Nederlandse films op Netflix: een gids voor toegankelijk en betekenisvolle kijkplezier
juli 21, 2025
De consumptiepatronen van Nederlanders wanneer het gaat om melk en andere zuivelproducten lijken in de afgelopen jaren te veranderen. Er is een duidelijke daling in de melkconsumptie, terwijl producten zoals kaas en kwark in opkomst zijn. Deze trends zijn zowel van economische als culturele betekenis, aangezien de Nederlandse zuivelindustrie een belangrijk onderdeel vormt van het landelijke economisch landschap. Hieronder wordt ingegaan op de oorzaken van deze veranderingen, de gevolgen voor de landbouwsector en de huidige positie van de zuivelindustrie in Nederland.
De daling van de melkconsumptie
In de afgelopen jaren is de consumptie van melk in Nederland afgenomen. Volgens onderzoek door Wageningen Economic Research is de melkconsumptie tussen 2005 en 2021 met circa 20 procent gedaald. In 2005 verbruikten Nederlanders gemiddeld 56,6 kilogram melk per persoon per jaar. In 2021 was dit aantal gedaald naar 44,7 kilogram. Deze daling is niet beperkt tot Nederland alleen. In West-Europa is de melkconsumptie al sinds 2012 aan het afnemen. In 2018, bijvoorbeeld, verkochten Nederlandse supermarkten 25 miljoen liter minder melk dan in 2017, een daling van 14 procent.
Een mogelijke verklaring voor deze daling is de toegenomen populariteit van melkvervangers. De consumptie van plantaardige alternatieven zoals amandel- en sojadrink is gestegen. Deze producten worden vaak gezien als gezondere of ethisch aantrekkelijkere optie voor consumenten die zich bewust zijn van hun voedingskeuzes. Daarnaast speelt het imago van melk een rol. Er zijn geruchten en studies verschenen die melk afbeelden als ongezond, wat heeft geleid tot een afname van de vertrouwdheid van consumenten met dit product.
Hoogleraar Zuivelkunde aan Wageningen University & Research, professor Toon van Hooijdonk, hekelt deze ontwikkeling. Volgens hem is melk een waardevolle bron van voedingsstoffen en dat het vervangen van melk door frisdrank of melkvervangers een negatieve impact heeft op de voeding van Nederlanders. Melk bevat eiwitten, gezonde vetten, koolhydraten, en is een bron van vitamines zoals B2, B12 en calcium. Deze stoffen zijn niet of nauwelijks aanwezig in plantaardige alternatieven.
Stijgende consumptie van kaas en kwark
Hoewel de melkconsumptie afneemt, neemt de consumptie van kaas en kwark juist toe. In de periode 2005 tot en met 2022 steeg de consumptie van melkrijke kaas en kwark met 40 procent. In 2005 was de gemiddelde consumptie van kaas en kwark 18,4 kilogram per persoon per jaar. In 2022 was dit aantal gestegen naar 25,7 kilogram. Deze groei is vooral te danken aan het toenemende gebruik van kwark, dat een gezond, eenvoudig en relatief goedkope melkproduct is geworden.
Onderzoeker Hans Dagevos van Wageningen Economic Research merkt op dat Nederlanders het blijkbaar makkelijker vinden om een glas melk te laten staan dan om te afzien van een blokje kaas of een bakje kwark. Dit suggereert dat consumenten bereid zijn om melkproducten te blijven gebruiken, maar niet per se in de vorm van melk. Ook het aanbod in de supermarkten speelt een rol. Het uitgebreidere assortiment aan alternatieve dranken maakt het voor consumenten makkelijker om melk te vervangen.
Kwark is met name in opkomst geweest. Volgens IRI, een onderzoeksbureau, is de consumptie van kwark tussen 2016 en 2019 met 20 procent gestegen. Kwark is rijk aan eiwitten, bevat veel vitamine K2 en is een populaire keuze voor sporters en mensen die afslankprocedures volgen. Het product is ook geschikt voor gebruik in sauzen en brunchgerechten, wat bijdraagt aan zijn groeiende populariteit.
De productie van melk in Nederland
Hoewel de consumptie van melk dalen, blijven Nederlandse boeren melk produceren. Inmiddels produceert Nederland bijna veertig miljoen liter melk per dag. Dit is een toename in vergelijking met eerdere jaren. De opheffing van het melkquotum in 2015 heeft geleid tot uitbreiding van veestapels. Vele boeren hebben hun bedrijven uitgebreid, wat heeft geleid tot overschot aan fosfaat en daarmee een terugtrekking van de veestapel in 2022 met 10 procent.
Hoewel er sprake is van een daling in de consumptie, blijven boeren hun melkproductie op peil. De melkproductie is voor een groot deel gericht op export. De ketenorganisatie ZuivelNL berekende in 2019 dat er in Nederland 140 miljard kilogram melk per jaar wordt geproduceerd. Ruim de helft van deze melk wordt gebruikt voor het verwerken van kaas. 35 procent van de totale zuivelproductie is bestemd voor de binnenlandse markt, 40 procent voor de EU-markt en 25 procent voor markten buiten de EU.
De zuivelindustrie is van groot economisch belang voor Nederland. Het is verantwoordelijk voor 1 procent van de Nederlandse economie en genereert een exportwaarde van 7,8 miljard dollar. De sector biedt werkgelegenheid aan 49.000 volledige baantjes (fte’s). De groeicijfers van de melkproductie tonen aan dat de industrie zich aanpast aan de veranderende consumptietrends, maar de daling van de inwendige vraag blijft een uitdaging.
Gezondheidsaspecten en alternatieven
De discussie over melk als gezond of ongezond voedselproduct is in de afgelopen jaren intensiever geworden. Onderzoeksbureau IRI merkt op dat de consumptie van frisdranken in de periode 2012 tot 2018 een sterke toename kende, terwijl de melkconsumptie daalde. Dit heeft geleid tot de substitutie van een voedingsrijk product door een nutriëntenarm alternatief. Volgens de Voedingsraad blijft melk echter in de Schijf van Vijf staan, wat aangeeft dat het nog steeds wordt gezien als een waardevolle bron van voedingsstoffen.
Plantaardige alternatieven zoals amandel- en sojadrink zijn populair geworden, met name bij consumenten die veganistisch of vegetarisch leven. In Nederland zijn er ongeveer 170.000 veganisten, volgens ProVeg. Deze consumenten verkiezen melkvervangers vanwege ethische, ecologische of gezondheidsredenen. Het is echter belangrijk om te weten dat plantaardige alternatieven vaak minder van bepaalde voedingsstoffen bevatten dan melk, zoals vitamine B12.
De toekomst van de Nederlandse zuivelindustrie
De Nederlandse zuivelindustrie staat voor grote uitdagingen, maar ook kansen. De daling van de inwendige vraag en de toename van melkvervangers vragen om innovatie en aanpassing. De industrie moet niet alleen reageren op veranderende consumptietrends, maar ook op wisselende marktprijzen en regelgeving, zoals de fosfaatbeperkingen. Boeren en bedrijven in de keten moeten hun productie aanpassen om binnen de reguleringen te blijven.
Toch blijft de zuivelindustrie een belangrijk onderdeel van de Nederlandse economie. De exportwaarde en het aantal banen die het sector genereert, tonen aan dat het een stevige basis heeft. De groei van producten zoals kwark en kaas biedt ook hoop voor de toekomst. Deze producten zijn in het gunstigere licht gezet en blijven in vraag bij een brede groep consumenten.
De toekomst van de zuivelindustrie hangt onder meer af van de mogelijkheid om nieuwe markten te ontdekken en het imago van melkproducten te verbeteren. Onderzoek en innovatie in de productieprocessen, zoals het gebruik van technologie zoals melkroboten, spelen hierin een belangrijke rol. Deze technologie helpt boeren om efficiënter te werken en de productie te optimaliseren.
Conclusie
De consumptiepatronen van Nederlanders met betrekking tot melk en andere zuivelproducten zijn in de afgelopen jaren veranderd. De melkconsumptie is afgenomen, terwijl kaas en kwark in opkomst zijn. Deze trends worden onder andere beïnvloed door veranderende gezondheidsgerichte voorkeuren, de toename van melkvervangers en ethische overwegingen. De Nederlandse zuivelindustrie blijft echter een belangrijk onderdeel van het economische landschap van het land.
De productie van melk in Nederland is sterk en gericht op export. Toch moet de industrie zich aanpassen aan de veranderende vraag van de markt en de regelgeving. Innovatie, onderzoek en de ontwikkeling van nieuwe producten zijn essentieel voor de toekomst van de sector. De rol van melk als gezond voedselproduct blijft in het debat, maar het is duidelijk dat de consumptiepatronen blijven veranderen.
Het is belangrijk om bewust te kiezen voor voedingsproducten die zowel gezond als duurzaam zijn. In dit kader kunnen consumenten een actieve rol spelen bij de verdere ontwikkeling van de zuivelindustrie. Door hun consumptiegewoontes aan te passen en nieuwe producten te ontdekken, kunnen ze bijdragen aan een duurzame en gezonde voedingssituatie in Nederland.