Nederland als doorvoer- en productieland voor cocaïne: groei en professionalisering in drugshandel

De rol van Nederland in de internationale drugshandel, en met name in de cocaïnemarkt, is de afgelopen jaren sterk veranderd. Nederland fungeert steeds vaker als doorvoer- en zelfs productieland, terwijl de cocaïneproductie en -handel zich professioneler en georganiseerder heeft ontwikkeld. De samenwerking tussen lokale en internationale criminele netwerken is hierbij een belangrijke factor. Deze ontwikkelingen hebben geleid tot een toegenomen beschikbaarheid van drugs op de Europese markt en een groter risico op gezondheidsproblemen, geweld en corruptie.

In dit artikel wordt ingegaan op de huidige toestand van de cocaïnemarkt in Nederland, de routes waarlangs drugs binnenkomen, de rol van Nederland in het productieproces en de gevolgen van de professionalisering van de drugshandel. Op basis van beschikbare gegevens uit rapporten van onder andere het European Union Drugs Agency (EUDA), Europol en het Fenomeenbeeld Drugs 2021 van de Nederlandse politie, wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste ontwikkelingen in de periode 2017 t/m 2024.

Nederland als doorvoer- en productieland

Traditioneel is Nederland vooral bekend als een doorvoerland voor drugs. De landelijke infrastructuur, zoals de havens van Rotterdam en Antwerpen, het luchthavencomplex van Schiphol en de snelle internetverbindingen, maakt het land geschikt voor het transport en de verdeling van drugs. Echter, de afgelopen jaren is er een duidelijke verandering in de rol van Nederland. Niet alleen wordt het land steeds vaker gebruikt als doorvoer, maar ook als productieland, met name voor cocaïne.

In het European Drug Report van 2024 van het EUDA wordt duidelijk dat delen van het productieproces van cocaïne niet meer alleen in Zuid-Amerika, zoals Colombia, Peru en Bolivia, plaatsvinden, maar ook in Europa, waaronder Nederland. De extractie van cocaïne uit dragermaterialen is in Nederland sterk toegenomen. Dit blijkt uit de stijging van inbeslagnames van chemicaliën die nodig zijn voor het omzetten van tussenproducten in cocaïne hydrochloride. Ook is het aantal locaties waar dit extractieproces plaatsvindt, toegenomen.

Smokkelroutes en transportmiddelen

De smokkelroutes die worden gebruikt voor het transport van cocaïne naar Nederland zijn divers en variëren per periode. In de afgelopen jaren is duidelijk geworden dat cocaïne vaak via de Antwerpse en Rotterdamse haven, via Schiphol en kleinere havens zoals Vlissingen en IJmuiden/Amsterdam het land binnenkomt. Deze havens worden als legale infrastructuren gebruikt om illegale middelen te transporteren.

Cocaïne bestemd voor Nederlandse criminele organisaties komt vaak via zogenaamde transitlanden, zoals Brazilië, Panama, Honduras en andere landen in Midden- en Zuid-Amerika. Deze landen fungeren als tussenstations in het transportproces. Daarnaast is er een toegenomen activiteit op smokkelroutes via West- en Noord-Afrika, waaronder hasj-smokkelroutes die ook worden gebruikt voor het transport van cocaïne. De haven van Rotterdam blijkt hierin een centrale rol te spelen.

De rol van het dark web in drugshandel

Naast fysieke smokkelroutes speelt het dark web een steeds grotere rol in de drugshandel. In het Fenomeenbeeld Drugs 2021 van de politie blijkt dat de Nederlandse drugshandel via het dark web in de jaren 2018 en 2019 vooral gericht was op cocaïne en andere stimulerende middelen, zoals MDMA en amfetamines. De hoeveelheden per drugstype zijn vergelijkbaar met de offline drugshandel.

De uitvoer van drugs via postpakketten is hierin een belangrijk aspect. Volgens cijfers van het EMCDDA is 6,6% van de omzet van drugshandel via de grootste online markten afkomstig van uit Nederland verzonden drugs. Het grondwettelijke briefgeheim maakt het opsporen van daders die drugs per post versturen echter lastig. Alleen de officier van justitie is gemachtigd om pakketten te openen, waardoor het moeilijker is om afzenders te identificeren.

In de periode 2017-2019 is er een toename geweest in zowel het aantal uitgaande postpakketten met drugs als het aantal kilo’s drugs dat in beslag is genomen. In 2020 werd dit aantal echter licht lager gemeten. De pakketten worden voornamelijk naar andere landen in Europa, de Verenigde Staten, Canada, Azië en Australië gestuurd.

De professionalisering van de drugshandel

De drugshandel in Nederland is de afgelopen jaren steeds professioneler geworden. Criminele netwerken handelen in verschillende soorten drugs en passen deze strategie aan als nieuwe, lucratieve kansen zich voordoen. De werkwijze van Nederlandse drugshandelaren is goed georganiseerd en ze leveren hoogwaardige producten af. Naast drugs handelen criminelen ook in illegale sigaretten, medicijnen en vuurwapens.

De groei van de georganiseerde drugshandel in Nederland is te verklaren uit een aantal factoren. Nederland heeft een grote bevolkingsdichtheid, Engels is een tweede voertaal, de internetdichtheid en -snelheid zijn hoog, er is een intensief goederen- en dienstenverkeer, en het land heeft toegang tot lucht- en zeehavens. Daarnaast zijn de grenzen open en het strafklimaat relatief mild, wat gunstig is voor het ontstaan en de uitbreiding van georganiseerde criminaliteit.

De rol van buitenlandse criminele groepen

Nederland is niet alleen een doorgangspunt voor drugs, maar ook een actieve markt waar criminelen werken. In het Fenomeenbeeld Drugs 2021 wordt gemeld dat verschillende groepen actief zijn in de handel in hennep en hasj. Nederlandse groepen zijn actief in Nederland, maar ook in België en Spanje. Buitenlandse groepen, zoals die met een Vietnamese achtergrond en Albaneessprekende criminelen, zijn ook actief in Nederland.

Nederlandse hennep en hasj worden niet alleen voor de binnenlandse markt geproduceerd, maar ook geëxporteerd naar andere landen in Noord-Europa. Deze landen kiezen vaak voor Nederlandse hennep vanwege de hoge kwaliteit en het hoge THC-gehalte. De UNODC rapporteerde in 2022 dat Nederland samen met Albanië vaak genoemd wordt als land van herkomst, exportland en doorvoerland van cannabis.

De toekomst van de drugshandel in Nederland

De cocaïnemarkt in Nederland blijft zich ontwikkelen. Het EUDA en Europol wijzen op de opkomende methamfetaminemarkt in Europa, met Nederland als een van de landen waar dit fenomeen zich manifesteert. De samenwerking tussen Europese en internationale criminele organisaties leidt tot een meer diverse en dynamische drugsmarkt, waarbij de beschikbaarheid van drugs is gestegen.

De toegenomen beschikbaarheid van drugs op de Europese markt heeft gevolgen voor de maatschappij. Er is een toename van gezondheidsproblemen, geweld en corruptie. De professionalisering van de drugshandel maakt het voor de politie en andere opsporingsinstanties steeds lastiger om criminele activiteiten te ontdekken en te bestrijden.

Conclusie

Nederland speelt een steeds belangrijkere rol in de internationale cocaïnemarkt, niet alleen als doorvoer- maar ook als productieland. De groei en professionalisering van de drugshandel worden ondersteund door een aantal landspecifieke factoren, zoals de infrastructuur, de internettoegang, de open grenzen en het strafrecht. Het gebruik van het dark web en postpakketten voor het transport en de distributie van drugs maakt het opsporen en bestrijden van criminele activiteiten extra uitdagend.

De samenwerking tussen Nederlandse en internationale criminele netwerken leidt tot een dynamische en diversere drugsmarkt. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor de beschikbaarheid van drugs, de criminaliteit en de maatschappelijke stabiliteit. Het is belangrijk dat de maatregelen om de drugshandel te bestrijden worden aangepast aan deze veranderende realiteit, zodat Nederland in staat blijft om effectief te reageren op de groeiende uitdagingen van de drugshandel.

Nederland als doorvoer- en productieland voor cocaïne: groei en professionalisering in drugshandel