Romantische natuurlocaties in Nederland: een gids voor een onvergetelijke tocht
juli 20, 2025
Nederland is een land waar de natuur onder zware druk staat. Hoewel er al decennia lang wordt gewerkt aan het beschermen en herstellen van natuurgebieden, blijft er nog veel te doen. In recente jaren is er sprake van een wisseling van strategie: in plaats van enkel natuurgebieden te beschermen, moet nu ook actief worden hersteld. Deze trend wordt versterkt door het nieuwe kader van de Europese Natuurherstelverordening (NHV), die in 2024 in werking is getreden. In dit artikel wordt ingegaan op de huidige staat van het Nederlandse natuurherstel, de doelen die zijn gesteld, de uitdagingen en de maatregelen die op dit moment worden genomen.
De huidige staat van natuurherstel in Nederland
De Nederlandse natuur is geconfronteerd met een aantal ernstige problemen. Hoewel er sinds de jaren tachtig verbeteringen zijn geboekt in de kwaliteit van de natuur, zijn er nog steeds veel uitdagingen. Zo is grondwaterverlies een nationaal probleem, en zijn niveaus van verzurende en eutrofische stoffen in intensieve veeteeltgebieden nog steeds te hoog. Daarnaast is de biodiversiteit in kritiek, met een duidelijke daling in het aantal dier- en plantensoorten. Ook de kwaliteit van bodem en water is zorgwekkend.
Een van de belangrijkste inzichten uit recente studies is dat het herstel van de natuur niet alleen moet gebeuren in de bestaande beschermde natuurgebieden, maar ook in de omliggende gebieden. Zoals uit een rapport van de Ecologische Autoriteit naar voren komt, is de toestand van deze buitengebieden zelfs in sommige gevallen slechter geworden. In Drenthe bijvoorbeeld is de stikstofbelasting zelfs toegenomen, vooral door verdroging en slechte waterhuishouding.
Doelen en juridische kaders
De Europese Natuurherstelverordening (NHV) legt duidelijke doelen op voor het herstel van ecosystemen. Het kader is van toepassing op alle EU-landen, waaronder Nederland. Doel is om in 2030 minstens 30% van de Europese natuur te herstellen, in 2040 60%, en in 2050 90%. Het herstel van natuur is hierbij niet beperkt tot het beschermen van bestaande gebieden, maar omvat ook actieve interventies om ecosystemen te verbeteren.
De NHV stelt duidelijke richtlijnen voor het herstel van ecosystemen in verschillende contexten, zoals land, kust, zoet water, bos, landbouwgebieden, stedelijke gebieden en zee. Deze bredere aanpak benadrukt het feit dat gezonde natuur essentieel is voor het opvangen van klimaatverandering, zoals droogte en overstromingen, en voor het behoud van schone lucht, water en voedsel.
Het Natuurnetwerk Nederland en Natura 2000
Het Natuurnetwerk Nederland (NNN) is een kernconcept in de huidige strategie voor natuurherstel. Het netwerk beoogt om natuurgebieden beter met elkaar te verbinden, zowel met andere natuurgebieden als met het omringende agrarische landschap. Het NNN is verantwoordelijk gemaakt door de provincies op het land, terwijl het rijk verantwoordelijk is voor grote watergebieden zoals de Waddenzee en de Noordzee.
In het kader van het NNN zijn ook de Natura 2000-gebieden opgenomen. Natura 2000 is een Europese strategie voor de bescherming van bedreigde soorten en ecosystemen. In deze gebieden worden kwetsbare dier- en plantensoorten en hun leefomgeving beschermd. Deze gebieden zijn sleutelgebieden voor het herstel en vormen samen met het NNN een basis voor een grootschalige aanpak van het herstel van de natuur.
Het Programma Natuur
Het Programma Natuur is een samengestelde inspanning tussen het rijk en de provincies, met steun van Rijkswaterstaat en terreinbeheerders zoals Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en LandschappenNL. Het programma is gericht op stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden, waar het herstel zich richt op het aanpakken van verdroging, het verbeteren van de waterkwaliteit en het versterken van ecologische verbindingen.
Het programma kent twee fasen. In de eerste fase, die tot nu toe vooral gericht was op de natuurgebieden zelf, zijn maatregelen genomen om de biodiversiteit te beschermen en te versterken. De tweede fase, die loopt tot 2032, verschuift de focus naar maatregelen in de omliggende gebieden. Hiermee wordt een bredere en langdurige impact mogelijk. Het rijk heeft voor het Programma Natuur in de periode 2021-2030 2,8 miljard euro gereserveerd, wat de langdurige inzet voor natuurherstel verzekert.
Op maat gemaakte herstelmaatregelen
Een kernaspect van het Programma Natuur is de benadering van maatwerk. De herstelmaatregelen worden afgestemd op de specifieke problemen van elk gebied. Zo zijn er initiatieven gericht op het herstellen van waterlopen, het verbeteren van de grondwaterstand en het stimuleren van biodiversiteit. Deze maatregelen zijn niet alleen bedoeld voor de ecologie, maar ook voor de menselijke maatschappij, bijvoorbeeld door het versterken van de bufferzones tegen overstromingen en het aanbieden van recreatiegebieden.
Bomen planten als herstelmaatregel
Een van de bekendere en visuele maatregelen in het herstel van de natuur is het planten van bomen. Door samenwerking met initiatieven als Stukje Natuur worden boomplantprojecten opgezet op verschillende locaties in Nederland. Deze projecten omvatten herbebossing, landherstel en bebossing van gebieden waar voorheen geen bomen stonden. In 2024 is al sprake van het planten van meer dan 10.000 bomen, verdeeld over 4 locaties in het land.
Bomen hebben een directe positieve impact op de CO2-balanseer en de biodiversiteit. Bovendien draagt het planten van bomen bij aan de stabiliteit van de bodem, het verlagen van de temperatuur en de verbetering van de luchtkwaliteit. De betrokkenheid van lokale gemeenschappen en grondeigenaren maakt deze projecten niet alleen ecologisch, maar ook sociaal verankerd.
Uitdagingen en kritische kanttekeningen
Hoewel het herstel van natuur in Nederland op gang komt, blijven er uitdagingen. Eén van de grootste is de vertraging in het realiseren van doelen. De Nationale Ecologische Netwerk (EHS) was in 2018 bedoeld om volledig verwerkt te zijn. Tegenwoordig is duidelijk dat deze doelen ver achter blijven. De groei van het netwerk is gestagneerd en de kwaliteit van het herstel blijft achter bij de verwachtingen. De focus op oppervlakte-uitbreiding zonder verbetering van de ecologische kwaliteit is onvoldoende om duurzaam herstel te garanderen.
Daarnaast zijn er structurele problemen, zoals grondwaterverlies en verdroging in zandgronden. Deze problemen beperken de effectiviteit van herstelmaatregelen. Bovendien is er in sommige gebieden zelfs sprake van verslechtering, zoals in Drentse natuurgebieden waar de stikstofbelasting is toegenomen. Dit benadrukt de noodzaak van een bredere aanpak, die niet alleen gericht is op het herstel van ecologie, maar ook op het aanpakken van de onderliggende oorzaken van de problemen.
De rol van toerisme en reizen
Toerisme speelt een belangrijke rol in de huidige discussie over natuurherstel. Aan de ene kant kan toerisme druk uitoefenen op de natuur, bijvoorbeeld door overvolle recreatiegebieden en verkeer. Aan de andere kant kan toerisme ook bijdragen aan het herstel van de natuur door bewustwording en financiële steun.
Toeristen die reizen naar gebieden met herstelprojecten kunnen bijvoorbeeld bijdragen door educatief te worden over de problemen van de Nederlandse natuur en door betrokken te raken bij initiatieven. Daarnaast is er ook groeiende interesse in duurzame reizen, waarbij toeristen bewust kiezen voor accommodaties en activiteiten die het herstel van de natuur ondersteunen. Hotels, zoals het bedrijf waarvan deze website deel uitmaakt, kunnen bijdragen aan het herstel van de natuur door samenwerking met lokale projecten en door educatie te geven over de huidige staat van de natuur.
Conclusie
Het herstel van de Nederlandse natuur is een prioriteit, en er zijn duidelijke doelen en maatregelen genomen om dit te realiseren. Door middel van juridische kaders zoals de Europese Natuurherstelverordening en nationale programma’s zoals het Programma Natuur, wordt er gewerkt aan het herstellen van ecosystemen en het beschermen van biodiversiteit. Toch blijven er uitdagingen, zoals vertraging in het realiseren van doelen en structurele problemen zoals grondwaterverlies en verdroging.
Een bredere aanpak is nodig, die niet alleen gericht is op de ecologie, maar ook op sociale en economische factoren. Toerisme kan hierin een belangrijke rol spelen, zowel door druk te verminderen als door bewustwording en financiële steun te bieden. Het herstel van de natuur is een essentieel onderdeel van de toekomst van Nederland, niet alleen vanuit ecologisch oogpunt, maar ook voor het welzijn van toekomstige generaties.