De steden in Nederland met de meeste fijnstof: Luchtkwaliteit en gezondheidseffecten

De luchtkwaliteit in Nederland is momenteel een belangrijk maatschappelijk en gezondheidsvraagstuk. In het bijzonder in grotere steden wordt geconstateerd dat de concentratie aan fijnstof en stikstofdioxide aanzienlijk hoger is dan de aanbevolen waarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Uit recente onderzoeken blijkt dat de westkant van Rotterdam, inclusief gemeenten zoals Schiedam en Vlaardingen, de meest vervuilde regio is. Deze artikelen geven een overzicht van de steden en gemeenten in Nederland met de hoogste concentraties fijnstof, de oorzaken van deze vervuiling, en de gevolgen voor de gezondheid.

De slechtste luchtkwaliteit in Nederland

In Nederland zijn verschillende steden en gemeenten bekend om hun slechte luchtkwaliteit. Uit een onderzoek van het journalistieke platform Pointer (KRO-NCRV) is gebleken dat de lucht in veel steden aanzienlijk vervuild is. De metingen van stikstofdioxide (NO2) en fijnstof (PM2,5 en PM10) tonen aan dat de concentraties in sommige steden zelfs meer dan twee keer hoger liggen dan de advieswaarden van de WHO. Deze stoffen zijn van groot belang, omdat zij verantwoordelijk zijn voor de meeste gezondheidsschade veroorzaakt door luchtvervuiling.

De slechtste luchtkwaliteit is te vinden in de regio Zuid-Holland, met name op de westkant van Rotterdam. Schiedam is volgens de metingen de gemeente met de meest vervuilde lucht. Daarnaast zijn gemeenten zoals Rijswijk, Ridderkerk, Delft, Utrecht en Rotterdam ook genoemd als steden met significante luchtvervuiling. De oorzaken hiervan zijn onder andere zware scheepvaart, chemische industrie, vliegvelden, snelwegen en de aanwezigheid van houtkachels in dichtbevolkte buurten.

Fijnstof en stikstofdioxide: hoofdverantwoordelijke stoffen

Fijnstof (PM2,5 en PM10) en stikstofdioxide (NO2) zijn de belangrijkste luchtvervuilende stoffen in Nederland. Deze stoffen hebben gevolgen voor de ademhaling en de algemene gezondheid van inwoners. Uit onderzoek blijkt dat het verkeer een belangrijke bron is van fijnstof. Weg-, rail- en scheepvaartverkeer zijn verantwoordelijk voor ongeveer 29% van de uitstoot van fijnstof PM10 en ongeveer 35% van fijnstof PM2,5. Ook landbouw en overige industrieën dragen aanzienlijk bij aan de fijnstofuitstoot.

Voor stikstofdioxide is het verkeer de dominante bron, met circa 70% van de uitstoot. De landbouw levert ongeveer 12% aan. Deze hoge concentraties stikstofdioxide en fijnstof hebben gevolgen voor de gezondheid. Het verhogen van het risico op astma, hart- en vaatziekten, beroertes en longkanker is bekend. Kinderen en ouderen zijn vooral kwetsbaar voor deze effecten.

Top 10 van gemeenten met de meest vervuilde lucht

Op basis van de vervuilingsscore – een maat die de concentratie stikstofdioxide en fijnstof combineert met de WHO-advieswaarden – is een lijst samengesteld van de tien gemeenten met de meest vervuilde lucht in Nederland. Deze lijst is gebaseerd op gegevens van het RIVM en verwerkt door Pointer. De scores tonen aan dat de lucht in deze gemeenten aanzienlijk vervuild is, en dat de concentraties boven de aanbevolen waarden liggen.

Hieronder is een overzicht van de tien gemeenten:

Deze lijst toont duidelijk dat gemeenten in Zuid-Holland vooral sterk vertegenwoordigd zijn. Slechts één gemeente, Utrecht, komt uit een andere provincie. Dit wijst op het feit dat de Randstad en vooral de stedelijke regio rondom Rotterdam een probleemgebied is voor luchtvervuiling.

Oorzaken van luchtvervuiling in steden

De oorzaken van luchtvervuiling in steden zijn meestal gelinkt aan verkeer, industrie en landbouw. In steden als Schiedam en Vlaardingen is de luchtvervuiling te danken aan zware scheepvaart, chemische industrieën, het vliegveld, meerdere snelwegen en de aanwezigheid van houtkachels in dichtbevolkte buurten. Ook de windrichting speelt een rol, omdat verontreinigde lucht uit de landbouw of industriële zones kan worden opgeblazen.

De verdeling van fijnstof in Nederland laat zien dat de hoogste concentraties zich rondom de Randstad en Noord-Brabant bevinden. In deze regio’s zijn de drukke snelwegen, grootschalige industrieën en hoge bevolkingsdichtheid verantwoordelijk voor de slechte luchtkwaliteit. Daarnaast draagt ook de aanwezigheid van luchthavens zoals Schiphol bij aan de fijnstofconcentraties.

Gezondheidsgevolgen van luchtvervuiling

De gevolgen van luchtvervuiling zijn niet te onderschatten. Volgens onderzoeken stijgt het risico op overlijden met 7% per stijging van 5 microgram per kubieke meter fijnstof in de lucht. Dit is het verschil tussen een drukke straat in de stad en een gebied zonder invloed van verkeer. Kinderen en ouderen zijn extra kwetsbaar voor de effecten van luchtvervuiling.

De GGD rapporteert dat Nederlanders gemiddeld tien maanden eerder sterven door luchtvervuiling. Ook zijn er aanzienlijke kosten verbonden aan het gezondheidsverlies, zoals kosten voor zorg en ziekteverzuim. Dit betekent dat luchtvervuiling niet alleen een gezondheidsprobleem is, maar ook economische gevolgen heeft.

Bovendien kan Nederland in de toekomst risico lopen op een veroordeling door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Volgens het Hof is het recht op leven in gezonde lucht een mensenrecht. Als Nederland de luchtkwaliteit niet aanzienlijk verbetert, kan het land in schikking komen voor het schenden van deze mensenrechten.

Maatregelen tegen luchtvervuiling

In 2030 moeten alle EU-lidstaten voldoen aan strengere luchtkwaliteitsnormen. Veel gemeenten in Nederland, met name in de Randstad, zijn begonnen met maatregelen om de luchtvervuiling te bestrijden. Deze maatregelen omvatten onder andere het introduceren van milieuzones, het gebruik van schone bussen en het verplicht aanleggen van walstroom voor schepen.

Toch zijn de uitdagingen groot, vooral in dichtbevolkte, economisch drukke gebieden. De combinatie van verkeer, industrie, landbouw en scheepvaart maakt het niet makkelijk om de luchtvervuiling significat te verminderen. Inwoners in steden zoals Rotterdam, Utrecht en Delft zullen waarschijnlijk blijven worstelen met de gevolgen van vervuiling tot maatregelen effectief worden en breed worden toegepast.

Conclusie

Luchtvervuiling is momenteel een urgente kwestie in Nederland, met name in grotere steden. De concentraties fijnstof en stikstofdioxide in gemeenten zoals Schiedam, Rotterdam en Utrecht liggen vaak boven de aanbevolen waarden van de WHO. Dit heeft gevolgen voor de gezondheid van inwoners, met name voor kinderen en ouderen. De oorzaken van deze vervuiling zijn verkeer, industrie, landbouw en houtkachels.

Hoewel er maatregelen worden genomen om de luchtvervuiling te bestrijden, is de uitdaging groot, vooral in de dichtbevolkte steden. In de komende jaren zullen gemeenten en landelijke overheden moeten samenwerken om de luchtkwaliteit in Nederland aanzienlijk te verbeteren. Dit is niet alleen belangrijk voor de gezondheid van de inwoners, maar ook voor het behouden van mensenrechten en het verlagen van gezondheidskosten voor de samenleving.

Bronnen

1. Luchtkwaliteit in Nederland: fijnstof en stikstofdioxide in steden
2. Adem in, maar liever niet hier: de vieste lucht van Nederland
3. Schiedam: slechtste luchtkwaliteit in Nederland
4. Fijnstof kaart Nederland
5. Hoe vies is de lucht in jouw buurt?
6. De vieste lucht van Nederland: top tien vol met gemeenten in onze regio