Nederlanders en hun houding tegenover Israël: Een land in overleg en ommekeer

In de afgelopen jaren is er een duidelijke verandering zichtbaar in de houding van Nederlanders ten opzichte van Israël. Terwijl de Nederlandse overheid traditioneel een stevige band heeft gehandhaafd met Israël, zien onderzoekers en maatschappelijke actoren dat dit niet langer vanzelfsprekend is geworden. De bredere maatschappij, vooral de jongere generatie, vertoont meer twijfel over het beleid van het kabinet, het geweld in Gaza, en de rol van Nederland in het conflict. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor zowel de politiek als voor maatschappelijke dialoog. In dit artikel wordt ingegaan op de veranderingen in de houding van Nederlanders, mogelijke redenen daarachter, en de impact op het landelijke debat over Israël en Palestina.

Veranderende houding van Nederlanders

De houding van Nederlanders ten opzichte van Israël is niet statisch. In de jaren vijftig begon de Nederlandse overheid al een duidelijke pro-Israëlse houding aan te nemen, een traditie die sindsdien is blijven hangen. Zoals onderzoeker Peter Malcontent van de Universiteit Utrecht benadrukt, is Nederland een van de meest pro-Israëlische landen in Europa. Toch is in de afgelopen jaren een verschuiving zichtbaar, vooral bij jongere generaties. Er is een toenemende kritisch blik op de Israëlische regering, en er is meer steun voor de Palestijnse zaak.

Een enquête van Ipsos laat zien dat meer dan de helft van de Nederlanders vindt dat de Nederlandse regering een kritischere houding moet aannemen ten opzichte van Israël. In 2023 was deze steun al aanwezig, maar sindsdien is het percentage gestegen. Aan de andere kant blijft een aanzienlijk deel van de bevolking terughoudend. Meer dan een kwart van de Nederlanders kiest gewoonweg geen kant, terwijl ongeveer dertig procent de huidige Nederlandse positie steunt.

Deze verandering is ook merkbaar in de media, op sociale media en in het openbare debat. Nederlanders tonen hun meningen op steeds meer manieren, waardoor de discussie zich ook in het maatschappelijke domein ontwikkelt.

Redenen voor de verandering

Er zijn drie belangrijke redenen waarom de houding van Nederlanders ten opzichte van Israël verandert:

1. Diversiteit en migratie-achtergrond

Een van de factoren die de houding van Nederlanders beïnvloeden, is de toenemende diversiteit in de bevolking. Nederland telt tegenwoordig meer inwoners met een migratie-achtergrond, die vaak een emotionele verbinding hebben met Palestina op cultureel, religieus of ideologisch vlak. Dit heeft geleid tot meer bewustwording en empathie voor de Palestijnse situatie.

2. Disproportioneel geweld

Een tweede reden voor de verandering in houding is het besef dat het geweld in het conflict meestal onverhoudingsvol is. De media tonen beelden van gewonde en dode Palestijnse burgers, die ook op grotere afstand impact maken. Velen vinden dit geweld te extreem, wat leidt tot twijfel over de legitimiteit van Israël’s acties. Dit heeft geleid tot een groeiende kritiek op de manier waarop Israël reageert op Palestijnse provocaties.

3. Social media en internationale aandacht

De derde reden voor de verandering is de rol van social media. Nederlanders, vooral jongeren, tonen hun meningen via platforms zoals Twitter en Instagram. Ze voelen zich verantwoordelijk voor de wereldgebeurtenissen en willen hun visie delen. De media spelen hierin een sleutelrol, omdat ze actuele beelden en informatie verspreiden, die vaak emotionele reacties oproepen.

Politieke houding en kritiek

De Nederlandse overheid heeft traditioneel een duidelijke pro-Israëlse houding vertoond. Demissionair premier Mark Rutte benadrukte deze positie tijdens de recente escalatie van het conflict, waarbij hij de recht van Israël op zelfverdediging erkende, maar ook de noodzaak benadrukte van proportionaliteit. Toch is er een toenemende kritiek op de houding van het kabinet.

Volgens een enquête van onderzoeksbureau Ipsos is de steun voor het beleid van het kabinet gedaald. In 2023 stond nog 21 procent van de bevolking achter het beleid van het kabinet, maar dat is inmiddels gezakt naar 13 procent. Zowel VVD- als CDA-kiezers, die eerst in meerderheid de houding van het kabinet steunden, tonen nu meer twijfel. Dit wijst op een verdieping van de politieke discussie.

De kritiek is niet alleen gericht op het beleid van het kabinet, maar ook op het feit dat Nederland zich niet expliciet achter Israël schaart in situaties waarin dat zou kunnen helpen. Bijvoorbeeld na de Israëlische luchtaanvallen op Iran in juni 2025, was de reactie van het kabinet beschouwd als te terughoudend. Dit leidde tot teleurstelling in Israël, waar het conflict met Iran gezien wordt als een kwestie van existentiële noodzaak.

De rol van christelijke organisaties

Nederlandse christelijke organisaties spelen sinds jaren een rol in de steun aan Israël. Deze organisaties verzorgen vrijwilligerswerk, inzamelingsacties en het bouwen van huizen voor Joden die zich in Israël vestigen. Jaarlijks worden miljoenen euro’s opgehaald voor Israëlische projecten, waaronder ook huizen in illegaal bezet gebied op de Westelijke Jordaanoever.

Deze steun is echter in strijd met het Nederlandse beleid dat gericht is op een twee-statenoplossing voor het Israël-Palestina conflict. Het Internationaal Gerechtshof en het Europese beleid zien kolonisatie als in strijd met internationaal recht. Toch blijft de steun van christelijke organisaties bestaan, wat de discussie in Nederland verder polariseert.

Maatschappelijke verdeeldheid en dialoog

De verdeeldheid in Nederland over het Israël-Palestina conflict is opgemerkt als een open zenuw in de samenleving. De discussie is vaak emotioneel en leidt tot verdeeldheid in gezinnen, op werkplekken en in sociale media. Peter Malcontent benadrukt dat het conflict een langdurige kloof heeft gecreëerd in de maatschappij, sinds de jaren 70.

Er is weinig ruimte voor nuance in het debat. Veel mensen voelen zich genoodzaakt om een kant te kiezen, wat de dialoog verder verslechtert. Luitenant-kolonel Mostafa Hilali benadrukt dat de snelheid waarmee het conflict escalaties doormaakt, een rol speelt in de verharding van standpunten. Het is voor velen moeilijk om tijd te nemen voor een afweging van zaken.

Toekomstige uitdagingen

De toekomstige uitdagingen voor Nederland liggen in het vinden van een balans tussen internationale verantwoordelijkheid, maatschappelijke dialoog en politieke neutraliteit. Het is belangrijk dat Nederland zich niet volledig uit de discussie terugtrekt, maar ook niet blind blijft voor de complexiteit van het conflict.

Ook de rol van de politiek is cruciaal. Volgens Peter Malcontent is het aan de politiek om ruimte te maken voor nuance en om een duidelijke, verantwoorde houding aan te nemen. Dit geldt zowel voor de huidige demissionaire regering als voor de toekomstige coalitie. De politiek moet duidelijk maken dat ze geen kant kiest, maar dat ze wel een verantwoordelijkheidsgevoel toont voor beide partijen.

Conclusie

De houding van Nederlanders ten opzichte van Israël is veranderd. Een jongere, diversere samenleving kijkt kritisch naar het beleid van het kabinet, het geweld in Gaza en de rol van Nederland in het conflict. De discussie is niet alleen politiek, maar ook maatschappelijk en emotioneel. De veranderingen in de houding van de Nederlandse bevolking duiden op een brede bewustwording over de complexiteit van het conflict.

De toekomstige uitdagingen liggen in het vinden van een evenwicht tussen politieke neutraliteit, maatschappelijke dialoog en internationale verantwoordelijkheid. Het is een moeilijke, maar noodzakelijke taak voor zowel de politiek als de maatschappij.

Bronnen

1. RTL.nl - Steeds meer Nederlanders klaar met Israël
2. UU.nl - Israel is in oorlog met Hamas
3. IPSOS-Publiek.nl - Nederlanders kritischer over opstelling kabinet inzake Israel-Gaza
4. EwMagazine.nl - Nederlandse steun teleurstelling
5. Platform-investico.nl - Steun aan kolonisatie
6. EenVandaag - Verdeeldheid over Israel-Palestina