Soest: Ontdek de Historie, Natuur en Bezienswaardigheden van dit Stille Utrechtse Dorp
juli 20, 2025
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Nederland zwaar getroffen door luchtaanvallen, zowel van de Duitse Luftwaffe als van geallieerde bommenwerpers. Deze aanvallen richtten enorme schade aan in steden en gemeenschappen en leidden tot verlies van levens, woningen en infrastructuur. De schade die de luchtaanvallen veroorzaakten, heeft diepe indrukken achtergelaten in de geschiedenis van Nederland. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste bombardementen op Nederlandse steden, de schade die daardoor ontstond en de gevolgen voor de burgers en de gebouwen.
Bombardement op Rotterdam: het zwaarste luchtaanval
Een van de meest bekende en zwaarste luchtaanvallen op een Nederlandse stad was het bombardement op Rotterdam op 14 mei 1940. Dit was de eerste keer dat een grote stad in Nederland volledig vernietigd werd door bommen. De Duitse Luftwaffe voerde het aanval uit om de Nederlandse verdediging te breken en de capitulatie te forceren. De aanval duurde slechts tien minuten, maar de schade was ongelooflijk groot.
Volgens verschillende bronnen vielen tussen 650 en 900 doden in deze aanval. Meer dan 80.000 burgers werden dakloos, en 25.000 woningen en 11.000 andere gebouwen gingen verloren. Het centrum van Rotterdam werd volledig verwoest. De schade was zo groot dat het duurde voordat de stad hersteld kon worden. De gebieden die getroffen werden, werden in kaarten aangegeven als "verwoest gebied", en deze zones werden later bekend onder de naam "De Puin". De puinhopen uit deze gebieden werden in het hele land gebruikt voor herstelprojecten, zoals het aanleggen van dijken en wegen.
Bombardement op Amsterdam
Amsterdam werd ook meerdere keren gebombardeerd tijdens de oorlog. Eén van de eerste aanvallen op Amsterdam vond plaats op 11 mei 1940, toen vier Duitse bommen op de Blauwburgwal vielen. Dit leidde tot 44 doden en 79 gewonden. De bommen verwoestten veertien huizen in het centrum van de stad. Later, op 17 juli 1943, voerde de Amerikaanse luchtmacht (USAAF) een aanval uit op Amsterdam-Noord, waarbij de Fokkerfabrieken als doelwit werden genoemd. De aanval miste het doel echter, en in plaats daarvan werd het stadsdeel Amsterdam-Noord zwaar getroffen. Hierbij vielen 185 slachtoffers.
Een ander bombardement op Amsterdam vond plaats op 26 november 1944, toen de Engelse RAF een aanval uitvoerde op het hoofdkwartier van de SD (Sicherheitsdienst) aan de Euterpestraat. Ook dit bombardement veroorzaakte veel bijkomende schade, met minstens 50 doden.
Bombardement op Nijmegen
Op 22 februari 1944 werd Nijmegen zwaar gebombardeerd door de Amerikaanse luchtmacht (USAAF). Dit gebeurde toen de bommenwerpers op weg waren naar Duitsland en het doelwit niet bereikten. In plaats daarvan kiezen ze voor een "gelegenheidsdoel", wat in dit geval het spoorweggebied van Nijmegen was. Door verkeerde communicatie of foutieve coördinaten werd echter de binnenstad van Nijmegen getroffen. Hierbij vielen 800 doden, en duizenden burgers raakten gewond of dakloos. Het bombardement op Nijmegen staat bekend als een van de zwaarste aanvallen op een Nederlandse stad tijdens de oorlog.
Bombardement op Middelburg
Middelburg werd gebombardeerd op 17 mei 1940 door de Duitse luchtmacht. De stad was het doelwit van de aanval, en het leek alsof een groot bombardement zou volgen. Echter, volgens sommige bronnen is de schade die Middelburg ontving voornamelijk het gevolg van beschietingen met Duitse artillerie en niet zozeer van bommen. Er vielen 22 doden in dit bombardement. De schade aan gebouwen was echter aanzienlijk, en de stad moest na de oorlog langdurig worden hersteld.
Andere gebombardeerde steden
Naast Rotterdam, Amsterdam en Nijmegen, vielen ook andere steden in Nederland zwaar onder luchtaanvallen. Den Haag werd gebombardeerd door de geallieerden, en het aantal doden is niet precies bekend. Breskens in Zeeland werd op 11 september 1944 zwaar getroffen door de Engelse RAF, met 199 doden. De schade aan de haven en de omgeving was aanzienlijk.
De steden Huissen, Venray, Montfort, Nijverdal, Goor en Haaksbergen werden ook getroffen door luchtaanvallen, vaak met als doel woonplaatsen in het frontgebied. Deze aanvallen werden vaak uitgevoerd door geallieerde bommenwerpers en hadden als doel transportdoelen of verbindingslijnen in het oosten van Nederland. Echter, door onnauwkeurigheid in het richten of foutieve coördinaten vielen ook woonwijken zwaar getroffen, wat leidde tot veel burgerdoden en schade aan woningen.
Gevolgen voor de burgers en de infrastructuur
De luchtaanvallen hadden enorme gevolgen voor de burgers van Nederland. Duizenden mensen raakten dakloos, en er waren schaarste op voedsel, huisvesting en medische hulp. Het Rode Kruis en andere hulporganisaties probeerden om hulp te bieden aan de getroffen burgers, maar de omstandigheden waren moeilijk. Vele mensen moesten in tijdelijke onderkomen wonen, en het duurde maanden of zelfs jaren voordat ze een nieuwe woning konden krijgen.
De infrastructuur in de gebombardeerde steden was ook zwaar beschadigd. Spoorwegen, bruggen en wegen werden vernietigd, waardoor het transport van goederen en mensen moeilijk werd. Na de oorlog moesten de steden en hun infrastructuur langdurig worden hersteld, en dit vereiste veel geld en inspanningen.
Het aantal slachtoffers
Het aantal burgerslachtoffers dat in luchtaanvallen omkwam is niet precies bekend. Een overzicht dat in 1940-1945 werd bijgehouden (aanwezig bij het NIOD) schat het aantal op ruim 8.000. Echter, volgens historisch onderzoek door A. Korthals Altes is dit cijfer onvolledig en op sommige punten onjuist. Hij schat het aantal Nederlandse bombardementsdoden op ongeveer 10.000.
Het grootste aantal slachtoffers viel in Rotterdam, waar tussen 650 en 900 doden vielen. Nijmegen volgde met 800 doden, en Amsterdam had ook veel slachtoffers, vooral bij de aanvallen op Amsterdam-Noord en de Euterpestraat. In andere steden vielen ook honderden burgers, zoals in Breskens (199 doden), Den Haag en Middelburg.
Conclusie
De luchtaanvallen tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden enorme gevolgen voor de Nederlandse steden, burgers en infrastructuur. Rotterdam, Amsterdam en Nijmegen werden zwaar getroffen, en ook andere steden zoals Middelburg, Breskens en Den Haag leden veel schade. De geallieerden voerden veel meer aanvallen uit dan de Duitsers, en deze aanvallen veroorzaakten vaak veel bijkomende schade, vooral in steden waar het doelwit klein of onnauwkeurig was. Het aantal burgerslachtoffers is niet exact bekend, maar wordt geschat op ongeveer 10.000. De schade aan woningen, infrastructuur en het verlies aan levens heeft een diepe indruk achtergelaten in de geschiedenis van Nederland.