Suzanne Schulting: Een Nationale Icoon in Sport en Populaire Esthetiek
juli 21, 2025
Het aantal Nederlanders dat overgewicht heeft, neemt opnieuw toe. In 2023 was ruim de helft van de Nederlandse bevolking van 20 jaar of ouder te zwaar, met 16 procent die obesitas had. Het RIVM waarschuwt dat het percentage mensen met overgewicht in 2050 zal stijgen tot 64 procent. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor de gezondheid van individuen, de zorgsector en de maatschappij als geheel. In dit artikel wordt ingegaan op de huidige stand van zaken, de oorzaken, bevolkingsgroepen die harder getroffen worden, en mogelijke oplossingen.
De stijgende trend in overgewicht
De afgelopen decennia is het aantal mensen in Nederland met overgewicht aanzienlijk toegenomen. In de jaren tachtig had ongeveer een derde van de bevolking overgewicht. In 2023 was dat ruim de helft. Dit betekent dat overgewicht in Nederland een van de grootste gezondheidsproblemen is geworden.
Obesitas is nog duidelijker in stijging: in 1981 had minder dan 1 procent van de Nederlanders ernstig overgewicht, tegenwoordig is dat 4 procent. In 2023 had 16 procent van de bevolking van 20 jaar of ouder obesitas, wat drie keer zo veel is als in de jaren tachtig. Bovendien is de toename het sterkst bij jongere bevolkingsgroepen. Zo had in 1990 17 procent van de 20-29-jarigen overgewicht, in 2020 was dat al 32 procent.
Volgens de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) van het RIVM is te verwachten dat het percentage mensen met overgewicht in 2050 zal stijgen tot 64 procent. Deze stijging is vooral zichtbaar bij jongere bevolkingsgroepen, met een verwachting dat in 2050 bijna zes op de tien jongvolwassenen overgewicht zullen hebben.
Oorzaken van overgewicht
Overgewicht ontstaat wanneer de opgenomen calorieën groter zijn dan de calorieën die het lichaam verbrandt. De oorzaken van overgewicht zijn meervoudig en kunnen variëren per persoon. Echter, er zijn enkele algemene trends die duidelijk zijn in de huidige maatschappij.
Een belangrijk aandeel in de stijging van overgewicht wordt toegeschreven aan het voedselgebruik. In de afgelopen jaren zijn supermarktprijzen gedaald, waardoor voedsel goedkoper en toegankelijker is geworden. Daarnaast zijn gezinnen vaker dubbelverdienend, wat minder tijd voor koken tot gevolg heeft. Dit heeft geleid tot meer consumptie van kant-en-klaarmaaltijden en gerechten die veel vet, zout en suiker bevatten. Deze voedingspatronen bevorderen het opstapelen van vetweefsel.
Bijna even belangrijk is het gebrek aan fysieke activiteit. Rond de wereld, waaronder in Nederland, sport een derde van de bevolking niet voldoende. Dit kan gedeeltelijk worden toegeschreven aan veranderde leefstijlen, zoals meer tijd besteed aan het gebruik van elektronische media en minder tijd besteed aan lichaamsbeweging.
Naast voeding en beweging spelen ook psychische, genetische en medische factoren een rol in de ontwikkeling van overgewicht. Chronisch zieke mensen, mensen met een lager opleidingsniveau en kinderen van mensen met overgewicht zijn bijvoorbeeld meer vatbaar voor overgewicht.
Bevolkingsgroepen die harder getroffen worden
Niet iedereen in Nederland wordt even hard getroffen door de stijging van overgewicht. Sommige bevolkingsgroepen lijden er op dit moment meer onder dan anderen. Zo zijn mensen met bepaalde etnische achtergronden, zoals Turkse, Surinaamse en Antilliaanse, vaker te zwaar. Ook mensen met een lager opleidingsniveau en chronisch zieke personen hebben een hoger risico op overgewicht.
Bij jongeren is de toename van overgewicht vooral zorgwekkend. Van de huidige 18- tot 44-jarigen is 40 procent al te zwaar. In 2050 wordt verwacht dat dit percentage zal stijgen tot bijna 60 procent. Deze trend is alarmbarend omdat jongeren vaak minder bewust zijn van de gezondheidsrisico’s van overgewicht, waardoor het moeilijker is om tijdig maatregelen te nemen.
Een andere bevolkingsgroep die harder wordt getroffen zijn kinderen van mensen met overgewicht. Deze kinderen lopen een groter risico om ook overgewicht te krijgen, zowel door genetische factoren als door leefstijlpatronen die van oud naar jong worden doorgegeven.
Gezondheidsrisico’s van overgewicht
Overgewicht is niet alleen een esthetisch probleem, maar ook een serieus gezondheidsrisico. Het verhoogt de kans op hart- en vaatziekten, diabetes, bevruchtingsproblemen, ziektes van de gewrichten en bepaalde vormen van kanker. Bovendien heeft overgewicht ook psychologische effecten, zoals een verlaagde zelfbeeld, stress en depressie.
Obesitas is nog gevaarlijker. Bij een BMI boven de 30 is sprake van obesitas en boven de 40 van morbide obesitas, een ernstige vorm van overgewicht. Deze situatie leidt vaak tot complexe medische problemen en heeft grote impact op de kwaliteit van leven.
In 2023 was 4 procent van de Nederlanders met obesitas, en bijna de helft van hen zag zichzelf als te zwaar. Slechts 3 procent had geen probleem met hun lichaamsgewicht. Dit suggereert dat de meeste mensen met obesitas zich bewust zijn van hun gezondheidsrisico, maar toch de nodige stappen om af te vallen vaak niet zetten.
Internationale context
Nederland scoort in Europa niet zo slecht als sommige andere landen, maar de stijging van obesitas is nog steeds zorgwekkend. In 2023 had 16 procent van de Nederlandse bevolking van 20 jaar of ouder obesitas, wat drie keer zo veel is als in de jaren tachtig. In Europa zien we dat 23 van de 27 EU-landen een hoger percentage obesitas hebben dan Nederland. Alleen in Bulgarije, Roemenië en Italië is het probleem kleiner.
Wanneer het gaat om het percentage mensen met obesitas op wereldschaal is Nederland niet ver van het wereldgemiddelde. Eind vorige week maakte de WHO bekend dat in 2022 de grens van een miljard mensen met obesitas is gepasseerd. Malta is het land met de hoogste obesitasgraad in Europa, met meer dan een kwart van de bevolking die obesitas heeft.
Mogelijke oplossingen
Er zijn meerdere manieren om de stijging van overgewicht te bestrijden. De meest effectieve benadering is het aanpassen van leefstijlpatronen, zoals gezonder eten en voldoende bewegen. Diëten alleen leveren vaak weinig resultaat op, aangezien het vaak niet duidelijk is of de aanpak duurzaam is. Volgens artsen is het slimste en effectiefste middel om af te vallen gezonder en minder eten, en tegelijkertijd meer bewegen.
In het kader van beleid zijn er verschillende maatregelen genomen of voorgesteld. Denk aan belastingen op zware suikers, het verbeteren van de voeding in scholen en maatregelen om fysieke activiteit te bevorderen. Hoewel de effectiviteit van deze maatregelen nog moet worden beoordeeld, is duidelijk dat er actie moet worden ondernomen om de trend om te keren.
Hoogleraar Liesbeth van Rossum benadrukt dat het aanstaande scenario in Nederland een duidelijk signaal geeft dat niets doen geen optie is. "Met deze aantallen gaan we richting Amerikaanse toestanden. Dit is een duidelijk signaal dat niets doen geen optie is."
Conclusie
Overgewicht is in Nederland een groeiend gezondheids- en maatschappelijk probleem. Het aantal mensen met overgewicht en obesitas neemt jaar na jaar toe, met name bij jonge bevolkingsgroepen. De oorzaken zijn meervoudig, variërend van veranderde voedingspatronen tot gebrek aan beweging. Bevolkingsgroepen met bepaalde etnische achtergronden, lager opleidingsniveau of chronische ziekten lopen een groter risico. De gevolgen voor de gezondheid zijn ernstig, en zonder actie is te verwachten dat het aantal mensen met overgewicht in 2050 zal stijgen tot 64 procent.
Maatregelen op individueel, maatschappelijk en beleidsniveau zijn nodig om deze ontwikkeling om te keren. Gezonder eten, meer beweging en bewustwording van de risico’s van overgewicht zijn sleutelstrategieën om dit probleem aan te pakken. Het is belangrijk dat zowel individuen als beleidsmakers actie ondernemen om de toekomst gezonder te maken.