Steeds meer ooievaars in Nederland: herstel en huidige ontwikkelingen

De ooievaar is een van de meest herkenbare vogels in Nederland. Tot voor enkele decennia was deze trekvogel echter nauwelijks aanwezig in ons land, terwijl het vliegtier in andere Europese landen steeds beter op herstel leek. Na jaren van verdwijnen en uiteindelijke uitsterven in Nederland, is het nu precies andersom: de ooievaar keert langzaam terug. Niet alleen zijn er steeds meer broedparen, maar ook het aantal ooievaars dat overwintert in Nederland is aanzienlijk toegenomen. Deze ontwikkeling is het resultaat van een langdurig herintroductieproject dat nu succesvol lijkt te zijn.

In dit artikel bespreken we de huidige situatie van de ooievaar in Nederland, de factoren die bijdragen aan de toename van het aantal vogels, en de betekenis van deze ontwikkeling voor het Nederlandse landschap en voor de vogel zelf. We zullen ook ingaan op de vraag waarom steeds meer ooievaars in Nederland blijven overwinteren en wat de consequenties zijn van deze keuze.

De herintroductie van de ooievaar in Nederland

In de jaren zeventig en tachtig was de ooievaar in Nederland vrijwel volledig verdwenen. Slechts één paar bleef broeden in het wild. Dit was het dieptepunt voor de populatie. Het herintroductieprogramma dat daarna begon, was cruciaal voor de huidige herstel. In dit programma werden ooievaars gefokt in opvangcentra en daarna losgelaten in het wild. Deze actie was nodig om de populatie te stabiliseren en de vogel te beschermen tegen volledig verdwijnen.

De eerste resultaten werden pas na jaren zichtbaar. De jaren tachtig en negentig waren de slechte jaren, maar de dertig jaar na het starten van het fokproject is het aantal ooievaars in Nederland weer gestegen. Inmiddels zijn er ruim 900 broedparen in ons land. Deze groei is het gevolg van een combinatie van menselijke inmenging en natuurlijke ontwikkeling.

Het fokproject is succesvol genoeg geweest om inmiddels te kunnen staken. De laatste jaren is het aantal ooievaars in Nederland zo toegenomen dat het niet langer nodig is om extra vogels te fokken en los te laten. De ooievaar is zo'n goed geschikt soort voor Nederland dat ze nu zelfstandig kunnen groeien en zich kunnen verspreiden over het land.

De toename van het aantal ooievaars

Het aantal ooievaars dat in Nederland voorkomt, is aanzienlijk gestegen in de afgelopen jaren. In 1950 waren er slechts 83 broedparen. Nu zijn er ruim 10 keer zoveel. Inmiddels is Nederland volgens Vogelonderzoek Nederland (SOVON) een land waar de ooievaar zich goed voelt en waar ze zich gemakkelijk kunnen vestigen.

Deze toename wordt ook duidelijk zichtbaar in de huidige cijfers. In 2024 zijn er bijna 2000 ooievaars in Nederland aanwezig. In de winter zijn er zelfs 593 vogels geteld die het hele jaar in het land blijven. Dit is een recordaantal. Het aantal overwinterende ooievaars groeit elk jaar. In 2023 was het aantal iets lager dan in 2024, maar experts verwachten dat het eindjaar nog verder zal stijgen.

De toename van het aantal ooievaars in Nederland is een duidelijke trend. Het is een positief teken voor de biodiversiteit in het land. Het herstel van de ooievaar is een bewijs dat met goed beleid en bewust inmenging ook bijna-uitgestorven soorten opnieuw een plek kunnen krijgen in het ecologische systeem.

Waarom blijven ooievaars in Nederland overwintern?

Traditioneel is de ooievaar een trekvogel die in de winter naar het zuiden vertrekt, zoals naar Zuid-Europa of zelfs Zuid-Afrika. De jonge vogels hebben deze trekdrang nog in hun genen, maar de oudere dieren ontdekken dat het in Nederland ook mogelijk is om succesvol over te wintern.

Een van de belangrijkste redenen dat ooievaars in Nederland blijven is het voedselaanbod. In Nederland zijn er plekken waar ooievaars in de winter gemakkelijk voedsel kunnen vinden. Dit is vooral het geval bij vuilnisbelten, waar de vogels muizen eten. Ook in weilanden en op bedrijventerreinen kunnen ooievaars hun winter doorkomen.

Een andere reden is het feit dat de ooievaars gewend zijn geraakt aan het klimaat in Nederland. Ze worden vaak opgevoed in opvangcentra waar ze goed verzorgd worden. Omdat ze hier veilig en warm zijn, blijven ze vaak op die plek, zelfs in de winter.

Het feit dat er steeds meer ooievaars zijn in Nederland, betekent ook dat de kans groter is dat er meer vogels overblijven. In 2024 zijn er bijvoorbeeld al 1000 ooievaars geteld die in Nederland overwintern. Dit is een aanzienlijke toename vergeleken met de jaren ervoor.

De keuze om in Nederland te overwintern heeft ook invloed op de migratiepatronen van de ooievaar. In de lente vertrekken jonge ooievaars vaak wel naar het zuiden, maar de oudere vogels blijven vaak in Nederland. Dit betekent dat de migratiepatronen van ooievaars steeds meer veranderen.

De rol van menselijke faciliteiten

De mens speelt een belangrijke rol in het overwinteren van ooievaars in Nederland. Door het aanbod van vuilnisbelten en andere plekken waar voedsel makkelijk te vinden is, is het voor ooievaars steeds gemakkelijker om in Nederland te blijven. Deze faciliteiten zorgen ervoor dat ooievaars niet langer afhankelijk zijn van een langere migratie naar het zuiden.

Ook het fokproject dat in de jaren tachtig en negentig werd opgezet, heeft een grote impact gehad. Door het fokken en loslaten van ooievaars is de populatie in Nederland weer gegroeid. Deze actie heeft ervoor gezorgd dat er voldoende ooievaars zijn om een stabiele populatie te vormen.

Hoewel het fokproject inmiddels is afgerond, blijven de voordelen van deze inmenging zichtbaar. De ooievaar heeft zich nu zo goed gevestigd in Nederland dat het niet langer nodig is om extra vogels te fokken. De huidige populatie is zelf genoeg om voort te groeien.

Een nadeel van deze faciliteiten is dat ooievaars soms last veroorzaken. Ze nestelen zich bijvoorbeeld op bovenleidingen van het spoor of in andere ongewenste plekken. Dit kan leiden tot overlast, maar experts stellen dat dit geen direct verband heeft met het overwinteren in Nederland. De nestproblemen zijn meer gerelateerd aan de lente dan aan de winter.

De huidige locaties van ooievaars in Nederland

De ooievaars zijn nu verspreid over verschillende regio’s in Nederland. Rondom voormalige fokstations zijn er nog steeds veel ooievaars te vinden. Voorbeelden zijn de regio’s rond De Schiphorst en Akmarijp. Ook in Voorburg (Den Haag) en Gelderland zijn veel ooievaars te vinden.

In Gelderland bijvoorbeeld zijn er steeds meer ooievaars die overwintern. Op vuilnisbelten in Barneveld zijn groepen van zo’n vijftig vogels gespot. Deze plekken zijn ideale overwinteringslocaties omdat er genoeg voedsel is.

In Friesland zijn ook gebieden waar ooievaars zich goed kunnen vestigen. Bijvoorbeeld in en rond Tietjerk (park Vijverburg) en in Beetsterzwaag. Deze regio’s zijn geschikt voor ooievaars vanwege het aanbod van leefruimte en voedsel.

In midden-Nederland zijn de riviergebieden vooral geschikt voor ooievaars. Deze gebieden hebben het nodige aan water, grasland en wilde vegetatie. Ook zijn er in deze gebieden veel wilde dieren en insecten die ooievaars kunnen eten.

De toekomst van de ooievaar in Nederland

De toekomst van de ooievaar in Nederland lijkt positief. Het aantal broedparen groeit elk jaar, en de populatie is nu stabiel genoeg om zonder menselijke inmenging te overleven. Het is duidelijk dat de ooievaar zich in Nederland heeft aangepast en dat het een geschikt leefgebied is voor deze vogel.

Een mogelijke uitdaging is de vraag of de ooievaar zich te veel zal vermenigvuldigen. Momenteel is er nog geen sprake van een plaag, maar experts waarschuwen dat het aantal ooievaars kan groeien als het voedselaanbod verder toeneemt. Het is belangrijk om te blijven monitoren hoe de populatie zich ontwikkelt en of er aanpassingen nodig zijn in het beleid.

De ooievaar is ook een interessante vogel voor toeristen en vogelliefhebbers. Het is een zeldzame vogel die vroeger bijna volledig verdwenen was uit Nederland. Het feit dat ze nu weer te vinden zijn in het land is een bewijs van het succes van het herintroductieproject.

Conclusie

De ooievaar is een vogel die in Nederland langzaam maar zeker weer een plek heeft gevonden. Het herintroductieproject van de afgelopen decennia is succesvol geweest en heeft ervoor gezorgd dat de populatie zich inmiddels zelfstandig kan vermenigvuldigen. Het aantal ooievaars in Nederland is aanzienlijk toegenomen, en steeds meer vogels kiezen ervoor om in Nederland te overwintern in plaats van naar het zuiden te trekken.

De toekomst van de ooievaar in Nederland lijkt positief. Het dier heeft zich goed aangepast aan het Nederlandse klimaat en het leefmilieu. Het is nu duidelijk dat Nederland een geschikt leefgebied is voor ooievaars.

De toename van het aantal ooievaars heeft ook gevolgen voor het Nederlandse landschap en voor de mens. Het is belangrijk om te blijven monitoren hoe de populatie zich ontwikkelt en of er aanpassingen nodig zijn in het beleid. Maar tot nu toe is de ontwikkeling positief en een succesvolle herstel.

Bronnen

  1. Steeds meer ooievaars in Nederland
  2. Weer meer ooievaars: vooral op bedrijventerreinen en bij afvalverwerkers
  3. Steeds meer ooievaars overwinteren in Gelderland
  4. Waar zijn ooievaars te vinden
  5. Dit is waarom je nog steeds ooievaars in Nederland ziet

Related Posts