jaar met 33 procent afgenomen. Vooral de bruine kroeg verdwijnt, omdat het beeld ervan niet meer past bij de huidige levensstijlen en gezondheidswensen van de bevolking. Horeca-trendwatcher Vincent van Dijk merkt op dat de nieuwe generatie jongeren voorkeur heeft aan all-day concepten, zoals koffietenten of lunchbars. Daarnaast zijn de hoge prijzen en de coronacrisis ook een factor geweest die het bezoek aan cafés beïnvloedt. Ondanks deze trends blijven er nog 8000 cafés over in Nederland, maar ze worden steeds schaarser. Ook voor jongeren is het steeds moeilijker om een geschikt horecaadres te vinden, wat het fenomeen van de cafécultuur in gevaar brengt.

De afnemende aantallen in het landschap

Niet alleen in de maatschappij, maar ook in het landschap zien we een aantal dingen die steeds zeldzamer worden. Zo is sneeuw in Nederland in de toekomst steeds zeldzamer. Het KNMI wijst erop dat door klimaatverandering het aantal koude dagen afneemt, en dus ook het aantal potentiële sneeuwdagen. In de toekomst zouden sneeuwstormen en langdurige sneeuwbedekking minder waarschijnlijk zijn. Dit heeft invloed op de wintersportsector, de winteractiviteiten en het landschap dat mensen kennen van de wintermaanden. De afname van sneeuw wordt ook verder versneld door de opwarming van de aarde, die ervoor zorgt dat ook de neerslag op koude dagen minder wordt.

Een ander fenomeen dat zeldzamer wordt, zijn wilde bomen en struiken. Deze autochtone planten zijn van groot ecologisch belang, maar zijn in Nederland helaas in aantal afgenomen. Slechts 3 tot 5% van alle bomen en struiken in Nederland is streekeigen, wat ze kwetsbaar maakt. Deze bomen en struiken zijn te vinden in oude bosgebieden en landschapselementen die zijn gespaard tijdens de ruilverkavelingen. Ze zijn echter steeds vaker vervangen door geïntroduceerde soorten, waardoor het streekeigen landschap verloren gaat. Het project 'Wilde bomen & struiken' in Overijssel probeert dit fenomeen tegen te gaan door kennis te delen en vrijwilligers te trainen om deze planten in kaart te brengen. Het belang van deze autochtone soorten voor de biodiversiteit en het landschap is groot, en hun verdwijnen heeft gevolgen voor het ecologische evenwicht.

De afnemende aantallen in gezinnen

Naast de trends in onderwijs, horeca en landschap, zien we ook veranderingen in de samenstelling van gezinnen. Grote gezinnen worden in Nederland steeds zeldzamer. Slechts 1 procent van de vijf miljoen moeders in Nederland heeft zes of meer kinderen. Dit fenomeen is vooral zichtbaar in steden, waar vrouwen vaak gericht zijn op een combinatie van carrière en moederschap. In tegenstelling tot dit, zien we in regio’s zoals de Biblebelt (die zich uitstrekt van Zeeland tot Overijssel) nog relatief veel grote gezinnen. In Urk, bijvoorbeeld, heeft 44 procent van de moeders minstens vier kinderen. Alie de Boer, die zelf moeder is van negen kinderen, zegt dat dit niet bewust is gebeurd, maar dat het gewoon is gebeurd. Ze voedt haar kinderen grotendeels alleen op, terwijl haar man visser is en vaak op zee is. Hoewel het aantal grote gezinnen in Nederland afneemt, zijn ze er nog steeds, en ze vormen een belangrijk deel van de samenleving.

De afnemende aantallen in de nacht

Een laatste fenomeen dat steeds zeldzamer wordt, is de echte duisternis. In Noord-Nederland is sprake van lichtvervuiling, waardoor het steeds moeilijker wordt om echte donkere nachten te ervaren. Wetenschapper en sterrenkundige Govert Schilling benadrukt het belang van duisternis voor zowel de natuur als de mens. In het Waddengebied is een initiatief gestart genaamd de 'Nacht van het Wad', waarbij mensen worden geïnformeerd over de waarde van donkere nachten. Schilling legt uit dat lichtvervuiling slecht is voor de natuur, omdat nachtdieren er last van hebben. Het heeft ook economische gevolgen, omdat verlichting geld kost, en het heeft een negatieve invloed op het biologische ritme van mensen. De 'Nacht van het Wad' wil mensen laten genieten van de mooie donkere nachten in Noord-Nederland, en het belang van duisternis benadrukken.

Conclusie

De trend naar verdwijnen en veranderen van tradities, activiteiten, en landschappen die steeds zeldzamer worden in Nederland is een zorgwekkend fenomeen. Zowel in het onderwijs, de horeca, het landschap, de samenstelling van gezinnen en de ervaring van de nacht zien we duidelijke veranderingen. Deze veranderingen hebben gevolgen voor de identiteit van het land en het dagelijks leven van zijn inwoners. Het is belangrijk om bewust te zijn van deze trends en maatregelen te nemen om bepaalde aspecten van het Nederlandse landschap en maatschappij te behouden. Of het nu gaat om de cafécultuur, de wilde bomen en struiken, de grote gezinnen of de echte duisternis, elk van deze aspecten draagt bij aan het rijke en diverse beeld van Nederland.

Bronnen

1. Steeds minder jongeren leren een vak: 'Mbo'ers schamen zich'
2. De bruine kroeg is steeds zeldzamer in Nederland: 'Past niet meer in deze tijd'
3. KNMI: Sneeuw in Nederland steeds zeldzamer
4. Minder grote gezinnen, maar ze zijn er nog wel: 'het gebeurde gewoon'
5. Wilde bomen en struiken
6. Steeds minder cafés in Nederland: ‘We zijn bijna de enige die overdag open zijn’
7. 'Nacht van het Wad' moet mensen wijzen op charme én belang van echte duisternis