Snelste route van Nederland naar Algeciras: reisplanning, kosten en tips
juli 20, 2025
Schilderijen van Nederlandse dorpen geven een uniek inzicht in de geschiedenis, de bevolking en het landschap van het land. Deze werken zijn vaak het resultaat van kunstenaars die het rustige dorpsleven en het karakteristieke landschap hebben vastgelegd op doek of paneel. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de rol van schilderijen van dorpen in de Nederlandse kunstgeschiedenis, met aandacht voor historische schildersdorpen, bekende werken en de betekenis van deze schilderijen voor het begrijpen van het Nederlandse dorpsbeeld.
Dorpsbeelden in de Nederlandse schilderkunst
Het schilderen van steden en dorpen is al eeuwenlang een belangrijk genre in de Nederlandse kunst. Vanaf de 16e eeuw begonnen kunstenaars de omgeving van steden en dorpen in detail vast te leggen. Deze schilderijen geven een kijkje in de architectuur, het stadsplan en de leefomstandigheden van de tijd. Later, in de 19e en 20e eeuw, ontstonden zogenaamde schildersdorpen, waar kunstenaars zich vestigden om het landschap en het dorpsleven te bestuderen en te schilderen. Deze dorpen zijn vaak nog steeds een trekpleister voor kunstliefhebbers en toeristen.
Barend Cornelis Koekkoek en de bevroren winter
Een van de meest bekende Nederlandse landschapsschilders is Barend Cornelis Koekkoek. In 1845 schilderde hij een werk getiteld Een dorp en een oud gebouw in een boomrijk landschap aan een bevroren water. Dit schilderij is een klassiek voorbeeld van de Nederlandse landschapskunst uit de 19e eeuw. Koekkoek staat bekend als de ‘prins der landschapsschilders’ vanwege zijn uitzonderlijke talent om het landschap met veel detail en gevoel voor sfeer vast te leggen. In dit werk toont hij een schilderachtig dorp en een oud gebouw omringd door bomen en een bevroren water. De voorgrond bevat enkele dorpelingen die over het ijs lopen, wat leeft in het tafereel. De lucht is gevuld met zachte, winterse wolken die de sfeer van het seizoen perfect weergeven.
Koekkoek had een duidelijke voorkeur voor het Nederlandse landschap, en hij was bekwaam in het creëren van sfeer en rust in zijn werken. Zijn schilderijen geven een beeld van de natuur en het dorpsleven zoals het in de 19e eeuw was. Het werk is een getuigenis van de beheersing van licht, perspectief en compositie door een van de meest gerespecteerde landschapsschilders van zijn tijd.
Schildersdorpen in Nederland
Het concept van een schildersdorp is in de 19e eeuw ontstaan. In deze dorpen vestigden kunstenaars zich om het landschap en het dorpsleven te bestuderen en te schilderen. Een van de bekendste schildersdorpen is Laren, dat in 1870 voor het eerst aandacht kreeg van kunstenaar Jozef Israëls. Laren werd een populaire locatie voor kunstenaars die zich riepen tot het schilderen van landschappen en dorpsbeelden. In de tentoonstelling ‘Schildersdorpen in Nederland’, die tot en met augustus in Singer Laren te zien was, kwamen veertien dorpen aan bod. Deze tentoonstelling liet zien hoe verschillende dorpen in Nederland door de eeuwen heen een rol hebben gespeeld in de schilderkunst.
Dorpen en hun schilderstijl
Elke schildersdorp had zijn eigen unieke schilderstijl en thema. Bijvoorbeeld, in Katwijk concentreerde men zich op het schilderen van werkende vrouwen, terwijl in Laren een nadruk werd gelegd op het modernisme. In vele gevallen is het dorp bekend geworden vanwege de landschappen van kunstenaars zoals Anton Mauve en de boeren-interieurs van Albert Neuhuys. Begin 20e eeuw kwamen ook schilders als Chris Beekman, Piet Mondriaan en Bart van der Leek naar het Gooi, waar ze een belangrijke rol speelden bij de overgang van de figuratieve naar de abstracte kunst.
De tentoonstelling gaf een overzicht van 100 jaar schilderkunst en liet zien hoe kunstenaars het Nederlandse dorp hebben vastgelegd in beeld. Bezoekers konden ook meedoen aan een fotowedstrijd, waarbij het boek Schildersdorpen in Nederland van Saskia de Bodt was uitgebracht. Het boek bevatte beschrijvingen en analyses van de dorpen die in de tentoonstelling te zien waren. De fotografen die voor de tentoonstelling werkten, maakten panoramafoto’s van de dorpen, die als bijdrage tot de tentoonstelling fungeerden.
Het stadsgezicht als kunstgenre
Niet alleen dorpen, ook steden zijn een populaire schildering in de Nederlandse kunst. Het stadsgezicht is een zelfstandig genre binnen de schilderkunst en heeft door de eeuwen heen een belangrijke rol gespeeld in het begrijpen van het landschap en de architectuur. De vroegste stadsgezichten dateren uit de 16e eeuw, maar ook vandaag de dag zijn er nog kunstenaars die zich op dit genre richten. Deze schilderijen geven een beeld van de steden en dorpen van vroeger en nu, en zo creëren ze een visuele geschiedenis van Nederland.
Een overzicht van stadsgezichten
In het boek Het stads- en dorpsgezicht in Nederland van 1550-2000 wordt een uitgebreid overzicht gegeven van de schilderijen die steden en dorpen vastleggen. De vroege stadsgezichten uit de 16e eeuw geven een beeld van de stad zoals hij er toen uitzag, met zijn straten, huizen en marktplaatsen. Later, in de 19e eeuw, begonnen kunstenaars zich ook te richten op de sfeer en het dorpsleven in hun schilderijen. Deze werken zijn vaak levendig en sfeervol, en geven een beeld van het leven in het dorp zoals het destijds was.
Het stadsgezicht als genre heeft ook een nadrukkelijke rol gespeeld in de verandering van steden en dorpen. Schilderijen geven een visuele documentatie van hoe steden en dorpen zijn veranderd, van bouwen, breken en behouden. Dit is ook duidelijk te zien in de schilderijen van dorpen uit verschillende tijden. De schilderingen van dorpen uit de 19e eeuw zijn vaak rustig en rustgevend, terwijl de schilderingen uit de 20e eeuw meer dynamisch zijn en de veranderingen in de maatschappij weerspiegelen.
Schilderijen van dorpen en hun marktwaarde
Schilderijen van dorpen zijn niet alleen belangrijk vanuit een historisch en kunstgeschiedkundig perspectief, maar ook vanuit een economische. Veel van deze schilderijen zijn op de markt te koop en kunnen een aanzienlijke waarde hebben. Op websites zoals Catawiki worden regelmatig schilderijen van dorpen te koop aangeboden. Deze schilderijen variëren van moderne werken tot historische stukken. Bijvoorbeeld, een schilderij van een tropisch dorp met hutten en palmbomen is te koop voor een prijs van € 25. Andere schilderijen, zoals een gesigneerde moderne schildering van een dorp, kunnen tot € 195 kosten.
Schilderijen en hun historische context
Schilderijen van dorpen geven niet alleen een beeld van het landschap, maar ook van de geschiedenis van het dorp. In sommige gevallen zijn deze schilderijen historische documenten die het leven in het dorp vastleggen. Bijvoorbeeld, een schilderij op tabaksbladeren dat een vrouw voorstelt die bidt en de Voorzienigheid dankt voor de redding van haar dorp van natuurlijke rampen. Dit schilderij is uit de jaren 1960/1970 en komt uit Zuidoost-Azië. Hoewel het niet direct gerelateerd is aan een Nederlandse context, geeft het wel een voorbeeld van hoe schilderijen kunnen worden gebruikt om historische en culturele gebeurtenissen vast te leggen.
Andere schilderijen, zoals een Engels cottage-dorp geschilderd door Ernest Uden uit 1940, geven een beeld van het dorpsleven in het Verenigd Koninkrijk, maar zijn ook relevant voor het begrijpen van het dorpsbeeld in het algemeen. Deze schilderijen worden vaak ingelijst en kunnen als interieurstuk dienen. Ze zijn vaak in goede staat en worden verkocht op websites of bij kunsthandelaren.
Conclusie
Schilderijen van dorpen spelen een belangrijke rol in de Nederlandse kunstgeschiedenis. Zij geven een visuele documentatie van het dorpsleven, de architectuur en de veranderingen in de maatschappij. Kunstenaars zoals Barend Cornelis Koekkoek, Jozef Israëls en Anton Mauve hebben belangrijke bijdragen geleverd aan het genre van het dorpsgezicht. De tentoonstellingen en boeken over schildersdorpen geven een overzicht van het werk van deze kunstenaars en laten zien hoe het dorp in beeld is gebracht. Ook de marktwaarde van deze schilderijen benadrukt hun belang en hun rol in de kunstwereld. Schilderijen van dorpen zijn niet alleen kunstwerken, maar ook historische documenten die het Nederlandse landschap en dorpsleven voor altijd vastleggen.