De Rondreis door Nederland: Een Inspiratie voor Scholen en Ouders
juli 20, 2025
Het Westerborkpad is een indringende wandelroute die de geschiedenis van de deportaties van Joodse Nederlanders tijdens de Tweede Wereldoorlog belicht. De route loopt vanaf Amsterdam Centraal tot aan het voormalige kamp Westerbork, met een totale lengte van 285 kilometer. Aangevuld met een proloog en twee rondwandelingen, bedraagt de totale afstand 340 kilometer. Het pad is niet alleen een fysieke reis, maar ook een mentale tocht door een sombere, maar belangrijke pagina uit de Nederlandse geschiedenis.
De route volgt de spoorlijnen en wegen die in de jaren veertig gebruikt werden om Joodse Nederlanders naar concentratiekampen te deporteren, waaronder Auschwitz, Sobibor, Mauthausen, Bergen-Belsen en Theresienstadt. Het Westerborkpad is ontworpen om deze geschiedenis in beeld te brengen en herinnering te blijven voor toekomstige generaties. Het pad is een initiatief van de KNBLO wandelsportorganisatie en medewerkers van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork en de Hollandsche Schouwburg. Het is ook een persoonlijk initiatief van Jan Dokter, die in 2008 ter nagedachtenis aan zijn twaalf gedeporteerde familieleden deze tocht volbracht.
De route van het Westerborkpad
De route begint met een proloog vanaf het treinstation Amsterdam Centraal naar de Hollandsche Schouwburg, een historisch belangrijke locatie waar Joodse Nederlanders werden verzameld voordat ze verder gedeporteerd werden. De echte wandeling begint vervolgens bij het treinstation Weesp, waar het Westerborkpad zijn eerste etappe neemt. Vanaf daar loopt de route door verschillende dorpen en steden in Friesland en Overijssel, waarbij belangrijke herdenkingslocaties worden gepasseerd.
Etappe 28: Station Beilen - Hooghalen
De achtentwintigste etappe van het Westerborkpad begint op Station Beilen. Onderweg zijn er genoeg natuurhuisjes in Wijster en Beilen waar wandelaars in de natuur kunnen uitrusten na hun wandeling. Aan de achterzijde van het stationsgebouw is een plaquette aangebracht die een in de Tweede Wereldoorlog omgekomen NS medewerker herdenkt. Deze plaquette is afwijkend van de standaard herdenkingsplaatjes die in Nederland op stationsgebouwen hangen. De tekst op de plaquette luidt:
1940 – 1945
TER GEDACHTENIS AAN
DEN GEVALLENE
HENDRIK BEL
Aan de overkant van het station staat de fabriek van DOMO/Friesland Campina. Voor de poort liggen vier Stolpersteine voor Hedwig, Iwan, Lazarus en Senathe Wolff. Deze Stolpersteine zijn onderdeel van een internationaal herdenkingsproject dat Joodse slachtoffers van de Holocaust erent. De wandelaar loopt om de fabriek heen, via De Perk. Op het punt dat De Perk overgaat in de Kruisstraat ligt de Julianastraat, waar op verschillende plekken ook Stolpersteine zijn geplaatst.
- Julianastraat 12: 2 Stolpersteine voor Robertus en Herman Denneboom.
- Julianastraat 5: 4 Stolpersteine voor Karel en Rebekka Denneboom, Nathan en Rachel Elzas.
- Julianastraat 24: 1 Stolperstein voor Jacob Kats.
Deze herdenkingsstenen zijn kleine, gietijzeren plaatjes met namen en data, bedoeld om voorbijgangers te stuiten en hen te doen nadenken over de tragische geschiedenis die zich op die locaties afspeelde.
Na de Looven slaat de wandelaar een bospad in, het Koninginnepad, een fiets- en wandelpad. Aan het eind van het pad slaat de wandelaar rechtsaf en loopt verder op onverhard terrein. Aan het eind van dit pad loopt de wandelaar om minicamping Beilerhorst heen. Via een verhard fietspad komt de wandelaar uit in Beilen, waar de route doorgaat door de buitenwijken van het dorp. De brug over de Domoweg is een mooie fietsbrug. De route loopt door de bebouwde kom van Beilen, langs de fabriek van DOMO/Friesland Campina, naar het station van Beilen.
Het voormalige kamp Westerbork
Na 2,7 kilometer komt de wandelaar aan bij het voormalige kamp Westerbork. Het eerste wat in het oog springt zijn de "Tekens in Westerbork". Deze tekens herdenken de concentratie- en vernietigingskampen Sobibor, Mauthausen, Bergen-Belsen, Auschwitz en Theresienstadt. Bekend zijn de treinen die vanuit kamp Westerbork naar Auschwitz vertrokken, maar ook naar de andere genoemde kampen. Het initiatief tot de plaatsing van deze tekens kwam van Jules Schelvis, één van de achttien Nederlandse overlevenden van het vernietigingskamp Sobibor.
Voor elke bestemming, zoals Sobibor, Mauthausen, Bergen-Belsen, Auschwitz en Theresienstadt, is een teken opgericht met daarop de aantallen gedeporteerden en slachtoffers. Er tegenover staat de woning van kampcommandant Gemmeker. Om het pand te beschermen is een glazen overkapping geplaatst. De andere barakken van kamp Westerbork zijn verdwenen. Bij de belangrijkste plekken staan borden met een korte uitleg. Via de slagboom, die dateert uit de periode van woonoord Schattenberg, loopt de wandelaar het kampterrein op.
De geschiedenis van de deportaties uit Westerbork
Het transport van Joodse Nederlanders uit Westerbork naar concentratiekampen zoals Auschwitz begon in augustus 1942 en duurde tot juli 1943. Het transport van 28 augustus 1942 uit Westerbork was een van de eerste grote deportaties. Deze groepen Joodse Nederlanders werden vooral via de spoorlijnen naar Auschwitz gedeporteerd, maar ook naar Sobibor, Mauthausen, Bergen-Belsen en Theresienstadt.
De meeste Joodse Nederlanders die in Westerbork belandden, hadden geen idee wat hen te wachten stond. Ze werden meegenomen uit hun huizen en naar kamp Westerbork gebracht, waar ze gedwongen werden in wagons te kruipen die uiteindelijk naar de vernietigingskampen zouden rijden. Slechts weinigen overleefden deze deportaties.
Het transport van 28 augustus 1942
Het transport van 28 augustus 1942 uit Westerbork werd gevolgd door verschillende andere transports. Een voorbeeld van deze transports is het transport uit Westerbork naar Blechhammer, waar Joodse Nederlanders werden opgenomen als vakarbeiders. Een aantal van hen vertrok later opnieuw als schoenmaker, electricien of Sanitäter. Sommigen werden bevrijd, anderen gingen mee met evacuatietransports.
In april 1944 vertrok een transport uit Reigersfeld met 30 à 40 Nederlanders. De ene representant werd bevrijd in Blechhammer, de andere ging mee met het evacuatie-transport. In maart 1945 vertrok een ziekentransport naar Dörnhau, waar de gedeporteerde bevrijd werd.
Het transport van 28 augustus 1942 uit Westerbork had ook een impact op kamp Auschwitz. Een representant uit Mechtal, bij Bobrek, vertrok in juli/augustus 1943 als enige Nederlander met een transport van Fransen en Belgen. Deze persoon werd op 5 februari 1945 op evacuatietransport naar Buchenwald meegenomen, waarna hij op 10 maart 1945 naar Theresienstadt werd gebracht. Daar aangekomen werd hij op 5 mei 1945 bevrijd.
Herinneringsprojecten en canon van Nederland
Het Herinneringscentrum Kamp Westerbork is een belangrijke instelling die de geschiedenis van kamp Westerbork en de deportaties belicht. Op 13 september trad het herinneringscentrum toe tot de Canon van Nederland. Vijf voorwerpen en locaties in het herinneringscentrum en op het voormalige kampterrein krijgen een extra vermelding als "object van herinnering". Deze objecten zijn:
- Het treinbord Westerbork-Auschwitz-Westerbork.
- Het Nationaal Monument Westerbork van Ralph Prins.
- De voormalige woning van de kampcommandant.
- Barak 56.
- De zogeheten "Westerbork-film" uit 1944.
Het treinbord Westerbork-Auschwitz-Westerbork is een belangrijk symbool in deze canon. Het dient als herinnering aan de treinritten die Joodse Nederlanders maakten vanaf Westerbork naar Auschwitz en terug. Het Nationaal Monument Westerbork van Ralph Prins is een kunstwerk dat de tragische geschiedenis van kamp Westerbork belicht. Barak 56 is een van de weinige resterende barakken van het kamp, die nog steeds gebruikt wordt als herdenkingslocatie.
De rol van het Westerborkpad in de huidige tijd
Het Westerborkpad is meer dan alleen een wandelroute. Het is een educatief project dat de geschiedenis van de deportaties tijdens de Tweede Wereldoorlog in beeld brengt. Het pad is bedoeld voor mensen die willen leren over de geschiedenis van de Holocaust en de deportaties van Joodse Nederlanders. Het pad is ook een manier om herinnering te blijven en om toekomstige generaties te leren over de gevolgen van racisme en haat.
Het pad is ontworpen voor wandelaars van alle leeftijden, maar vooral voor mensen die geïnteresseerd zijn in geschiedenis, herdenking en educatie. Het pad is niet alleen fysiek uitdagend, maar ook emotioneel. De wandeling door de route brengt mensen in contact met de plekken waar de deportaties begonnen en waar Joodse Nederlanders op weg gingen naar de concentratiekampen.
Het Westerborkpad is ook een symbolische route. Het herdenkt de Joodse Nederlanders die tijdens de oorlog zijn vermoord en brengt hun verhalen naar voren. Het pad is een manier om te erkennen dat het verleden nog steeds invloed heeft op het heden en dat we als maatschappij moeten blijven nadenken over hoe we omgaan met geschiedenis, herdenking en rechtvaardigheid.
Conclusie
Het Westerborkpad is een indringende wandelroute die de geschiedenis van de deportaties van Joodse Nederlanders tijdens de Tweede Wereldoorlog in beeld brengt. De route loopt vanaf Amsterdam Centraal tot aan het voormalige kamp Westerbork en volgt de spoorlijnen en wegen die in de jaren veertig gebruikt werden voor de deportaties. Het pad is ontworpen om herinnering te blijven en om mensen te leren over de tragische geschiedenis van de Holocaust.
Het Westerborkpad is een educatief en herdenkingsproject dat mensen in contact brengt met de plekken waar de deportaties begonnen en waar Joodse Nederlanders op weg gingen naar de concentratiekampen. Het pad is bedoeld voor mensen van alle leeftijden en is een manier om de geschiedenis van de oorlog te belichten en om toekomstige generaties te leren over de gevolgen van racisme en haat.
Het pad is ook een symbolische route. Het herdenkt de Joodse Nederlanders die tijdens de oorlog zijn vermoord en brengt hun verhalen naar voren. Het pad is een manier om te erkennen dat het verleden nog steeds invloed heeft op het heden en dat we als maatschappij moeten blijven nadenken over hoe we omgaan met geschiedenis, herdenking en rechtvaardigheid.
Het Westerborkpad is een belangrijk project in de Nederlandse geschiedenis en een manier om te blijven herinneren aan de slachtoffers van de Holocaust. Het is een toegankelijke manier om de geschiedenis te leren en om de betekenis van vrede, vrijheid en menswaardigheid te onthouden.