De mooiste steden in Zuid-Holland voor een onvergetelijke reis
juli 20, 2025
Nederland is algemeen gezien een seismisch rustig land. Toch zijn er zowel natuurlijke als door menselijke activiteiten veroorzaakte aardbevingen die regelmatig worden waargenomen. Deze activiteiten kunnen kleine trillingen zijn, onvoelbaar voor het blote oog, of eventueel merkbare bevingen, zoals die in de regio Groningen. In deze artikel wordt een overzicht gegeven van de seismische activiteiten in Nederland, inclusief de oorzaken, de historische voorbeelden, het toezicht en de maatregelen die worden genomen om mogelijke risico’s te beheersen.
Oorzaken van seismische activiteiten
Seismische activiteiten in Nederland kunnen onderscheiden worden in twee hoofdcategorieën: natuurlijke aardbevingen, veroorzaakt door tektonische bewegingen, en geïnduceerde aardbevingen, die het gevolg zijn van menselijke activiteiten zoals gaswinning of aardwarmte.
Natuurlijke aardbevingen
Natuurlijke aardbevingen worden veroorzaakt door tektonische bewegingen in de ondergrond. Nederland ligt op een relatief stabiele positie in de Euro-Aziatische plaat, wat betekent dat de kans op grote aardbevingen gering is. Toch zijn er historisch enkele merkbare bevingen geweest. De meest bekende is de aardbeving in Roermond in 1992, die een magnitude had van 5,8 en het zwaarste aardbeving ooit in Nederland. De beving veroorzaakte ook schade en was zelfs in buurlanden merkbaar.
Andere voorbeelden zijn de aardbevingen in Limburg, zoals de beving op 12 april bij Roosteren met een magnitude van 1,7. Deze aardbevingen zijn zeldzaam en meestal minder intens dan de geïnduceerde bevingen. Ze worden voornamelijk waargenomen in het zuidoosten van Nederland.
Geïnduceerde aardbevingen
De meeste aardbevingen in Nederland zijn geïnduceerd, wat wil zeggen dat ze het gevolg zijn van menselijke activiteiten. De belangrijkste oorzaak is gaswinning, vooral in het Groningenveld. Door het op pompen van gas verandert de druk in de ondergrond, wat kan leiden tot trillingen of zelfs kleine aardbevingen.
In 2024 zijn er 40 geïnduceerde aardbevingen geregistreerd in Nederland, waarvan 36 in het Groningenveld. De zwaarste beving daar was in Garsthuizen op 31 oktober met een magnitude van 2,2. Ook kleinere gasvelden, zoals die bij Kommerzijl, Nieuw Annerveen en Wildervank, hebben aardbevingen gekend. Deze bevingen zijn het gevolg van gaswinning en vereisen dus extra toezicht.
Daarnaast zijn er ook aardwarmteprojecten die een rol spelen in de seismische activiteit. Hoewel tot nu toe geen voelbare aardbevingen zijn veroorzaakt door aardwarmte, zijn er wel microseismische activiteiten gemeten. Deze trillingen zijn te vergelijken met het passeren van een vrachtwagen. In één geval, bij een aardwarmteproject in California, is de productie stilgelegd na een meetbare trilling, als voorzorgsmaatregel.
Toezicht en monitoring
Omdat seismische activiteiten in Nederland zowel natuurlijk als door menselijke activiteiten kunnen worden veroorzaakt, is er een uitgebreid toezicht en monitoringssysteem in werking. Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) is verantwoordelijk voor het registreren en analyseren van aardbevingen.
Het seismisch meetnetwerk
Sinds 1904 houdt het KNMI seismische activiteiten in Nederland in de gaten. In 1993 werd het Nederlands Seismisch en Akoestisch Netwerk (NL) opgezet, een modern systeem met sensoren zoals breedbandseismografen, geofoons, versnellingsmeters en infrageluidsensoren. Dit netwerk maakt het mogelijk om zowel grotere als kleinere aardbevingen te registreren.
De uitbreiding van het meetnetwerk in Groningen heeft geleid tot een toename in het aantal geregistreerde aardbevingen. Dit is niet betekent dat er meer bevingen zijn, maar dat het systeem nu gevoeliger is geworden voor kleinere trillingen. Door deze uitbreiding is het mogelijk om trends en patronen in seismische activiteiten beter te begrijpen, wat cruciaal is voor het nemen van beleidsmaatregelen.
Nauwkeurigheid en beheersmaatregelen
Een recent onderzoek door het KNMI heeft onderzocht hoe nauwkeurig het seismisch netwerk werkt. Het onderzoek richtte zich op de nauwkeurigheid van plaatsbepaling en de minimale magnitude die nog meetbaar is. Dit heeft geleid tot een geactualiseerde kaart van Nederland, waarop het minimum aan magnitude is aangegeven dat het KNMI lokaal kan registreren.
De resultaten tonen aan dat in sommige gebieden het minimum aan magnitude hoger is dan eerder geschat. Dit heeft gevolgen voor de mijnbouwsector, die aangepaste beheersmaatregelen moet nemen. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) stuurt een brief uit naar alle mijnbouwondernemingen om hen op de hoogte te houden van deze ontwikkelingen en zorgt voor controle tijdens inspecties.
Gevolgen en voorzorgsmaatregelen
Hoewel de meeste aardbevingen in Nederland klein zijn en geen schade veroorzaken, zijn er toch maatregelen genomen om het risico te beheersen. In het bijzonder in de regio Groningen, waar gaswinning de oorzaak is van vele aardbevingen, zijn er regelmatig discussies over de veiligheid en het milieu.
Schade en veiligheid
De aardbeving in Roermond in 1992 was de meest duidelijke voorbeeld van schade die aardbevingen kunnen veroorzaken. De beving leidde tot aardverschuivingen en bodemvloeibaarheid, vooral in het park Brunssummerheide. Dit toonde aan dat zelfs in Nederland aardbevingen met milieueffecten kunnen gepaard gaan.
Ook in Groningen zijn er schadegevallen geweest, zoals kelderschade en muurbreuken, die voornamelijk het gevolg zijn van langdurige seismische activiteit. Hierdoor zijn er wettelijke maatregelen genomen, zoals schadevergoedingen voor woningeigenaren en de afbouw van gaswinning in bepaalde gebieden.
Preventie en bewustwording
Het KNMI en andere overheden pleiten voor bewustwording en voorbereiding bij inwoners en beleidsmakers. Het is essentieel dat mensen weten hoe ze zich moeten gedragen bij een aardbeving en dat er voldoende informatie beschikbaar is via betrouwbare bronnen.
Daarnaast zijn er actieve programma’s om de seismische activiteit te monitoren en risicobeheersing te verbeteren. Onderzoeken zoals die van het KNMI helpen om het begrip te vergroten van de oorzaken en gevolgen van aardbevingen, zodat toekomstige risico’s beter kunnen worden beheerst.
Seismische activiteiten in Caribisch Nederland
Naast het vasteland kent ook Caribisch Nederland een hoge seismische activiteit. De BES-eilanden, namelijk Bonaire, Saba en St. Eustatius, liggen in een seismisch actieve regio, nabij de grens van de Caribische plaat en de Amerikaanse plaat. In 2024 zijn er 102 natuurlijke aardbevingen geregistreerd in deze regio. De zwaarste was op 8 mei bij Saba en St. Eustatius met een magnitude van 5,3.
Deze bevingen zijn het gevolg van tektonische activiteit en kunnen schade veroorzaken, maar de overheid en lokale gemeenschappen zijn hierop goed voorbereid. Het KNMI houdt deze activiteiten eveneens in de gaten, samen met lokale organisaties.
Conclusie
Hoewel Nederland een seismisch rustig land is, zijn er zowel natuurlijke als geïnduceerde aardbevingen die regelmatig worden waargenomen. De aardbeving in Roermond in 1992 is de meest voornaamste historische gebeurtenis, maar de recente activiteiten in het Groningenveld tonen aan dat menselijke activiteiten een grote rol spelen in de seismische activiteit van het land.
Het KNMI speelt een centrale rol in het monitoren en begrijpen van deze activiteiten. Het uitgebreide seismisch meetnetwerk maakt het mogelijk om zowel grotere als kleinere aardbevingen te registreren, wat essentieel is voor het nemen van beleidsmaatregelen. Ook de mijnbouwsector moet aanpassingen maken aan de huidige kennis, zoals het aanpassen van monitoring- en beheermaatregelen.
Hoewel de meeste aardbevingen in Nederland geen directe schade veroorzaken, is het belangrijk dat inwoners zich bewust zijn van het risico en dat er voldoende voorzorgsmaatregelen worden genomen. Door het combineren van wetenschappelijk onderzoek, beleidsmaatregelen en bewustwording, kan Nederland beter voorbereid worden op eventuele toekomstige seismische activiteiten.