Nederland Ontdekt in 4 Dagen: Stedentrips voor een Rondreis in Eigen Land
juli 19, 2025
In Nederland is het plukken, kweken en genieten van bessen al eeuwenlang een geliefd hobby. Van de bekende blauwe bosbessen tot de exotische appelbes, de diversiteit aan bessensoorten is indrukwekkend. Maar ook minder bekende bessen zoals de honingbes, kornoeljebes of kiwibes brengen een eigen unieke smaak en eigenschappen mee. Deze bessen zijn niet alleen interessant voor het eetbaar aspect, maar dragen ook bij aan de biodiversiteit van tuinen, parken en natuurgebieden.
Deze gids biedt een overzicht van de meest bijzondere en onbekende bessen in Nederland, op basis van betrouwbare bronnen. We bespreken niet alleen hun smaakprofiel en groeieisen, maar ook waar je ze kunt plukken, hoe je ze kunt gebruiken in de keuken, en waarom ze een waardevolle aanwinst zijn voor tuinen en natuurreserves.
De honingbes: een exotisch fruit met Nederlandse toepassing
De honingbes (Lonicera caerulea) is een relatief onbekende fruitsoort die oorspronkelijk uit noordoost Azië komt. Hoewel deze bes niet in de traditionele Nederlandse fruitcultuur voorkomt, blijkt hij goed aan te passen aan het Nederlandse klimaat. De honingbes is bekend om haar friszuur smaak en sappige vruchten. De vruchten zijn langwerpig en blauw, met een glans die hen van andere bessen onderscheidt.
Volgens bronnen is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de bessen goed rijp zijn bij het plukken. Bij onrijpe bessen kan de smaak iets bitter zijn, wat de eetbaarheid beïnvloedt. De honingbes is geschikt voor zelfconsumptie, zoals rauw eten of het maken van smoothies, maar ook voor verwerking in jam of sap.
De volgende variëteiten van de honingbes komen voor in Nederlandse tuinen en natuurgebieden:
- Wojtek
- Blue Velvet
- Duet
- Wołoszebnica
- Altaj
- Sinoglaska
- Fialka
- Morena
- Delight Vostorg
- Borealis
Deze bessen worden vaak gekweekt als een alternatief voor traditionele bessen, aangezien ze niet alleen uniek in smaak zijn, maar ook een visuele bijdrage leveren aan de tuin. De struiken bloeien in het voorjaar met witte of gele bloemen, die aantrekkelijk zijn voor insecten en bijdragen aan de biodiversiteit.
Kiwibes: een klimplant met eetbare vruchten
De kiwibes is een bijzondere bessensoort die op het eerste gezicht lijkt op de bekende kiwivoor. In tegenstelling tot andere bessen, is de kiwibes geen struik, maar een klimplant. De vruchten zijn kleine, groene bessen die met schil en al gegeten kunnen worden. Ze zijn eetbaar en smaken fris, iets minder zuur dan de traditionele kiwivoor.
De volgende variëteiten worden in Nederland gekweekt:
- Issai (zelfbestuivend)
- Bayern Kiwi
- Fresh Jumbo
Daarnaast zijn er ook kiwibes met een roodbruine schil en een ananasachtige smaak:
- Geneva
- Ken's Red
- Ananasnaya
- Purpurea Sadowa
De kiwibes is vooral geschikt voor grotere tuinen of pergolen, aangezien de plant behoefte heeft aan steunstructuren. Het is een interessante toevoeging voor wie zowel een fruitboom als een sierplant wil kweken. De vruchten zijn rijk aan vitamine C en kunnen gebruikt worden in fruitsoepen, salades of zelfs in de vorm van jam.
Kornoeljebes: een sierplant met gezonde vruchten
De kornoeljebes (Aronia melanocarpa) is een struik die zowel sierwaarde als eetbaarheid biedt. De rode vruchten die in de late zomer rijpen, zijn vooral geschikt voor verwerking in de keuken. Ze zijn erg gezond en rijk aan antioxidenten, maar hebben een vrij zuur smaak wanneer ze rauw worden gegeten.
De kornoeljebes, ook wel appelbes genoemd, is afkomstig uit Noord-Amerika en behoort tot de rozenfamilie. Er zijn twee veelvoorkomende soorten:
- Aronia melanocarpa (zwarte appelbes)
- Aronia arbutifolia (rode appelbes)
De struiken bloeien in het voorjaar met witte of lichtroze bloemen en brengen in de herfst kleurrijke bladeren in tinten rood, oranje en paars. De vruchten zijn in de zomer en herfst te plukken, en worden vaak gebruikt voor het maken van sap, jam of thee.
De kornoeljebes is een winterharde struik die goed aansluit in de Nederlandse tuinarchitectuur. Ze is populair geworden onder groenprofessionals en tuinliefhebbers vanwege haar vele voordelen.
Aalbes, rode, gele en roze bessen
De aalbes (Ribes rubrum) is een klassieke bessensoort die in Nederland al eeuwenlang wordt geteeld. De aalbessen zijn bekend om hun rode kleur en milde smaak, en worden vaak gebruikt als garnering in desserts of om jam te maken. Daarnaast zijn er ook gele, witte en roze varianten van de aalbes die minder bekend zijn, maar eveneens smaakvol zijn.
Rode aalbes
De rode aalbes is een populaire keuze voor het plukken en verwerken. Er zijn verschillende variëteiten die zich onderscheiden in rijpingstijd:
- Vroeg: Jonkheer van Tets, Junifer
- Midden: Red Lake, Laxton's No. 1, Rolan
- Laat: Rovada, Rosetta, Red Poll, Rondom, Rotet, Roodneus
Deze bessen zijn geschikt voor het maken van jam, compote, of als garnituur in desserts. Ze kunnen ook rauw worden gegeten, maar hebben meestal een iets zuurere smaak dan de gele variant.
Gele aalbes
De gele aalbes is eigenlijk een variant van de rode aalbes, maar met een andere kleur. Hoewel minder populaire, worden ze vaak als smaakvol en milder beschouwd. Ze zijn geschikt voor het maken van jam of dekking op taarten. Bekende variëteiten zijn:
- Zitavia
- Witte Hollander
- Witte Parel
- Werdavia
- Blanka
- Albatros
- Witte van Versailles
Roze aalbes
De roze aalbes is een kleurvariatie die tussen wit en rood in zit. De kleur is aantrekkelijk en het smaakprofiel is meestal tussen de gele en rode variant in. Bekende variëteiten zijn:
- Pink Champagne
- Simone
- Rosa Sport
- Gloire de Sablons
Veenbessen: blauwe bessen uit de natuur
De blauwe bosbes (Vaccinium myrtillus) is een klassieke wilde bes die in Nederland veel voorkomt. Ze groeien vooral in natuurgebieden met zuur en goed doorlatend zandgrind. De beste pluktijd is van juli tot september. De bessen zijn zoetzuur en hebben een intens bessenaroma. Ze zijn geschikt voor het maken van smoothies, muffins, jam of zelfs rauw eten.
Naast de blauwe bosbes zijn er ook andere soorten veenbessen, zoals de kruisbes (Ribes uva-crispa). Deze bessen hebben kleine stekeltjes op de schil, waardoor ze ook wel stekelbessen worden genoemd. Ze worden al eeuwen in de Lage Landen geteeld en zijn vooral in de zomer beschikbaar.
De kleur van kruisbessen varieert van groen naar donker paars, afhankelijk van de rijping. De vuistregel is: hoe rijper, hoe zoeter, hoe glaziger en hoe paarser de kleur. Ze zijn typisch Hollands en worden alleen in Nederland en België geteeld.
Wilde bessen in de Nederlandse natuur
Wilde bessen groeien overal in de Nederlandse natuur, van de duinen in Noord-Holland tot de bossen op de Veluwe. Ze zijn vaak gratis te plukken, maar het is belangrijk om te weten welke bessen eetbaar zijn en welke giftig. In veel natuurgebieden is wildplukken officieel verboden of beperkt tot een kleine hoeveelheid voor eigen gebruik. Voorbeelden van eetbare wilde bessen zijn:
- Blauwe bosbes
- Bramen
- Duindoornbessen
Wanneer je wilde bessen plukt, is het verstandig om dit te doen met kennis van zaken. Er zijn verschillende manieren om jam te maken of smaakvolle gerechten te bereiden. Het is ook mogelijk om een eenvoudige bosbessensalade te maken of een vruchtensap te mixen.
Bijzondere bessen en hun bijdrage aan biodiversiteit
Bijzondere bessen zoals de gele ribes (Ribes aureum), rode ribes (Ribes sanguineum) en Worcester bes (Ribes divaricatum) zijn sierbessen die in Nederland worden gekweekt voor hun decoratieve waarde. Ze zijn meestal afkomstig uit Amerika en zijn behulpzaam bij het verbeteren van de biodiversiteit van tuinen en parken.
Deze struiken trekken insecten zoals bijen en vlinders aan, waardoor ze ook bijdragen aan het ecologisch evenwicht. Daarnaast brengen ze kleurrijke bloemen en vruchten in de tuin, die vaak eetbaar zijn. Ze zijn een interessante toevoeging voor wie zowel een sierplant als een fruitplant wil kweken.
De blauwe bes in de culinair kreet
De blauwe bes heeft in de laatste jaren ook een opmars gezien in de culinair kreet. Een voorbeeld hiervan is de reportage over de blauwe bes in Noord-Limburg, waarin de bes centraal staat in een Michelinster-lunch. De blauwe bes werd gebruikt in ganzenlever, gebraad van duif en een dessert van vlaai met geitenkaas en hazelnoot.
Dit laat zien dat zelfs een relatief onbekende bes een hoofdrol kan spelen in een smaakvolle keuken. Het Blue Berry Collective en Blueberry World zijn initiatieven die de blauwe bes als streekproduct willen promoten. Voor meer informatie over deze beweging en hoe je de blauwe bes kunt gebruiken in de keuken, kun je terecht op www.blueberryworld.nl of www.blauwebessen.nl.
Conclusie
Nederland is rijk aan bessensoorten, zowel bekende als onbekende. Van de honingbes tot de kornoeljebes, van de aalbes tot de kiwibes, brengen deze bessen elk hun eigen unieke smaak en eigenschappen mee. Ze zijn niet alleen eetbaar, maar ook een waardevolle bijdrage aan de biodiversiteit van tuinen en natuurgebieden.
Voor wie wil plukken, kweken of verwerken, zijn er veel mogelijkheden. Of je nu een traditionele bosbes zoekt of wil experimenteren met exotische soorten, er is zeker een bessensoort die past bij jouw smaak en tuin. Met een beetje kennis en passie kun je genieten van de smaak van de natuur, op een ecologisch verantwoorde manier.