Steeds Meer Papegaaien in Nederland: Nieuwe Plaag of Eerste Schrede naar Invasie?

De afgelopen jaren zijn er duidelijke tekenen van een toegenomen aanwezigheid van papegaaien in het wild in Nederland. Vooral de halsbandparkiet, een exotische vogelsoort afkomstig uit India en Centraal-Afrika, heeft zich in het Nederlandse landschap ingevoegd. Deze vogels, die oorspronkelijk ontsnapten uit kooien of werden losgelaten, hebben zich succesvol in het wild gevestigd en vormen tegenwoordig zelfs stabiele populaties. De groei van deze populaties vraagt vragen op, zowel qua ecologische impact als qua mogelijk schadelijke effecten op de inheemse natuur.

In deze artikel wordt ingegaan op de toegenomen aanwezigheid van papegaaien in Nederland, met een nadruk op de halsbandparkiet. We bespreken de historische achtergronden van hun komst in het wild, de huidige populatiegroei, de ecologische implicaties, en de maatschappelijke reacties. Daarnaast wordt een blik geworpen op de rol van vogelgoeroes en hobbyisten in de verspreiding van deze vogels, en of er sprake is van een echte plaag of eerder een onverwachte uitdaging voor de natuur.

De Komst van Papegaaien in het Wild

De halsbandparkiet, ook wel bekend als Psittacula krameri, is een vogelsoort die in Nederland niet endemisch is. De eerste waarnemingen dateren uit 1968, toen een paar exemplaren werden gespot in een park in Den Haag. Het is aannemelijk dat deze vogels ontsnapten uit een volière of als losgelaten kooivogels het wild in gingen. Sinds die tijd zijn ze geleidelijk verspreid over het land, vooral in de westelijke regio’s.

Deze vogels zijn gekend om hun knalgroene veren, oranje halsband en hun luidruchtige gedrag. Ze houden zich meestal in stedelijke gebieden op, waar ze nestelen in holen van oude bomen of in nestkasten. Hun succes in Nederland is gedeeltelijk te danken aan de warme winters, de beschikbaarheid van voedsel en het ontbreken van natuurlijke roofdieren.

Inmiddels is de halsbandparkiet niet langer een zeldzaamheid. Landelijk is het aantal verdubbeld sinds 2015, en in steden zoals Utrecht is het zelfs verviervoudigd. In Utrecht, bijvoorbeeld, zijn er tegenwoordig zo’n duizend halsbandparkieten in het wild, een aanzienlijke toename ten opzichte van de zeventig vogels die er in 2010 gesignaleerd werden.

De Verspreiding en Populatiegroei

De populatiegroei van de halsbandparkiet is opvallend, en het is een fenomeen dat niet alleen vogelkenners maar ook biologen en natuurorganisaties in beweging brengt. Albert de Jong, vogelkundige en lid van het telteam van Sovon, benadrukt dat het tellen van parkieten een complexe klus is. De vogels zijn luidruchtig, bewegen zich snel en nestelen vaak in groepen in bomen. Dit maakt nauwkeurige tellingen lastig, maar toch blijkt uit de data dat het aantal halsbandparkieten in Nederland aanzienlijk is toegenomen.

De meest recente telling uit 2023 toont aan dat er landelijk zo’n 21.000 halsbandparkieten leven. Dit is een verdubbeling ten opzichte van de telling van zes jaar eerder. In Utrecht, waar de populatie zich het sterkst heeft gevestigd, is het aantal zelfs verviervoudigd. De halsbandparkiet houdt zich vooral in de stedelijke gebieden op, zoals de Bemuurde Weerd in Utrecht, waar ze in grote groepen op de bomen slapen.

Hoewel de halsbandparkiet een exotische soort is, gedraagt hij zich in Nederland al vrij normaal. Ze eten vooral zaden, vruchten en bloemknoppen, en broeden in holen in oude bomen of nestkasten. Hun broedsucces is volgens de bronnen nog vrij laag, maar hun aanwezigheid blijft groeien.

Ecologische Implicaties en Mogelijke Risico’s

De groei van de halsbandparkietpopulatie roept zowel vraagtekens als oplossingsvragen op. De eerste is: wat zijn de ecologische implicaties van een groeiende populatie exoten in het wild? De halsbandparkiet is een concurrent van inheemse vogels die ook nestelen in bomen, zoals kauwtjes, spechten en uilen. Hoewel er geen duidelijke bewijzen zijn dat de halsbandparkiet de inheemse soorten onder druk zet, is het een mogelijkheid die niet verwaarloosd mag worden.

Daarnaast is er ook aandacht voor de impact op de landbouw. Sommige fruittelers klagen al dat de vogels hun producten beschadigen. Bijvoorbeeld Marian uit Utrecht beschrijft op Facebook hoe de parkieten "hele fruitbomen kapotvreten". Albert de Jong van Sovon beaamt dat dit mogelijk is, maar benadrukt dat de schade voor nu nog beperkt is. Er zijn maar weinig meldingen van schade door halsbandparkieten, en die schade is financieel gezien gering — enkele duizenden euro’s.

Een ander belangrijk aspect is de invloed op het ecosysteem als geheel. Hoewel de halsbandparkiet in Nederland niet als een directe bedreiging voor de inheemse vogels wordt gezien, is het belangrijk om de populatie in de gaten te houden. In andere landen, zoals Italië, worden parkieten soms afgeschoten als ze zich als plaag gedragen. In Nederland is dat tot nu toe niet het geval, maar dat kan veranderen als de populatiegroei voortduurt.

Maatschappelijke Reacties en Vogelhobbyisten

De toegenomen aanwezigheid van papegaaien in Nederland heeft ook een impact op de maatschappij. Vogelhobbyisten, zoals Dirk-Jan uit Utrecht, spelen een rol in de verspreiding van deze vogels. Zijn winkel, gespecialiseerd in papegaaien, verwerkt honderden vogels per jaar. Hoewel de papegaaien die vrij rondvliegen niet te koop zijn, zijn ze populair bij bezoekers die willen zien hoe ze zich gedragen in het wild.

Dirk-Jan benadrukt dat het vrijlaten van vogels in Nederland nog steeds een uitzondering is. Hoewel het freeflighten met vogels in de Verenigde Staten een groeiende trend is, is dit in Nederland nog beperkt. De vrij rondlatende vogels van Dirk-Jan zijn uniek in Nederland — en ook wereldwijd zijn ze zeldzaam buiten woestijnachtige gebieden.

De media en sociale media spelen een rol in de populariteit van deze vogels. De papegaaien van Dirk-Jan worden vaak gefilmd en gedeeld op platforms als Facebook en Instagram, waardoor hun aanwezigheid een breder publiek bereikt. Dit heeft geleid tot een groeiende nieuwsgierigheid en interesse in exotische vogels in het wild.

Toch zijn er ook negatieve reacties. De vraag is of er sprake is van een "parkietenplaag". Terwijl het aantal in Utrecht en andere steden is toegenomen, is het nog steeds beperkt tot relatief kleine groepen. Albert de Jong benadrukt dat het nog te vroeg is om van een plaag te spreken, maar dat het wel belangrijk is om de populatie in de gaten te houden.

De Rol van Vogelbescherming en Vogelbeschermingsorganisaties

Organisaties zoals Vogelbescherming en Sovon spelen een centrale rol in het monitoren en onderzoeken van exotische vogels in het wild. Vogelbescherming heeft uitgebreide kennis over vogels, hun leefomgeving en hun gedrag. Ze benadrukken dat exoten zoals de halsbandparkiet een risico kunnen vormen voor de inheemse natuur, maar dat dit risico nog niet concreet is geworden.

Vogelbescherming benadrukt ook dat het tellen van populaties een essentieel onderdeel is van het begrijpen van de impact van exoten. Ze adviseren om de populatie te monitoren en eventueel preventieve maatregelen te nemen als de groei voortduurt. Tot nu toe is er geen sprake van ingrijpen, maar er zijn waarschuwingen.

De Toekomst van de Halsbandparkiet in Nederland

Wat is de toekomst van de halsbandparkiet in Nederland? Er zijn verschillende scenario’s mogelijk. In het beste geval blijft de populatie stabiel, en integreert de vogel zich langzaam in het Nederlandse ecosysteem zonder negatieve gevolgen. In het slechtste geval kan de populatie exponentieel groeien, wat leidt tot schade aan de natuur en landbouw.

Het is belangrijk om de populatie continu te monitoren. Dit betekent ook dat natuurorganisaties, biologen en vogelkenners een rol moeten blijven spelen. De data uit de tellingen en waarnemingen zijn essentieel voor het begrijpen van de groei en het nemen van eventuele maatregelen.

Conclusie

De halsbandparkiet is in Nederland van een exotische vogel in het wild veranderd in een aanwezige en groeiende populatie. De groei is duidelijk, en hoewel er geen directe schade gemeld is, is het belangrijk om de populatie in de gaten te houden. De ecologische impact is nog onzeker, en de maatschappelijke reacties variëren van nieuwsgierigheid tot bezorgdheid. Vogelhobbyisten en media spelen een rol in de populariteit van deze vogels, maar ook vogelbeschermingsorganisaties en biologen zijn actief in het monitoren van de situatie.

Hoewel er voor nu geen sprake is van een plaag, is het duidelijk dat de halsbandparkiet zich in Nederland heeft gevestigd. De toekomst van deze vogelsoort in Nederland zal afhankelijk zijn van de groeitrends, de ecologische impact en de maatregelen die worden genomen.

Bronnen

1. De papegaaien van vogelgoeroe Dirk-Jan zijn populair in het hele land. Ze kunnen zelfs verliefd op je worden
2. Nederland hotspot voor exotische vogels
3. Aantal tropische halsbandparkieten in Utrecht verviervoudigd. Vraag is of ze problemen veroorzaken
4. Halsbandparkiet
5. Is er sprake van een parkietenplaag? De populatie is verdubbeld