Het laagste punt van Nederland: een tocht naar beneden

Nederland is bekend om zijn vele rivieren, polders en dijken. Het land ligt voor een groot deel onder zeeniveau, en door eeuwen van menselijke invloed is het landschap van het land sterk veranderd. Eén van de meest interessante geografische kenmerken van Nederland is het laagste punt van het land. In dit artikel wordt deze plek in detail belicht: waar het zich bevindt, hoe het ontstond, welke hoogte het precies heeft, en wat het betekent voor Nederland in het licht van klimaatverandering en waterbeheer.

Het laagste punt van Nederland

Het laagste punt van Nederland ligt in de gemeente Zuidplas, vroeger bekend als Nieuwerkerk aan den IJssel. Dit punt is gevestigd door Rijkswaterstaat, de overheidsdienst die verantwoordelijk is voor waterbeheer en wegen. In 1995 maakte Rijkswaterstaat bekend dat het laagste punt van Nederland zich bevindt in een weiland nabij de eendenkooi in de Zuidplaspolder, op de Derde Tochtweg. Hier lag het terrein toen op 6,74 meter onder het Normaal Amsterdams Peil (NAP). In 2005 werd het punt herberekenen en bleek het iets dieper te liggen: 6,76 meter onder NAP.

Deze meting is belangrijk, omdat het NAP het referentieniveau is voor hoogtes in Nederland. Het Normaal Amsterdams Peil is gedefinieerd als het gemiddelde zeeniveau van de Noordzee. Dit betekent dat het laagste punt van Nederland op bijna 7 meter onder het zeeniveau ligt. Zonder dijken en bemaling zou het water op deze plek dus tot ongeveer zeven meter stijgen.

De geschiedenis van het laagste punt

Het gebied dat nu het laagste punt van Nederland is, was ooit een moerassig veengebied. In de 19e eeuw werd dit gebied drooggelegd, wat leidde tot de ontwikkeling van de Zuidplaspolder. Tijdens de drooglegging van de Zuidplas, in 1841, was de bodem nog iets minder dan 6 meter onder zeeniveau. In de anderhalve eeuw na deze drooglegging zakte het maaiveld door bodemsinksel nog eens 86 centimeter, tot het huidige niveau.

Het is dus een langzaam proces van menselijke bemoeienis met de natuur dat heeft geleid tot het huidige laagste punt. In het begin was het gebied niet zo laag, maar door eeuwen van bemaling en landbouwactiviteiten is de bodem gereduceerd tot het huidige niveau.

Het kunstwerk en de herkenbaarheid van het laagste punt

Om het laagste punt van Nederland erkenbaar te maken, is er een monument geplaatst. Dit monument is echter niet precies op het laagste punt van het land. Het staat iets verderop, op een locatie die toegankelijk is voor bezoekers. Het monument is een grote meetlat die de waterstanden visualiseert. De onderkant van deze meetlat is op de hoogte van het laagste punt van Nederland, en de bovenkant geeft het gemiddelde zeeniveau weer.

Het monument is bedoeld als een herinnering aan de unieke positie van dit gebied en maakt duidelijk hoe ver het ligt onder het zeeniveau. Toch is de informatie op het monument niet volledig up-to-date. De poster die erbij hangt, is al meer dan twintig jaar oud en geeft niet meer het huidige niveau van het laagste punt aan. In 2005 werd de hoogte met 2 centimeter aangepast, maar deze correctie is niet verwerkt in het monument.

Het laagste punt in vergelijking met andere delen van Nederland

Nederland is een land waarin een groot deel van het grondgebied onder zeeniveau ligt. Bijna een derde van het land bevindt zich onder het Normaal Amsterdams Peil. Dit is het gevolg van eeuwen van landbouwactiviteiten, drooglegging van moerassen en veengebieden, en de bouw van polders. Door het weg pompen van water zijn delen van het land drooggelegd en bewoonbaar gemaakt, maar dit heeft ook geleid tot bodemsinksel. In sommige steden, zoals Gouda, stroomt het water na een flinke regenbui soms de huizen binnen, wat gevaarlijk kan zijn voor de fundering van huizen.

Het laagste punt van Nederland is dus niet het enige gebied dat onder zeeniveau ligt, maar het is wel het diepst. Andere delen van het land, zoals Capelle aan den IJssel, liggen ook laag, maar niet zo diep als het punt bij Nieuwerkerk aan den IJssel. In Capelle aan den IJssel ligt het woongebied op ongeveer 6 meter onder NAP, wat nog steeds gevoelig is voor overstromingen bij een dijkdoorbraak.

Klimaatverandering en toekomstige risico’s

Een van de grootste bedreigingen voor Nederland in de toekomst is klimaatverandering, en met name de stijging van de zeespiegel. Volgens de laatste KNMI-scenario’s uit oktober 2023 neemt de zeespiegel voor de Nederlandse kust verder toe. In vier toekomstscenario’s is onderzocht hoe het Nederlandse klimaat in de toekomst verandert, afhankelijk van de mate waarin broeikasgassen worden uitgestoten. Zelfs in het lage uitstootscenario kan de zeespiegel voor de Nederlandse kust vanaf 2100 met meer dan een meter stijgen. In het hoge scenario is een stijging van zelfs 2,5 meter in 2100 mogelijk.

Dit heeft natuurlijk gevolgen voor het laagste punt van Nederland. Zonder dijken en bemaling zou het water op deze plek al bijna zeven meter stijgen. Met een stijgende zeespiegel en verder bodemsinksel zou het risico op overstroming dus alleen maar groter worden. Rijkswaterstaat en andere instellingen zijn zich ervan bewust dat het waterbeheer in de toekomst nog aandachtiger moet worden, en dat dijken en andere keringen verder moeten worden aangepast aan de veranderende omstandigheden.

Het hoogste punt in Nederland

In tegenstelling tot het laagste punt van Nederland, is er ook een hoogste punt. Dit punt ligt bij het Drielandenpunt, op de Vaalserberg, waar de grenzen van Nederland, Duitsland en België samenkomen. In 2017 is het hoogste punt opnieuw gemeten en werd het op 322,4 meter boven NAP vastgesteld. Dit is het hoogste punt in het Europese deel van Nederland.

Het hoogste punt is symbolisch ook belangrijk, want er is een steen geplaatst die in 1896 op een hoogte van 322,5 meter werd vastgesteld. In 2017 werd deze steen opnieuw gemeten en is de hoogte met 6 centimeter gecorrigeerd naar 321,9 meter. Deze meting toont aan dat zelfs het hoogste punt van Nederland niet absoluut is, maar kan variëren door geologische veranderingen.

Het laagste punt van de wereld

Het laagste punt van Nederland is niet het laagste punt van de wereld. Het laagste punt ter wereld is de oever van de Dode Zee, een binnenmeer op de grens van Jordanië en Israël. Het waterpeil van de Dode Zee ligt meer dan 400 meter onder het zeeniveau. Dit is dus veel dieper dan het laagste punt van Nederland. Het niveau van de Dode Zee zakt verder elk jaar met ongeveer 80 centimeter, vooral door de intensieve irrigatie en waterwinning in de regio.

De rol van Rijkswaterstaat in het beheer van het laagste punt

Rijkswaterstaat speelt een centrale rol in het beheer van het laagste punt van Nederland. Niet alleen heeft deze instantie het punt officieel vastgesteld, maar ook de metingen en herberekeningen zijn door hen uitgevoerd. De meetkundige dienst van Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de nauwkeurige metingen van hoogtes en niveaus in Nederland, en dit omvat ook het laagste punt.

Bij het bepalen van het laagste punt is het belangrijk om nauwkeurig te meten, omdat kleine veranderingen in het niveau grote gevolgen kunnen hebben voor het waterbeheer en de veiligheid van de polders. Door regelmatige metingen kan Rijkswaterstaat ervoor zorgen dat het waterbeheer aansluit bij de werkelijke toestand van het land.

Toekomstige plannen voor het waterbeheer

Met de stijgende zeespiegel en het toenemende risico op overstromingen is het waterbeheer in Nederland een belangrijk onderwerp. Rijkswaterstaat en andere betrokken partijen zijn momenteel bezig met plannen voor de toekomstige dijken en keringen. In sommige gebieden, zoals Capelle aan den IJssel, moet het dijkwaterkering in 2050 voldoen aan de op-een-na hoogste norm. Dit betekent dat de kans op een dijkdoorbraak in dat jaar slechts 1 op de 100.000 jaar is, wat een aanzienlijke verbetering is ten opzichte van vandaag de dag.

Hoewel het laagste punt van Nederland relatief veilig ligt in vergelijking met andere delen van het land, is het belangrijk om voor de toekomst goed voorbereid te zijn. Het waterbeheer moet verder worden aangepast aan de veranderende omstandigheden, en dit geldt ook voor het laagste punt van Nederland.

De betekenis van het laagste punt voor Nederland

Het laagste punt van Nederland is meer dan alleen een geografisch feit. Het is een symbool voor de unieke relatie die Nederland heeft met water. Het land ligt voor een groot deel onder zeeniveau, en door eeuwen van menselijke bemoeienis met het landschap is het landschap van Nederland sterk veranderd. Het laagste punt is een herinnering aan de moeilijkheden en uitdagingen die Nederland heeft gekend om dit land droog te houden en bewoonbaar te maken.

Het laagste punt is ook een duidelijke demonstratie van de impact van klimaatverandering en de stijging van de zeespiegel. In de toekomst zal Nederland zich nog sterker moeten richten op waterbeheer en dijkverbetering, en het laagste punt is daar een voorbeeld van. Het toont aan dat zelfs de laagste plek in Nederland niet veilig is tegen de gevolgen van klimaatverandering, en dat actie is vereist om de toekomst veilig te maken.

Conclusie

Het laagste punt van Nederland ligt in de gemeente Zuidplas, op 6,76 meter onder het Normaal Amsterdams Peil. Dit punt is het diepst in het land en is ontstaan door eeuwen van menselijke bemoeienis met het landschap. Het is gevestigd door Rijkswaterstaat, die regelmatig metingen doet om ervoor te zorgen dat het waterbeheer aansluit bij de werkelijke toestand van het land. In de toekomst is het waterbeheer een belangrijk onderwerp, aangezien de zeespiegel verder stijgt en het risico op overstromingen toeneemt.

Het laagste punt van Nederland is dus meer dan alleen een geografisch feit. Het is een herinnering aan de unieke relatie die Nederland heeft met water, en het toont aan dat het land zich goed moet voorbereiden op de toekomstige uitdagingen van klimaatverandering en waterbeheer.

Het laagste punt van Nederland: een tocht naar beneden