Overnachten bij Nederlanders in Tamarit – Een rustige vakantie in een warme omgeving
juli 19, 2025
De Tweede Wereldoorlog heeft Nederland zwaar getroffen. In het bijzonder steden en dorpen in Zuid-Nederland zoals Zeeland, Brabant en Limburg hebben de meeste schade opgelopen. Tijdens de oorlog zijn veel huizen, infrastructuur en industriële faciliteiten vernietigd. Na de bevrijding in mei 1945 begon het herstel van de landelijke en stedelijke gebieden, een proces dat jaren in beslag nam. De schade was niet alleen materieel, ook de menselijke verliezen en emotionele impact waren enorm. Deze artikel biedt een overzicht van de oorlogsschade in Nederlandse steden, met aandacht voor de omvang van de vernietiging, de wederopbouwperiode, en de geografische verdeling van de schade.
De omvang van de oorlogsschade
De totale oorlogsschade in Nederland wordt geschat op een waarde van 25 miljard gulden. Deze schade omvat zowel directe als indirecte kosten. Zo is er sprake van 825 miljoen gulden schade aan landbouw, tuinbouw en bosbouw, 325 miljoen schade aan de zeescheepvaart, 300 miljoen aan haveninstallaties en 100 miljoen aan wegen en bruggen. In totaal werden 100.000 woningen volledig vernietigd en 400.000 woningen gedeeltelijk beschadigd. Dit betrof ongeveer een vijfde van het totale woningbestand in Nederland.
De Duitsers richtten vooral schade aan bij strategische locaties, zoals industriële centra, havens en kustgebieden. De Atlantikwall, een verdedigingslinie die de Duitsers in het kustgebied bouwden, leidde tot grootschalige vernietiging van dorpen en stadsdelen. In Noord-Holland bijvoorbeeld werd Velsen zwaar getroffen. Hier werden 3708 woningen verwoest of onherstelbaar beschadigd, wat meer dan een kwart van het totale woningbestand betrof.
Ook de infrastructuur was zwaar aangegrepen. Het spoorwegnet was voor tweederde onbruikbaar geworden door het afvoeren van wagons naar Duitsland en het vernietigen van rails en bovenleidingen. Meer dan een op de twee auto’s die voor de oorlog in Nederland waren, verdwenen na de capitulatie van Duitsland. Verder werden 3000 schepen vernietigd en 13.000 schepen gedeeltelijk beschadigd. In totaal is het verlies aan transportmiddelen aanzienlijk.
Steden en dorpen in puin
De steden en dorpen die zwaar onder de oorlog te lijden hadden, verschilden per regio. In Zeeland bijvoorbeeld was Walcheren volledig heroverd, terwijl steden als Nijmegen en Rhenen grote schade oplopen. In Nijmegen zijn wijkken en straten compleet vernietigd. Deze steden werden als wederopbouwgebieden aangewezen, wat betekent dat grootschalige reconstructie nodig was. De Atlantikwall had hier een grote impact, met bunkers, kanonnen en mijnenvelden die tot op de grond zijn afgebroken.
In Noord-Holland, bijvoorbeeld in IJmuiden, was de oorlogsschade enorm. Hier werd een strategisch belangrijke locatie voor de Duitse verdedigingslinie opgezet. Tussen de 3708 woningen die zijn vernietigd, verloren duizenden mensen hun huizen. Het gebied is volledig heroverwoeid, met prikkeldraad, tankgrachten en kanonnen. De wederopbouw van deze steden en dorpen vereiste niet alleen het herbouwen van woningen, maar ook het herstellen van infrastructuur en het herstellen van het landschap.
In de regio’s waar inundaties zijn aangericht, zoals Gelderland, Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Holland, is ook een groot deel van het land onder water gezet. Hierdoor is een oppervlakte van 80.000 hectare getroffen, waaronder 22.000 hectare bosoppervlak. Deze schade heeft niet alleen de landbouw aangegrepen, maar ook de ecologie en het landschap.
De wederopbouwperiode
De wederopbouw begon direct na de oorlog, maar het herstellen van alles duurde jaren. Minister Tromp van Waterstaat en Wederopbouw heeft al gewaarschuwd dat het herstel lang zou duren. Het herstel van steden en dorpen, zoals Rotterdam, Nijmegen en Rhenen, betekende het herstellen van infrastructuur, woningen en industriële faciliteiten. Ook het kustgebied, zoals Texel en Groningen, moest worden herbouwd. De Atlantikwall had hier namelijk tot grootschalige vernietiging geleid. In Zeeland, Texel en Groningen is het kustlandschap volledig herbouwd.
Een voorbeeld van een wederopgebouwde stad is Nijmegen. Deze stad was zwaar getroffen, met veel vernietigde straten en gebouwen. Tijdens de wederopbouwperiode is het stadsplan herzien, met een nadruk op functionele stedenbouw en moderne infrastructuur. In de jaren na de oorlog werden wijkken en straten herbouwd, inclusief de herstel van stadhuis en kerken. In 1953 was de wederopbouw van het stadhuis en de St. Stevenskerk gerestaureerd.
De wederopbouwperiode in Nederland is ook bekend geworden door de uitbreiding van steden. Tussen 1940 en 1965 werd er grootschalig ‘op de schop’ gegaan. Steden zoals Rotterdam en Nijmegen werden herbouwd, maar ook stadsuitbreidingen werden gerealiseerd. Deze uitbreidingen hadden een grote impact op de ruimtelijke ordening en de stedenbouw in Nederland.
Geografische verdeling van de schade
De oorlogsschade is niet gelijk verdeeld over het hele land. Zuid-Nederland, in het bijzonder Zeeland, Brabant en Limburg, is zwaar getroffen. In Zeeland bijvoorbeeld is Walcheren heroverd, terwijl steden als Nijmegen en Rhenen grote schade oploopen. De Atlantikwall heeft hier een grote impact gehad, met bunkers, kanonnen en mijnenvelden die tot op de grond zijn afgebroken. In deze regio’s is de wederopbouw vooral gericht op het herstellen van infrastructuur en het herstellen van het landschap.
In Noord-Holland, bijvoorbeeld in IJmuiden, is de oorlogsschade enorm. Hier werd een strategisch belangrijk deel van het kustgebied voor de Duitse verdedigingslinie gebruikt. Tussen de 3708 woningen die zijn vernietigd, verloren duizenden mensen hun huizen. Het gebied is volledig heroverwoeid, met prikkeldraad, tankgrachten en kanonnen. De wederopbouw van deze steden en dorpen vereiste niet alleen het herbouwen van woningen, maar ook het herstellen van infrastructuur en het herstellen van het landschap.
In Gelderland, Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Holland is het landschap zwaar getroffen door inundaties. Hier is een oppervlakte van 80.000 hectare getroffen, waaronder 22.000 hectare bosoppervlak. Deze schade heeft niet alleen de landbouw aangegrepen, maar ook de ecologie en het landschap. In deze regio’s is de wederopbouw gericht op het herstellen van de infrastructuur en het herstellen van het landschap.
In de regio’s waar industriële faciliteiten en havens werden vernietigd, zoals Amsterdam en Rotterdam, is de schade ook groot. Deze steden zijn zwaar getroffen, niet alleen door de Duitsers, maar ook door bombardementen van de geallieerden. Kranen, docks, silo’s, kades en olietanks zijn grotendeels verwoest. De wederopbouw van deze steden is gericht op het herstellen van de infrastructuur en het herstellen van de economie.
Conclusie
De Tweede Wereldoorlog heeft Nederland zwaar getroffen, met zware schade in steden en dorpen. De schade is niet gelijk verdeeld over het hele land, met Zuid-Nederland als het zwaarst getroffen gebied. De Atlantikwall en inundaties hebben hier een grote impact gehad, leidend tot grootschalige vernietiging van dorpen en stadsdelen. De wederopbouwperiode heeft jaren in beslag genomen, met een focus op het herstellen van infrastructuur, woningen en industriële faciliteiten. Steden zoals Nijmegen, Rotterdam en IJmuiden zijn herbouwd, met aandacht voor functionele stedenbouw en moderne infrastructuur. De wederopbouwperiode in Nederland is niet alleen gericht op het herstellen van steden en dorpen, maar ook op de uitbreiding van steden en het herstellen van het landschap. Deze periode is een belangrijk deel van de Nederlandse geschiedenis en heeft een grote impact gehad op de ruimtelijke ordening en stedenbouw in Nederland.