Nederlandse steden met een rijke band met Nederlands-Indië
juli 20, 2025
De Staande Mastroute is een doorgaande vaarroute door Nederland, speciaal afgestemd op schepen met een masthoogte van meer dan 6 meter. Deze route stelt recreatieve en beroepsseilvaart in staat om vanaf Breskens in Zeeland tot aan Delfzijl in Groningen te varen via binnenwateren, zonder een route over de Noordzee nodig te hebben. In 2025 worden er belangrijke stappen gezet om de route in Noord-Nederland te behouden en te verbeteren. Dit artikel geeft een overzicht van de huidige status van de Staande Mastroute, de recente ontwikkelingen rondom het route-akkoord in Noord-Nederland en de betekenis van deze route voor zowel recreatieve als beroepsseilvaart.
Wat is de Staande Mastroute?
De Staande Mastroute is een vaarweg die ontworpen is voor schepen met een mast- of opbouwhoogte van meer dan 6 meter. Deze route loopt van Breskens in Zeeland via het IJsselmeer tot aan Delfzijl in Groningen. Het traject maakt het mogelijk om binnen Nederland te varen zonder gebruik te maken van de Noordzee, wat bijzonder gunstig is voor schepen, uitrusting en bemanning die niet zeewaardig genoeg zijn voor zeevaart.
De route is verdeeld in meerdere trajecten en wordt ondersteund door een aantal routeakkoorden. Deze akkoorden zijn overeenkomsten tussen verschillende partijen, zoals waterbeheerders, gemeenten en andere belanghebbenden, om de bevaarbaarheid van de route te waarborgen. In West-Nederland is in 2018 een routeconvenant ondertekend om de route goed bevaarbaar te maken en te behouden.
Deeltrajecten van de Staande Mastroute
De route is opgedeeld in verschillende deeltrajecten. In de regio Friesland bijvoorbeeld, loopt de route langs schitterende meren zoals het Sneekermeer en het Pikmeer en brengt het de varende groep door het historische centrum van Leeuwarden en Dokkum. In deze regio zijn er specifieke openingstijden voor bruggen, die meestal op reguliere vaartijden worden bediend, zodat de mast niet hoeft te worden gestreken.
In West-Nederland is het traject bekend om het aantal bruggen en sluizen. Daar zijn twee mogelijke routes: een route dwars door Amsterdam (nachtelijke passage) waarmee je op het IJ komt, of een meer westelijke route langs Haarlem, die uitkomt op het Noordzeekanaal. Het traject is vanwege de vele bruggen en sluizen echter tijdrovend en vereist een zorgvuldige voorbereiding.
In de regio van Vlissingen tot Dordrecht is de route goed te zeilen, maar men moet rekening houden met veel beroepsseilvaart, vooral op het Volkerak en het Hollandsch Diep. Daarom kiezen velen om vanaf Dordtse Kil op de motor verder te varen.
De Ontwikkelingen in Noord-Nederland
In Noord-Nederland is er momenteel een proces gaande om tot een route-akkoord te komen voor de Staande Mastroute. Dit is een analoge aanpak als in West-Nederland, waar in 2018 al een routeconvenant is ondertekend. Het doel is om ook in Noord-Nederland een juridisch bindende overeenkomst te sluiten die de bevaarbaarheid van de route garandeert.
Waterrecreatie Nederland begeleidt dit proces. Na twee bijeenkomsten met alle stakeholders bij de Staande Mastroute van Lemmer naar Delfzijl en vice versa, heeft er in april 2025 een ambtelijk overleg plaatsgevonden met alle vaarwegbeheerders en kunstwerken op de routes. Deze bijeenkomst was constructief, en alle partijen benadrukten het belang van het komen tot routeafspraken in Noord-Nederland.
De komende maanden zal de focus liggen op het verdere vormgeven van plannen en inhoud. Het doel is om een route-akkoord op te stellen dat zowel voor recreatieve als beroepsseilvaart toegankelijk en betrouwbaar is.
De Rol van Waterrecreatie Nederland
Waterrecreatie Nederland speelt een centrale rol in het behoud en de verbetering van de Staande Mastroute. Als uitvoerder van landelijke taken voor de bestuurlijke afspraken rondom het Basis Recreatie Toervaartnet (BRTN) voor de periode 2020 t/m 2025, zet Waterrecreatie Nederland zich in voor de doorvaarbaarheid van de route. Dit is van groot belang gezien de huidige druk op de infrastructuur in Nederland.
De infrastructuur staat namelijk flink onder druk. Veel van de bruggen, sluizen en viaducten zijn uit de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw. Volgens de laatste cijfers van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft ongeveer 64% van de vaste stalen bruggen en de helft van de beweegbare bruggen minder dan een derde van hun levensduur over. De vele werkzaamheden aan kunstwerken de afgelopen jaren zijn voor veel vaarrecreanten en met name zeilers zichtbaar geweest.
Waterrecreatie Nederland zet zich daarom in om zowel voorstellen te doen als acties te ondernemen om de Staande Mastroute goed en betrouwbaar te laten functioneren. Dit betreft zowel het behoud van bestaande routes als het plannen van verbeteringen.
Belang van Voorbereiding en Communicatie
Vanwege de vele stremmingen en mogelijke hinder op de Staande Mastroute is het van groot belang dat schipper en recreatieve varen zorgvuldig voorbereid zijn. Informatie over stremmingen en hinder is beschikbaar via verschillende bronnen, zoals de Rijkswaterstaat en Waterkaart Live. Ook is er een kaartviewer beschikbaar via Waterrecreatie Nederland en Varen-Doe-Je-Samen.
Bij meerdere stremmingen is er sprake van goede afstemming en communicatie, maar in andere gevallen wordt er nog aan verbetering gewerkt. Het is daarom aan te raden om vooraf de laatste stand van zaken op te zoeken via Vaarweginformatie, en eventuele veranderingen in de route in overweging te nemen. Dit geldt vooral voor evenementen die mogelijk de route beïnvloeden, zoals de NAVO-conferentie en SAIL Amsterdam.
Duur en Logistiek van de Route
De Staande Mastroute is een vrij lange route, met een lengte van iets meer dan 100 kilometer. Bij een gemiddelde vaart van 6 kilometer per uur is een enkele reis ongeveer 17 uur. Dit betekent dat het zinvol is om onderweg te logeren en meerdere dagen in te plannen voor een vakantie.
In regio’s zoals Friesland is het mogelijk om een boot te huren, ook zonder vaarbewijs voor schepen tot 15 meter. Dit maakt het toegankelijk voor velen die graag willen meevaren, maar geen eigen boot hebben. Er zijn daarom ook opties voor duurzame varen en educatieve activiteiten.
De Toekomst van de Staande Mastroute
Het uiteindelijke doel is dat de bestaande vaarroutes zoals de Staande Mastroute en het Basis Recreatie Toervaartnet behouden blijven en dat na afloop van het totale renovatieprogramma de vaarwegen in Nederland weer bevaarbaar en betrouwbaar zijn. Dit betreft zowel recreatieve vaart als beroepsseilvaart.
De rol van verschillende belangenbehartigers, zoals HISWA-RECRON, de Toerzeilers en het Watersportverbond, is hierin van groot belang. Zij zetten zich in voor een goede doorvaarbaarheid van de route, vaak in samenwerking met KBN en BBZ. Er is begrip voor noodzakelijk onderhoud en renovatie, maar er is ook aandacht voor de afstemming van werkzaamheden op routeniveau en voor de betrokkenheid van vertegenwoordigers uit de recreatieve sector.
Vooruitzichten in 2025
In 2025 is het van groot belang om zowel de infrastructuur als de communicatie te verbeteren. Dit betreft het plannen van stremmingen zoveel mogelijk buiten het vaarseizoen, het betrekken van stakeholders in het proces van aanvang, en het verbeteren van de communicatie richting recreatieve gebruikers. Hiermee kan worden gezorgd voor een betere ervaring voor varende groepen en voor een duurzame toekomst van de Staande Mastroute.
Conclusie
De Staande Mastroute is een belangrijke vaarroute in Nederland voor schepen met een masthoogte van meer dan 6 meter. De route maakt het mogelijk om vanaf Zeeland tot aan Groningen te varen via binnenwateren, zonder gebruik te maken van de Noordzee. In 2025 wordt er een actieve inspanning geleverd om ook in Noord-Nederland tot een route-akkoord te komen, analoge aan die in West-Nederland. Deze ontwikkeling is van groot belang voor zowel recreatieve als beroepsseilvaart, aangezien de infrastructuur in Nederland flink onder druk staat.
Waterrecreatie Nederland speelt een centrale rol in het behoud en verbeteren van de route, samen met verschillende belangenbehartigers en watersportorganisaties. Voor de schipper is het belangrijk om goed voorbereid te zijn op eventuele stremmingen en hinder. Door de toegang tot informatie en het betrokken zijn van verschillende partijen kan de Staande Mastroute behouden blijven als een betrouwbare en aantrekkelijke route voor varende groepen.