Swifterbant: van prehistorie tot sterrenwacht – een dorp tussen licht en donker
juli 21, 2025
Het verkeer in Nederland lijkt steeds onbeterbaar te worden. Over het afgelopen jaar en de komende jaren zijn er duidelijke trends zichtbaar in de toename van verkeersdrukte en files. Zowel de ANWB als Rijkswaterstaat en andere organisaties rapporteren over een oplopende filezwaarte, met name in de spitsuren en op specifieke wegen. In dit artikel wordt ingegaan op de trends, oorzaken en gevolgen van de toegenomen filedruk in Nederland, met een blik op de data uit 2023 en 2024, en wat dit betekent voor reizigers, bedrijven en de toekomst van het wegennet.
Trends in de filezwaarte
De filezwaarte, gedefinieerd als het product van de lengte en de duur van de file, is in 2023 met 17 procent toegenomen ten opzichte van het vorige jaar, volgens de ANWB. Deze toename was vooral zichtbaar na het afkicken van de laatste coronamaatregelen in maart 2022. De files keerden vrijwel direct terug en bleven zich opbouwen gedurende het jaar. In 2024 is de filezwaarte nog steeds in stijging: 8 procent hoger dan in 2023, wat betekent dat het probleem zich niet opstopt, maar juist verder groeit.
Bij de analyse van het verkeer over de dagen valt op dat dinsdagen en donderdagen verreweg de drukste dagen zijn, vooral in de woon-werkspits. Deze trend is consistent gebleven over meerdere jaren, en het effect van thuiswerken en buiten de spits reizen is inmiddels nauwelijks meer waarneembaar. Ook overdag is het aantal files aanzienlijk toegenomen. In 2023 stond er 23 procent meer file overdag dan in de voorgaande jaren. In 2024 is deze stijging vooral zichtbaar op woensdag en donderdag, met respectievelijk 40 en 25 procent meer files overdag.
Een van de grootste knelpunten in 2024 was de A27 van Lexmond naar Werkendam, die opnieuw bovenaan de filetop-10 staat. Naast deze locatie worden ook de A4 van Den Haag-Zuid naar de Ketheltunnel en de A2 van knooppunt Empel naar Kerkdriel genoemd als regelmatige knelpunten. Nieuw in de lijst van drukke wegen is de A58 van Tilburg-Reeshof naar Bavel, die op de vierde plek eindigt in de filetop-10 van 2024.
Filetop-10 van 2024 (ochtendspits)
De volgende tabel geeft een overzicht van de meest drukke wegen in de ochtendspits in 2024.
| Wegen | Deeltraject | Filezwaarte 2024 | Filezwaarte 2023 |
|---|---|---|---|
| A1 Apeldoorn -> Amsterdam | Voorthuizen - knp. Hoevelaken | ↑ 3 | - |
| A12 Duitse Grens -> Arnhem | Zevenaar - Duiven | ↓ 1 | - |
| A4 Den Haag -> Amsterdam | Leidschendam - Zoeterwoude | ↑ 4 | - |
| A27 Breda -> Utrecht | Noordeloos - Lexmond | ↑ - | - |
| A2 Den Bosch -> Utrecht | knp. Empel - Waardenburg | <-> 5 | - |
| A58 Breda -> Eindhoven | Moergestel - Oirschot | <-> 6 | - |
| A27 Breda -> Utrecht | Geertuidenberg - Gorinchem | ↓ 2 | - |
| A4 Rotterdam -> Den Haag | Den Hoorn - Den Haag Zuid | ↑ - | - |
| A16 Breda -> Rotterdam | Capelle aan de IJssel - Rotterdam-Feijenoord | ↑ - | - |
| A50 Arnhem -> Eindhoven | Knp. Valburg - knp. Bankhoef | ↓ 9 | - |
Oorzaken van de toegenomen verkeersdruk
De toename van files en verkeersdruk is niet toevallig. Er zijn meerdere factoren die samenleiden tot deze groeiende drukte op het wegennet.
Bevolkingsgroei en aantal voertuigen
Een van de belangrijkste oorzaken is de bevolkingsgroei in Nederland. Tevens is het aantal voertuigen op de weg aanzienlijk toegenomen. Deze combinatie leidt tot meer verkeer op dezelfde wegen, wat resulteert in meer files. Volgens de ANWB is deze groei een van de hoofdoorzaken van de stijgende filezwaarte in 2024.
Wegwerkzaamheden
Naast het toenemende aantal voertuigen is het aantal wegwerkzaamheden een belangrijke factor. In 2023 en 2024 zijn er namelijk veel projecten in voortgang, met name in het kader van de nationale infrastructuurovergang. Deze werkzaamheden hebben ertoe geleid dat er in de weekenden een 45 procent hogere filezwaarte was in vergelijking met 2023. De zomermaanden zijn vooral druk geweest, met ingrijpende afsluitingen zoals op de A2 tussen Utrecht en Everdingen en de A10 Noord bij Amsterdam.
Verkeersgedrag
Hoewel de spitsuren (07.00-09.00 en 16.00-18.00) nog steeds de grootste drukte veroorzaken, is er ook een toename van files buiten de spits gemeld. In 2024 stond er namelijk 18 procent meer file overdag dan in 2023. Dit suggereert dat het verkeersgedrag van automobilisten verandert: mensen reizen vaker buiten de spits, maar tegelijkertijd rijdt er ook meer verkeer op de wegen, wat extra drukte genereert.
Regionale verschillen
De toename van de filezwaarte is niet gelijk over het land verspreid. In 2024 was er bijvoorbeeld een aanzienlijke stijging in Zuid-Holland (meer dan 3 procent), terwijl in Noord-Brabant de filezwaarte juist iets daalde. In de Randstad, Brabant en Gelderland zijn de meeste files te verwachten, vooral vanwege de huidige en toekomstige werkzaamheden.
Gevolgen van de verkeersdruk
De toegenomen verkeersdruk heeft zowel economische als maatschappelijke gevolgen. Voor reizigers en werknemers betekent het meer tijd in de auto, wat leidt tot vermoeidheid, stress en verminderde productiviteit. Voor bedrijven, en met name voor de logistieke sector, zijn de gevolgen van extra files en vertragingen aanzienlijk. Transport en Logistiek Nederland (TLN) wijst erop dat de extra files “vanzelfsprekend economische schade opleveren voor de logistieke sector”. De exacte schade is echter niet bekend.
Impact op het milieu
De toegenomen verkeersdruk heeft ook een impact op het milieu. Langer in de file staan betekent meer uitstoot van broeikasgassen, wat bijdraagt aan luchtvervuiling en klimaatverandering. De ANWB en andere organisaties pleiten daarom voor duurzamere vervoersopties en investeringen in alternatieve transportnetwerken.
Toekomstige werkzaamheden
Rijkswaterstaat heeft duidelijk gemaakt dat de komende jaren de grootste onderhoudsopgave ooit op komst is. Meer dan 100 grote projecten staan op stapel, met name gericht op bruggen, tunnels, viaducten en sluizen. Deze werkzaamheden zijn noodzakelijk om de kwaliteit van het wegennet te handhaven, maar zullen ook leiden tot meer files en vertragingen, vooral in de Randstad, Brabant en Gelderland.
Conclusie
De toegenomen filedruk op de Nederlandse wegen is een structureel probleem dat niet alleen in de spitsuren, maar ook overdag en in de weekends zichtbaar is. De belangrijkste oorzaken zijn de groeiende bevolking, het toegenomen aantal voertuigen en de intensivering van wegwerkzaamheden. De gevolgen zijn zowel voor individuen als voor bedrijven merkbaar, met name in de economische sector en voor het milieu.
In de komende jaren is nog steeds sprake van veel files, aangezien de infrastructuur in Nederland een flinke upgrade nodig heeft. Het is belangrijk dat reizigers zich ervan bewust zijn dat files een realiteit zijn, en dat zij dit in hun reisplanning moeten opnemen. Voor bedrijven en beleidsmakers is het een uitdaging om te zorgen voor een duurzamere en efficiëntere vervoersinfrastructuur, zodat de filedruk in de toekomst kan worden beheerst.