15 Uitgebreide Stappen om Succesvol een Restaurant te Openen in Nederland
juli 21, 2025
De populatie vleermuizen in Nederland is de afgelopen dertig jaar flink gestegen, zoals recente analyses van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM) aantonen. In tegenstelling tot de jaren 50 en 60, toen het aantal vleermuizen aanzienlijk daalde, is er sinds 1986 sprake van een sterke toename. De meest aanzienlijke groei is geconstateerd bij de ingekorven vleermuis en de franjestaart, terwijl de watervleermuis de minste toename kent. In dit artikel geven we een overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van vleermuizen in Nederland, de oorzaken van de stijging en de uitdagingen die nog steeds aan de orde zijn.
Herstel van vleermuizenvoorraad
De CBS- en NEM-tellingen tonen een duidelijke trend: na een periode van sterke achteruitgang tot halverwege de vorige eeuw, zijn vleermuizen weer in opkomst. Volgens het CBS is de populatie van acht veel voorkomende vleermuissoorten sinds 1986 vervijfvoudigd. Deze toename is vooral opvallend bij de ingekorven vleermuis, waarbij het aantal individuen met een factor 25 is gestegen. Ook de franjestaart vleermuis heeft hier een sterke groei doorstaan.
De meervleermuis, die relatief veel in Nederland voorkomt, heeft echter de laatste jaren een duidelijke daling doorgemaakt. Van 11.700 dieren in 1994 is het aantal gedaald tot 7.000 in 2021. In reactie op deze afname is 2023 uitgeroepen tot het Jaar van de Meervleermuis, met als doel het herstel van deze soort in het vooruitzicht.
Vleermuizen in de stad
In steden zoals Amsterdam leven ongeveer 50.000 vleermuizen. Er zijn 11 soorten die in de stad worden aangetroffen, waaronder de gewone dwergvleermuis, de ruige dwergvleermuis, de rosse vleermuis, de meervleermuis, de watervleermuis en de laatvlieger. Vleermuizen leven vooral in donkere, droge en warme plekken zoals spouwmuren, daklijsten van gebouwen, vleermuiskasten en boomholtes. Ze spelen een belangrijke rol in het ecosysteem, omdat ze elke nacht gemiddeld 3000 insecten opeten, waaronder lastige mugpopulaties.
De meervleermuis is een bijzondere soort die in Nederland relatief veel voorkomt. 29% van alle vrouwtjes meervleermuizen in Europa krijgen hun jongen in Nederland. Nederland telt ongeveer 65 tot 70 groepen, verspreid over 175 gebouwen. De initiatiefnemers van Het Jaar van de Meervleermuis beschrijven deze vleermuis als “een echt Nederlands boegbeeld: een soort grutto van de nacht”.
Vleermuizen in het landschap
Vleermuizen zijn te vinden in diverse habitatten, van steden en dorpen tot natuurgebieden en landbouwgronden. In Friesland blijken vleermuizen vooral culturele elementen in het landschap te appreciëren, zoals houtwallen, elzensingels en waterpartijen. Bovendien bieden de vele huizen, kerken en monumentale gebouwen goede verblijfplaatsen.
Er zijn vleermuizen die in heel Nederland voorkomen, maar er zijn ook soorten die alleen in specifieke regio’s leven. Zo komt de ingekorven vleermuis alleen voor in Limburg en het zuiden van Noord-Brabant. In tegenstelling thereto is de gewone dwergvleermuis in alle steden en dorpen aanwezig.
Oorzaken van de toename
Hoewel de stijging van vleermuizenpopulaties duidelijk is, is de oorzaak ervan niet volledig duidelijk. Het CBS heeft geen officiële verklaring gegeven, maar er zijn enkele mogelijke verklaringen. Eén van de factoren kan zijn dat er betere beschermingsmaatregelen zijn genomen. Vleermuizen zijn in Nederland sinds 1998 beschermde dieren, wat betekent dat er beperkingen zijn op hun verplaatsing of verderf van hun leefomgeving.
Bovendien zijn er in de afgelopen decennia maatregelen genomen om hun leefomgeving te verbeteren. Denk aan het aanbrengen van vleermuiskasten en het behoud van natuurlijke habitats. Ook kan het herstel van insectenpopulaties, die vleermuizen voeden, een rol gespeeld hebben in de stijging van hun aantallen.
Uitdagingen en toekomst
Ondanks de positieve ontwikkelingen zijn er nog steeds uitdagingen. De meervleermuis, die relatief veel in Nederland voorkomt, heeft de laatste jaren een duidelijke daling doorgemaakt. De oorzaken van deze daling zijn onder andere het verdwijnen van insecten (de voedselbron), het verdwijnen van donkere plekken door meer lichtbronnen en het verdwijnen van verblijfplaatsen als gevolg van isolatiemaatregelen.
In reactie op deze trend is 2023 uitgeroepen tot het Jaar van de Meervleermuis. Het doel is om bewustwording te creëren en maatregelen te nemen om de populatie te herstellen. Daarbij wordt gekeken naar het verbeteren van leefomgevingen en het verminderen van verstorende invloeden.
Vleermuizen: nuttige insecteneters
Vleermuizen spelen een essentiële rol in het ecosysteem. Ze eten grote hoeveelheden insecten, waaronder lastige muggen, motten en kevers. Een enkele vleermuis kan in de zomer tot 3000 insecten per nacht opeten, wat hen krachtige bestrijders van insectenoverlast maakt.
Naast hun ecologische waarde zijn vleermuizen ook levende zoogdieren met een interessante biologie. Ze paren in het najaar, en vrouwtjes bewaren het zaad van de mannetjes tot ze in het voorjaar uit hun winterslaap ontwaken. In mei krijgen de vrouwtjes hun jongen, en ze leven in grote groepen, soms wel honderden in een kraamkolonie.
Vleermuissoorten en herkenning
Er zijn ongeveer 20 vleermuissoorten in Nederland, waarvan sommige vrij algemeen zijn en anderen zeer zeldzaam. De Zoogdiervereniging heeft een zoekkaart ontwikkeld om vleermuizen te herkennen op basis van hun uiterlijk en gedrag. Deze kaart kan helpen bij het identificeren van vleermuizen, vooral voor natuurbelieders en burgers die vleermuizen in hun omgeving willen herkennen.
De ingekorven vleermuis is bijvoorbeeld een van de zeldzamere soorten, terwijl de gewone dwergvleermuis in vrijwel elk dorp en stad voorkomt. De herkenning van vleermuizen is belangrijk voor het behoud van hun populaties, omdat het helpt bij het identificeren van soorten die extra bescherming nodig hebben.
Verantwoord tellen van vleermuizen
Het tellen van vleermuizen is een complexe taak, vooral voor soorten die in holle bomen, spouwmuren of andere onzichtbare plekken leven. Deze soorten verhuizen ook vaak, waardoor verantwoord tellen onmogelijk is. Volgens het CBS is het aantal gewone dwergvleermuizen bijvoorbeeld niet goed bekend, ondanks hun aanwezigheid in elke stad en elk dorp.
De vleermuizen-graadmeter, die door het CBS is ontwikkeld, beschrijft de gemiddelde ontwikkeling van de getelde aantallen van 11 van de 17 soorten vleermuizen die regelmatig in Nederland voorkomen. Deze graadmeter geeft een indruk van de populatietrends van vleermuizen en is een waardevolle tool voor wetenschappers en beleidsmakers die het herstel van vleermuizenpopulaties volgen.
Conclusie
De toegenomen aantallen vleermuizen in Nederland zijn een teken van een herstelende populatie, vooral bij soorten zoals de ingekorven vleermuis en de franjestaart. De meervleermuis, die relatief veel in Nederland voorkomt, kent echter een afname, wat heeft geleid tot het uitroepen van 2023 tot het Jaar van de Meervleermuis. Vleermuizen spelen een essentiële rol in het ecosysteem door het opeten van insecten, en hun bescherming is van groot belang voor het behoud van de natuur. Hoewel de oorzaak van de stijging van vleermuizenpopulaties niet volledig duidelijk is, wijzen maatregelen zoals vleermuiskasten en het behoud van natuurlijke habitats erop dat de inspanningen op het gebied van vleermuizenvoorzieningen werken. Het verder herstel van vleermuizenpopulaties is echter nog steeds een uitdaging, en het behoud van deze dieren blijft van belang voor zowel de natuur als de mens.
Bronnen
- NOS.nl: Steeds meer vleermuizen gezien in Nederland
- NOS.nl: Steeds meer vleermuizen gezien in Nederland
- Vandaag en morgen.nl: Sterke toename vleermuizen
- Roots Magazine: 2023 Jaar van de Meervleermuis
- CBS.nl: Vervijfvoudiging vleermuizen sinds 1986
- Meldpunt Vleermuizen en Steenmarters.nl: Informatie over vleermuizen
- Groenebuurten.nl: Help de natuur: vleermuizen