Nederlandse tuinen veranderen: meer groen en minder steen in de toekomst

De Nederlandse tuin is lang niet meer wat hij geweest is. In de afgelopen jaren is er een duidelijke trend waarneembaar in de manier waarop mensen hun tuinen inrichten. Vroeger was het populair om de tuin volledig te verstenen: een keurig betegelde ruimte waarin het groen op de achtergrond verdween. Tegenwoordig keren veel mensen echter van die trend af. Meer en meer inwoners richten hun aandacht op de vergroening van hun particuliere tuinen, met het doel om de natuur te ondersteunen, de biodiversiteit te vergroten en om de steden en dorpen duurzamer te maken.

De oppervlakte van alle particuliere tuinen in Nederland is enorm – meer dan tien keer zo groot als het Nationaal Park De Hoge Veluwe. Dit betekent dat zelfs kleine veranderingen op individueel niveau enorme effecten kunnen hebben op de omgeving. Met een beetje creativiteit en bewustwording kunnen Nederlanders hun eigen tuin omvormen tot een levend, groen en natuurvriendelijk stukje van de stad of het dorp.

In deze artikel worden de trends, uitdagingen en mogelijkheden rondom het groen in Nederlandse tuinen besproken. We kijken naar waarom het versteende tuinbeeld van vroeger steeds minder populair wordt, wat de voordelen zijn van een groene tuin, en hoe gemeenten, organisaties en inwoners meewerken aan een groenere toekomst.

Een wisseling in trends

Tot ongeveer een decennium geleden was het betegelen van tuinen de norm. Een keurig onderhoudsarme tuin met struiken, tegels en een afgezette afstand tot de buren was het gevolg. Deze trend had ook zijn voordelen: onderhoudsarm, goed te reinigen en functioneel als uitbreiding van het woningbouwproject. Echter, deze manier van tuinontwerp leidde ook tot een aantal negatieve gevolgen. Zoals aangegeven in meerdere bronnen, leidt een volledig betegelde tuin tot versterking van het stedelijke hitte-eiland-effect, een afname van de biodiversiteit en een grotere belasting van het rioolsysteem tijdens hevige regenbuien.

In de afgelopen jaren is er echter een verandering in koers. In plaats van steen en beton, kiezen steeds meer mensen voor groen. Er is een duidelijke stijging in de verkoop van bomen, struiken en hagen in tuincentra, terwijl de verkoop van tegels en onderhoudsarme materialen daalt. Deze wisseling in trends wordt ook bemerkt in de praktijk. In veel gemeenten zijn inwoners actief bezig met het vergroenen van hun tuinen. Deze zogenaamde "klimaattuinen" of "biodiversetuinen" worden steeds populairder.

De rol van de gemeenten

Gemeenten spelen een belangrijke rol in het bevorderen van groene tuinen. Steeds meer gemeenten sluiten bijvoorbeeld aan bij initiatieven zoals Operatie Steenbreek, een programma dat gericht is op het vergroenen van particuliere tuinen. Sinds 2014 werkt deze stichting samen met inwoners om hun tuin te transformeren in een levend stukje natuur. Reeds meer dan 190 van de 342 gemeenten in Nederland hebben zich aangesloten bij dit initiatief, waaronder grote steden zoals Den Haag, Eindhoven, Groningen en Leeuwarden.

De reden voor deze aandacht ligt voor de hand. De gemiddelde grootte van een Nederlandse tuin is ongeveer 100 m². Met 5,5 miljoen particuliere huishoudens in het land betekent dat een totaal van ongeveer 550 miljoen m² aan tuinruimte. Dat is een oppervlakte die bijna tien keer zo groot is als het Nationaal Park De Hoge Veluwe. In dit kader is het duidelijk dat het vergroenen van particuliere tuinen een grote impact kan hebben op het ecologische evenwicht in steden en dorpen.

De gemeenten zijn niet alleen verantwoordelijk voor het aanmoedigen van groene tuinen, maar ook voor het ondersteunen van inwoners die dit willen doen. Door subsidies, educatieve campagnes of praktische begeleiding wordt het vergroenen van particuliere tuinen makkelijker en aantrekkelijker. Deze maatregelen zijn onderdeel van bredere ambities op het gebied van klimaatadaptatie, waterbeheer en biodiversiteit.

Voordelen van een groene tuin

Een groene tuin biedt tal van voordelen, zowel voor de natuur als voor de mens. Deze voordelen zijn niet alleen esthetisch, maar ook functioneel en ecologisch.

Verkoeling in de stad

Een van de duidelijkste voordelen van een groene tuin is de verkoelende werking. In stedelijke gebieden is de temperatuur vaak hoger dan op het platteland. Dit wordt het stedelijke hitte-eiland-effect genoemd. Dit effect wordt versterkt door het versteende karakter van stedelijke tuinen. Groene tuinen kunnen dit effect verlichten, omdat planten verdamperen en zo de temperatuur verlagen. Bomen, struiken en gras hebben een koelend effect, zowel op de lucht als op de omgeving.

Waterbeheer

Een tweede voordeel is beter waterbeheer. Tijdens hevige regenbuien kan een volledig betegelde tuin leiden tot overlast in de vorm van belasting van het rioolsysteem en plasvorming op straat. Een tuin met groen kan het regenwater echter beter opnemen, zodat er minder afvoer is nodig. Door het aanleggen van regentonnen, wadi’s of natuurlijke vijvers kan het regenwater zelfs opgevangen en gebruikt worden voor de tuin, wat leidt tot minder gebruik van kraanwater.

Biodiversiteit

Een groene tuin draagt ook bij aan de biodiversiteit. Planten, insecten, vogels en amfibieën hebben een habitat nodig waarin ze kunnen leven en voortplanten. Een tuin met diverse planten, struiken en waterpartijtjes kan zo’n habitat vormen. Kikkers, vlinders, bijen en vogels kunnen zich hier vestigen en zich voortplanten. Daarmee draagt een groene tuin bij aan de herstel van de natuur en aan het behoud van dieren- en plantensoorten.

Sociale en mentale voordelen

Naast deze ecologische voordelen zijn er ook sociale en mentale voordelen. Een groene tuin biedt een plek om te ontspannen, te werken of te ontmoeten. Het aanwezig zijn van groen kan stress verminderen en een positieve invloed hebben op mentale gezondheid. Bovendien draagt een groene tuin bij aan een aantrekkelijke wijk, wat kan leiden tot verbetering van de leefbaarheid en het woonaangenaamheid van een buurt.

Uitdagingen en belemmeringen

Hoewel de trend duidelijk is naar meer groen in de tuin, zijn er ook uitdagingen die te overwinnen zijn. Niet alle inwoners zijn gemotiveerd om hun tuin te vergroenen, en sommigen hebben praktische belemmeringen.

Tijd en onderhoud

Een van de grootste belemmeringen is de tijd die nodig is voor het onderhoud van een groene tuin. Sommige mensen zijn van mening dat het onderhoud van een groene tuin te veel tijd kost, vooral bij tweeverdieners of mensen met een drukke werkweek. Deze groepen zijn vaak minder geïnteresseerd in het vergroenen van hun tuin, omdat ze het als onpraktisch of te tijdrovend ervaren.

Gebrek aan kennis

Een ander probleem is het gebrek aan kennis over hoe een groene tuin in te richten. Niet iedereen weet hoe ze een tuin kunnen omvormen tot een levend stukje natuur. Velen zijn vertrouwd met tuinen die volledig betegeld zijn, maar hebben geen ervaring met het aanplanten van bomen, struiken of het aanleggen van een vijver. Informatiecampagnes en workshops kunnen hierbij een rol spelen.

Ouderen en onderhoud

Oudere mensen willen vaak wel een groene tuin, maar hebben vaak moeite met het fysieke onderhoud. Bovendien ontbreken vaak sociale netwerken om hen bij te staan. Dit kan leiden tot een gevoel van frustratie of onmacht. Het ontwikkelen van hulpverleningsmodellen of buurtinitiatieven kan hierbij een oplossing bieden.

Slimme oplossingen voor groene tuinen

Tegenwoordig zijn er veel slimme en duurzame oplossingen beschikbaar om de overgang van een betegelde tuin naar een groene tuin te vergemakkelijken. Deze oplossingen zijn zowel functioneel als esthetisch, en ze kunnen toegepast worden in stedelijke en plattelandsomgevingen.

Regentonnen en wadi’s

Regentonnen zijn een eenvoudige manier om regenwater op te vangen en te gebruiken voor tuinbedrijf. Dit helpt bij het verminderen van het gebruik van kraanwater, wat in de toekomst steeds belangrijker wordt door de verwachting dat huishoudens 20 procent kraanwater moeten besparen. Ook wadi’s – kuilen of gleuven waarin regenwater kan worden opgevangen – zijn een slimme manier om water op te slaan en tegelijkertijd een habitat te creëren voor waterdieren.

Geveltuintjes en groene balkons

Niet iedereen woont op het platteland, maar ook in stedelijke omgevingen is het mogelijk om groen aan te brengen. Geveltuintjes en groene balkons zijn een manier om groen in de stad te brengen. Deze tuinen kunnen een bijdrage leveren aan de biodiversiteit en aan de verkoeling van de stad, zonder dat er een groot stuk grond nodig is.

Klimaattuinen

Een klimaattuin is een tuin die speciaal is ingericht om positief in te spelen op klimaatverandering. Deze tuinen zijn vaak droogtebestendig, met planten die weinig water nodig hebben. Ze bevatten veel bomen en struiken, en ze zijn zo ontworpen dat ze een habitat kunnen bieden voor insecten en vogels. Klimaattuinen zijn een duurzame keuze die zowel esthetisch aantrekkelijk is als ecologisch verantwoord.

Samenwerking en gemeenschap

Een van de sleutelaspecten van een groene toekomst is samenwerking. Het vergroenen van particuliere tuinen is niet alleen een individueel project, maar ook een collectieve inspanning. Door samen te werken kunnen buurtgenoten een gemeenschappelijke groene ruimte creëren, zoals een gemeenschappelijke tuin of een groene oase in de wijk.

Guerilla gardening

Een creatieve en soms informele manier om groen aan te brengen is "guerilla gardening". Dit betekent dat mensen spontaan groen aanbrengen in openbare of verwaarloosde ruimtes. Hoewel deze methode soms controversieel is, leidt het vaak tot positieve veranderingen in de omgeving en kan het een gevoel van gemeenschap creëren.

Werkshops en educatie

Educatie en workshops spelen een cruciale rol in het bevorderen van groene tuinen. Door praktische workshops en educatieve campagnes kunnen inwoners leren hoe ze hun tuin kunnen vergroenen en hoe ze het groen in hun buurt kunnen ondersteunen. Deze initiatieven worden vaak aangeboden door gemeenten, tuincentra of natuurorganisaties.

De toekomst van de Nederlandse tuin

De toekomst van de Nederlandse tuin is groen. De wisseling in trends laat zien dat de tuin niet langer alleen als een verlengstuk van de woonkamer wordt gezien, maar als een levend stukje natuur dat bijdraagt aan de kwaliteit van leven in steden en dorpen. De aandacht voor vergroening van particuliere tuinen is een positieve ontwikkeling die bijdraagt aan het behoud van de natuur, het versterken van de biodiversiteit en het verbeteren van de leefomgeving.

De rol van inwoners, gemeenten en organisaties is hierin essentieel. Door samen te werken en slimme oplossingen toe te passen, kan de Nederlandse tuin worden omgevormd tot een duurzame en levend ruimte. Elk stukje groen telt, en samen kunnen we ervoor zorgen dat de Nederlandse tuin in de toekomst een groen, levend en natuurvriendelijk stukje van ons land blijft.

Conclusie

De Nederlandse tuin is veranderd. De versteende tuinen van vroeger zijn steeds minder populair, en er is een duidelijke trend naar meer groen, meer biodiversiteit en meer duurzaamheid. Deze verandering is niet alleen belangrijk voor de natuur, maar ook voor de mens. Groene tuinen brengen verkoeling, verlichten het stedelijke hitte-eiland-effect, verbeteren het waterbeheer en draagen bij aan de biodiversiteit.

Hoewel er uitdagingen zijn, zoals tijdgebrek, gebrek aan kennis en praktische belemmeringen, zijn er ook veel oplossingen en initiatieven beschikbaar. Gemeenten, inwoners en organisaties werken samen om de Nederlandse tuin te transformeren in een levend stukje natuur. Door slimme oplossingen, educatie en samenwerking kan de toekomst van de Nederlandse tuin groen worden.

Elke vierkante meter telt, en samen kunnen we ervoor zorgen dat de Nederlandse tuin een groene toekomst heeft.

Bronnen

1. Private tuinen steeds minder privée: 550 miljoen m² te winnen voor vergroening
2. Met groenere, wildere tuinen kan de natuur een boost krijgen
3. Nederlanders meer bezig met groen en natuur in de tuin
4. Overbelaste riolen en minder biodiversiteit door tuinen vol tegels
5. Een tuin is een aanval
6. De Levende Tuin