Steden en dorpen in Midden-Nederland: een treinreis door geschiedenis, cultuur en rust
juli 20, 2025
In Nederland is een uniek en innovatief concept tot leven gekomen dat wereldwijd aandacht trekt: Hogeweyk. Het is een volledig dorp dat speciaal is ontworpen voor mensen met dementie. In plaats van in een traditioneel verzorgingstehuis, leven deze bewoners in een omgeving die lijkt op een gewoon dorp. De focus ligt op het creëren van een gevoel van normaliteit, veiligheid en zelfstandigheid. Hogeweyk biedt niet alleen een alternatief voor traditionele zorginstellingen, maar stelt ook een nieuw paradigma in de zorg voor ouderen op de voorgrond. Deze artikel bespreekt de oprichting, opzet, doelgroep, resultaten en het brede invloedsspectrum van dit dementievriendelijke dorp.
Wat is Hogeweyk en waar ligt het?
Hogeweyk is een modeldorp dat gelegen is in Weesp, in de regio Amsterdam. Het complex beslaat ongeveer 16.000 vierkante meter en telt 27 huizen, waarin ongeveer 180 senioren met dementie wonen. Hoewel het op het eerste gezicht lijkt op een gewoon dorpje, is het in werkelijkheid een zorgcentrum dat op maat is gemaakt voor mensen met dementie. Het concept is ontworpen om een zo normaal mogelijk leven mogelijk te maken, met een 24-uurs zorgstructuur die zich discreet integreert in het dagelijks verloop.
Hogeweyk is bedoeld voor mensen die zowel lichamelijk als cognitief hulp nodig hebben, maar toch het gevoel willen behouden van zelfstandigheid en autonomie. Het dorp is opgericht in 2009, na ruim dertig jaar voorbereiding en onderzoek. Het initiatief kwam voort uit een visie van een ouderenzorginstelling die wilde experimenteren met een alternatieve vorm van zorg.
Het concept en de werking van Hogeweyk
Het dorp is opgebouwd als een miniaturen gemeenschap met straatjes, winkels, een bakkerij, een apotheek, een bioscoop en zelfs een politiebureau. De huizen zijn ontworpen als gewone woningen met eigen tuinen en binnenplaatsen. Bewoners kunnen zich gedragen zoals in een normaal dorp: ze kunnen koken, wandelen, boodschappen doen en sociale activiteiten ondernemen. De verzorgers zijn opgenomen in de rol van buren, winkeliers of medewerkers, zodat de banden tussen bewoners en zorgverleners niet te duidelijk zijn.
Elke bewoner woont in een huis met meerdere anderen, wat het gevoel van gemeenschap versterkt. Er zijn geen zichtbare beveiligingen of afgesloten gebieden, aangezien de architectuur op zichzelf al een soort van passieve beveiliging biedt. De zorg is ingebed in de omgeving, waardoor er geen sprake is van een afgebakende zorginstelling, maar van een leefomgeving die zich op de behoeften van de bewoners afstemt.
Wie woont er in Hogeweyk?
Het dorp is gericht op senioren met dementie of Alzheimer die in een traditionele verzorgingstehuis of verpleeghuis zouden wonen. De bewoners van Hogeweyk zijn mensen die cognitief en vaak ook fysiek in zorgbehoeft verkeren, maar die nog in staat zijn om een relatief normaal leven te leiden. Het dorp biedt een alternatieve oplossing voor mensen die moeite hebben met de strakke regels, beperkingen en afgesloten sfeer van klassieke zorginstellingen.
De bewoners van Hogeweyk zijn opgenomen in groepen van ongeveer zeven personen per huis. Elk huis heeft zijn eigen verzorgers, die 24 uur per dag beschikbaar zijn om te zorgen voor de dagelijkse behoeften van de bewoners. De verzorgers doen hun werk op een manier die zich discreet mengt in het dagelijks leven, zodat de bewoners zich niet gediscrimineerd of ondernemend voelen.
Resultaten en effecten van Hogeweyk
Sinds de oprichting in 2009 is Hogeweyk een inspiratie geweest voor andere dementiezorgprojecten in Nederland en daarbuiten. Het model is onderzocht op zijn effectiviteit, en de resultaten zijn veelbelovend. Bewoners van Hogeweyk gebruiken minder medicijnen dan hun gelijken in traditionele zorginstellingen. Ze eten meer, bewegen vaker en lijken in het algemeen langer te leven. Het feit dat ze deel uitmaken van een gemeenschap met andere bewoners, zorgverleners en activiteiten draagt bij aan hun mentale en lichamelijke gezondheid.
Daarnaast is er sprake van een positief effect op de levenskwaliteit van de bewoners. Het gevoel van veiligheid, privacy en autonomie helpt hen om hun identiteit en zelfwaarde te behouden. De sociale interacties en het gevoel van deelname aan een gemeenschap verminderen het risico op isolatie en depressie, wat vaak optreedt bij dementiepatiënten in traditionele instellingen.
Hogeweyk en de bredere impact op dementiezorg
Het Hogeweyk-model is niet alleen bedoeld voor die ene groep bewoners, maar heeft ook invloed op de bredere manier van denken over zorg voor ouderen. Het concept benadrukt de noodzaak van een mensgerichte benadering van dementiezorg, waarbij het focuspunt op de bewoner ligt in plaats van op de zorg. Het idee is om de demente persoon te ondersteunen in zijn of haar dagelijks leven, in plaats van de dementie in het centrum van de zorg te plaatsen.
De successen van Hogeweyk hebben geleid tot het ontwikkelen van soortgelijke projecten in andere delen van Nederland. In gemeenten als Raalte, Heerhugowaard, Schoorl, en andere locaties zijn initiatieven genomen om dementievriendelijke gemeenschappen te creëren. Deze initiatieven zijn vaak gericht op het vergroten van het begrip voor mensen met dementie, het aanpassen van de leefomgeving en het betrekken van de lokale bevolking bij het zorgproces.
De gemeente Raalte, bijvoorbeeld, is officieel gecertificeerd als een dementievriendelijke gemeente. Dit betekent dat de gemeente heeft geïnvesteerd in het creëren van een leefomgeving die toegankelijk is en begrijpend is voor mensen met dementie. Het certificaat is uitgereikt door Stichting Alzheimer Nederland, en het betekent dat Raalte een voorbeeld is in de Nederlandse context van hoe gemeenschappen dementiepatiënten kunnen ondersteunen.
Hogeweyk in vergelijking met andere zorgmodellen
Ondanks de veelbelovende resultaten van Hogeweyk, is het model niet zonder kritiek. Het is een duur project dat financieel zwaar is. De bouw van het dorp kostte ongeveer 19,3 miljoen euro, waarvan 17,8 miljoen euro uit de Nederlandse overheid komt. De rest is afkomstig van lokale organisaties en sponsors. Hoewel het verblijf in Hogeweyk hetzelfde kost als in een traditionele zorginstelling, is het investeren in zo’n model niet voor iedere gemeente of instelling haalbaar.
Toch blijft Hogeweyk een inspiratie voor andere vormen van dementiezorg. In andere steden en dorpen zijn kleinschalige varianten van Hogeweyk ontstaan. Deze zijn vaak gebaseerd op het principe van een normale leefomgeving met ingebedde zorg, maar op een kleinere schaal. Voorbeelden zijn woonzorgcentra in Heerhugowaard, Sint Pancras en Zuidermeer, waar mensen met dementie in een kleinschalige gemeenschap wonen en zorg ontvangen.
De rol van Hogeweyk in de toekomstige dementiezorg
Het Hogeweyk-model is een pionier in de dementiezorg in Nederland. Het heeft laten zien dat een mensgerichte en leefbare aanpak van zorg kan leiden tot verbeterde levenskwaliteit voor dementiepatiënten. Hoewel het niet voor alle situaties geschikt is, biedt het een inspiratiebron voor andere modellen en initiatieven.
De toekomstige dementiezorg zal waarschijnlijk steeds meer aandacht besteden aan het creëren van leefomgevingen die passen bij de behoeften van de bewoner. Hogeweyk is een voorbeeld van hoe dit kan. Het benadrukt de belangrijkheid van respect, autonomie en betrokkenheid in de zorg. Deze principes zijn van toepassing niet alleen in Hogeweyk, maar ook in andere zorginstellingen en gemeenschappen die zich richten op een mensgerichte aanpak van dementiezorg.
Conclusie
Hogeweyk is een uniek en innovatief model voor dementiezorg dat in 2009 is opgezet in Weesp. Het is een volledig dorp dat speciaal is ontworpen voor senioren met dementie, waarin ze een normaal leven kunnen leiden met 24-uurs zorg. Het model is ontworpen om de levenskwaliteit van dementiepatiënten te verbeteren door het creëren van een leefomgeving die zich niet onderscheidt van een normaal dorp. De resultaten van Hogeweyk zijn veelbelovend: bewoners gebruiken minder medicijnen, eten meer, bewegen vaker en genieten van een groter gevoel van veiligheid en autonomie.
Hoeweyk is niet alleen een succesvolle zorginstelling, maar ook een inspiratie voor andere dementiezorgprojecten in Nederland. Het model benadrukt de noodzaak van een mensgerichte benadering van dementiezorg, waarbij het focuspunt op de bewoner ligt. De bredere impact van Hogeweyk is te zien in het ontwikkelen van dementievriendelijke gemeenschappen en het creëren van kleinschalige alternatieven voor traditionele zorginstellingen. De toekomstige dementiezorg zal waarschijnlijk steeds meer aandacht besteden aan het creëren van leefomgevingen die passen bij de behoeften van de bewoner, en Hogeweyk is een voorbeeld van hoe dit kan.