Een groeiende maatschappij van alleenwonenden: Trends, oorzaken en gevolgen in Nederland

De samenleving in Nederland verandert. Een van de meest opvallende trends is de toename van het aantal mensen dat alleen woont. Sinds de jaren veertig van de vorige eeuw is het aantal alleenstaanden namelijk sterk gegroeid. In 1947 telde het land 285.000 alleenstaanden; tegenwoordig zijn dat er 3 miljoen. Over dertig jaar zal dit aantal naar verwachting zelfs oplopen tot 3,6 miljoen, wat betekent dat bijna één op de vier volwassenen alleen zal wonen. Deze groei is geen tijdelijke fase, maar een langdurige ontwikkeling die diepere maatschappelijke veranderingen reflecteert.

In deze artikel zullen we een dieper inzicht geven in de toename van het aantal alleenstaanden in Nederland. We zullen onder andere ingaan op de oorzaken van deze trend, zoals veranderende normen, emancipatie, vergrijzing en flexibiliteit in relatiepatronen. Daarnaast bespreken we de gevolgen voor de woningmarkt, de woningnood en de rol van alleenwonenden in de toekomstige samenleving.

Toename en demografische veranderingen

De toename van het aantal alleenstaanden is vooral duidelijk in de demografische veranderingen. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zal het aantal eenpersoonshuishoudens tot 2050 met ruim 1 miljoen stijgen, waardoor bijna de helft van alle huishoudens uit één persoon zal bestaan. Deze trend zorgt voor een hoge mate van diversiteit binnen de groep alleenwonenden. Deze mensen kunnen jonge singles, gescheiden ouders, of ouderen zijn die na het overlijden van hun partner alleen blijven wonen.

De verandering in de samenstelling van alleenwonende huishoudens is ook zichtbaar in de verschillende leeftijdsgroepen. Vooral onder ouderen groeit het aantal alleenstaanden snel. Zo zal het aantal alleenstaande 75-plussers in 2050 verdubbelen van 600.000 nu naar 1,2 miljoen. Dit is een gevolg van de stijgende levensverwachting en de verandering in gezinsvorming: mensen krijgen steeds later kinderen of kiezen ervoor om helemaal geen kinderen te hebben.

Naast ouderen zullen ook jongeren tussen 25 en 35 jaar vaker alleen gaan wonen. Factoren zoals studieschulden, flexibele arbeidscontracten en veranderende relatiepatronen dragen hieraan bij. Deze ontwikkeling wordt verder versterkt door emancipatie, toegenomen welvaart en het idealisme rondom zelfverwerkelijking. Deze factoren maken het mogelijk en zelfs aantrekkelijk om op jonge leeftijd zelfstandig te wonen.

Oorzaken van de toename

De toename van het aantal alleenstaanden is het gevolg van een complexe mix van maatschappelijke veranderingen. In 1947 was het overlijden van de partner nog de belangrijkste reden waarom mensen alleen kwamen staan. In de jaren daarna werd uitstel van trouwen steeds belangrijker, en na 1971 ook scheiding. Deze veranderingen zijn te verklaren uit het verloop van normen en waarden sinds de Tweede Wereldoorlog. In westerse samenlevingen zijn emancipatie, individualisering en veranderingen in relaties normaal geworden.

Een belangrijke factor is emancipatie, met name bij vrouwen. Inmiddels zijn vrouwen financieel onafhankelijker en kunnen ze het zich permitteren om langer te blijven vrijgezel of te scheiden als een relatie niet werkt. Deze ontwikkeling maakt het mogelijk voor mensen om bewust te kiezen voor een vrijgezel bestaan, in plaats van alleen uit noodzaak.

Daarnaast speelt ook vergrijzing een rol. Met de stijgende levensverwachting blijven mensen langer alleen wonen, vooral na het overlijden van hun partner. Deze groep ouderen vormt tegenwoordig een aanzienlijk deel van de alleenwonende huishoudens.

Gevolgen voor de woningmarkt

De groeiende groep alleenwonenden heeft ook duidelijke gevolgen voor de woningmarkt. Het aantal woningen dat nodig is, stijgt namelijk, maar tegelijkertijd is er een tekort aan huizen beschikbaar. Volgens hoogleraar Elsinga verergt het groeiend aantal alleenstaande kopers de woningnood. Zij vertelt dat mensen steeds minder samenwonen, wat betekent dat er meer woningen nodig zijn, terwijl er al een tekort is.

Daarnaast krimpt de huurophavende sector, omdat alleenstaande kopers vaak in de huurbouw terechtkomen. Deze krimp maakt het voor mensen die niet kunnen kopen, moeilijker om een huurwoning te vinden. Bouwers en projectontwikkelaars moeten daarom inspelen op de behoefte om alleen te wonen. Dit betekent dat kleiner en betaalbaarder wonen belangrijk wordt.

In de praktijk zorgen alleenwonenden voor een toenemende vraag naar kleinere woningen, zoals appartementen of eenpersoonswoningen. Deze woningvormen zijn vaak geschikter voor mensen die alleen wonen. Deze trend is zichtbaar in steden als Amsterdam, Rotterdam en Utrecht, waar het percentage alleenstaanden hoger is dan in landelijke gebieden.

Sociale en emotionele aspecten

Hoewel het aantal alleenstaanden groeit, blijft het idee dat mensen alleen wonen vaak negatief bekeken. Volgens Emma de Thouars en Lizzy van Hees, die in hun podcast ‘Steeds meer singles’ de toename van het aantal vrijgezellen onderzoeken, wordt het vrijgezel bestaan vaak gezien als een tussenfase of een ongekozen levensstijl. Echter, steeds meer mensen kiezen bewust voor een vrijgezel bestaan. Dit is te danken aan emancipatie, veranderingen in relatiepatronen en het feit dat mensen steeds meer controleren over hun eigen levenskeuzes.

De sociale en emotionele aspecten van alleen wonen zijn niet te ontkennen. Volgens Daniel Schreiber, schrijver van het boek Alleen (2022), weten we nog altijd veel te weinig over het dagelijkse leven en de geestelijke toestand van mensen die alleen leven. De toename van het aantal alleenstaanden maakt het belangrijk om meer aandacht te besteden aan de mentale gezondheid van deze groep, evenals aan de sociale integratie van mensen die alleen wonen.

De rol van alleenwonenden in de toekomstige samenleving

In de toekomst zal de groep alleenwonenden een steeds belangrijkere rol spelen in de samenleving. Volgens het CBS zal in 2060 43 procent van de huishoudens in Nederland uit één persoon bestaan. Deze groep zal dus een fundamentele bouwsteen van de Nederlandse maatschappij worden. Vooral ouderen, die vaak na het overlijden van hun partner alleen blijven wonen, zullen een cruciale invloed hebben op de woningmarkt, de gezondheidszorg en de sociale voorzieningen.

De groei van alleenwonenden heeft ook gevolgen voor het maatschappelijke idee van gezin. In een maatschappij die grotendeels is ingericht op gezinnen en stellen, wordt het vrijgezel bestaan vaak gezien als afwijkend. Echter, zoals Emma de Thouars en Lizzy van Hees aantonen, is het vrijgezel bestaan voor velen bewust gekozen en heeft het veel voordelen.

Conclusie

De toename van het aantal alleenstaanden in Nederland is een langdurige maatschappelijke trend die meerdere factoren omvat, waaronder emancipatie, vergrijzing, veranderende relatiepatronen en de stijgende levensverwachting. Deze trend heeft duidelijke gevolgen voor de woningmarkt, de sociale integratie en de mentale gezondheid van mensen die alleen wonen. De toekomstige samenleving zal steeds meer gedefinieerd worden door de rol van alleenwonenden, zowel in het kader van woningvormen als in de bredere maatschappelijke structuur.

Het is belangrijk dat we ons bewust worden van deze veranderingen en dat we maatregelen nemen om de woningnood te verminderen, de mentale gezondheid van alleenwonenden te bevorderen en ruimte te maken voor een maatschappij die niet alleen op gezinnen is ingebouwd, maar ook op individuen. Deze ontwikkelingen tonen aan dat de samenleving verder moet evolueren, om te kunnen blijven voldoen aan de behoeften van alle burgers, ongeacht of ze alleen wonen of niet.

Bronnen

1. Steeds meer alleenstaanden in Nederland
2. Nederlandse huishoudens krijgen steeds meer alleenstaanden
3. Podcast: Steeds meer singles – Emma de Thouars & Lizzy van Hees
4. Woonwensen van alleenwonenden
5. Alleenstaanden in Nederland
6. Kopers op de woningmarkt: steeds vaker single
7. Stijgende druk op de woningmarkt door meer alleenwonenden