Ontdek verborgen schatten in Nederland: 10 bijzondere onbekende plaatsen
juli 18, 2025
In de huidige context van coronatoegangsbewijzen en digitale certificaten lopen niet alle Nederlanders gelijk op. Voor tienduizenden ongedocumenteerde mensen in het land blijft het verkrijgen van een QR-code – het zogenaamde coronatoegangsbewijs – een uitdaging. Zelfs als zij al gevaccineerd zijn, wordt hun toegang tot bepaalde publieke ruimtes en activiteiten beperkt door het ontbreken van een geldig bewijs. Dit artikel biedt een overzicht van de huidige situatie, de impact op het dagelijks leven van betrokken personen en de rol van overheidsinstanties in de uitgifte van QR-codes.
Wie zijn ongedocumenteerde Nederlanders?
Ongeveer tienduizenden mensen in Nederland wonen zonder papieren. Veel van hen zijn asielzoekers die uitgeprocedeerd zijn of ongedocumenteerde migranten die al jaren in het land verblijven. Deze personen hebben vaak geen geldig Burgerservicenummer (BSN), wat een belangrijk vereiste is voor het verkrijgen van een QR-code. Zonder BSN kan het GGD niet verifiëren of iemand daadwerkelijk gevaccineerd is.
Een voorbeeld is Yadir, een 36-jarige man uit Guinée die al twintig jaar in Nederland woont. Hij is in juni 2021 gevaccineerd, maar heeft geen QR-code kunnen krijgen. Zonder deze code mag hij bijvoorbeeld niet sporten in binnenruimtes, wat zijn sociale en mentale gezondheid negatief beïnvloedt. Hoewel hij actief is in de gemeenschap en zijn gezondheid wil bewaken, blijft hij op de buitensporde kant van het beleid.
De rol van de GGD en het ministerie van Volksgezondheid
De GGD speelt een sleutelrol in het uitreiken van QR-codes, maar is volgens hun woordvoerder niet verantwoordelijk voor het beleid rondom het uitreiken van coronatoegangsbewijzen. Deze verantwoordelijkheid ligt bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De GGD’s moeten eerst opgeleid worden om ervoor te zorgen dat alleen mensen die daadwerkelijk gevaccineerd zijn, een code ontvangen.
Hoewel het ministerie zich bewust is van de situatie van mensen zonder BSN, zijn er nog geen landelijke oplossingen. Daarom zijn ongedocumenteerde personen overgeleverd aan de welwillendheid van regionale GGD’s. In sommige steden, zoals Nijmegen, is het mogelijk om QR-codes te krijgen, maar dit is niet het geval in alle regio’s.
Regionale ongelijkheid in toegang
De huidige praktijk leidt tot ongelijkheid tussen verschillende regio’s in Nederland. Khalid Abdou Jone, woordvoerder van het vluchtelingencollectief We Are Here in Amsterdam, stelt dat hij niet begrijpt waarom het in Utrecht wel mag, maar in Amsterdam niet. Deze onduidelijkheid zorgt voor frustratie bij zowel ongedocumenteerde personen als de hulporganisaties die hen ondersteunen.
Sybrand Punt, een stagiair bij Stichting Gast in Nijmegen, heeft de afgelopen drie weken minstens twintig uur aan de lijn gestaan om hulp te zoeken voor cliënten die geen QR-code kunnen krijgen. Uiteindelijk heeft hij via de GGD Gelderland-Zuid een link ontvangen waarmee hij een lijst kan versturen van ongedocumenteerde mensen die al zijn gevaccineerd. Op basis van deze lijst worden QR-codes aangemaakt, en binnenkort zullen de bewijzen via de post worden uitgereikt. Dit is een hoopvol signaal, maar het benadrukt ook hoe langzaam en onvoorspelbaar het proces is.
Inkomensverschillen in het gebruik van QR-codes
De implementatie van QR-codes heeft ook een duidelijke impact op de maatschappelijke inkomensverschillen. Een recente enquête van Ipsos Publiek toont aan dat driekwart van de Nederlanders een coronatoegangsbewijs heeft of heeft gebruikt, maar er is een duidelijke scheiding op basis van inkomensniveau. Slechts 36 procent van de mensen met een laag inkomen heeft en gebruikt een QR-code, terwijl dit percentage bij hogere inkomensklasse slechts vier à vijf procent is. Dit betekent dat mensen met een lager inkomen vaker worden uitgesloten van activiteiten waarbij een coronatoegangsbewijs vereist is, zoals het bezoeken van cafés of restaurants.
Twee derde van de bezoeken tot deze faciliteiten worden gecontroleerd, maar een derde niet. Dit wijst erop dat niet alle zakengezichten strikt controleren of klanten over een geldig bewijs beschikken. Toch blijft het gevoel van onzekerheid en uitsluiting aanwezig, vooral bij groepen die al systematisch worden benadeeld.
QR-codes en internationale vaccinaties
Nederlandse burgers of mensen die in Nederland wonen en in het buitenland zijn gevaccineerd, kunnen in principe ook een QR-code aanvragen. Dit geldt voor personen die in een ander EU-land zijn gevaccineerd of die in een land buiten de EU zijn geïnjecteerd. In dit laatste geval moeten zij bij de GGD regio Utrecht terecht om een Nederlands DCC of Ctb aan te vragen. Deze code kan vervolgens in de CoronaCheck-app worden ingeladen.
De situatie is echter minder duidelijk voor mensen die in landen zijn gevaccineerd die niet gekoppeld zijn aan het DCC-systeem of die de equivalentieprocedure niet hebben doorlopen. Voor hen is het niet mogelijk om hun vaccinatietoegangsbewijs in Nederland te gebruiken, tenzij ze eerst getest worden.
De toekomst van QR-codes in Nederland
QR-codes zijn momenteel niet alleen van toepassing op de gezondheidssector, maar ook in andere contexten zoals voedseletiketten. De VVD wil bijvoorbeeld het Nederlandse voedseletiket vervangen door een QR-code die naar een website wijst waar de ingrediënten en voedingswaarden in het Nederlands beschikbaar zijn. Dit plan is al eerder aangekondigd, en minister Beljaarts heeft aangegeven dat hij voorstander is van een dergelijke oplossing.
Hoewel dit plan nog niet volledig is uitgerold, is het een interessant voorbeeld van hoe QR-codes verder kunnen worden ingezet in het dagelijks leven. Het benadrukt ook de potentiële voordelen van digitale certificaten en het gebruik van technologie om toegang tot informatie te vergemakkelijken.
De impact van het ontbreken van een QR-code
Het ontbreken van een QR-code heeft een directe impact op het dagelijks leven van ongedocumenteerde personen. Zonder geldig bewijs kunnen zij niet naar binnenruimtes, zoals cafés, restaurants of bioscopen. Dit beperkt hun sociale contacten en hun mogelijkheid om zich te integreren in de maatschappij. Bovendien heeft het ook gevolgen voor hun mentale gezondheid, zoals is gebleken bij Yadir, die regelmatig spijt heeft dat hij zich wel heeft laten vaccineren.
De huidige situatie wijst ook op een breuk in de waarden van gelijkheid en rechtsstaat. Ondanks dat de regering zich heeft ingezet voor een inclusieve samenleving, blijven bepaalde groepen systematisch buiten beschouwing worden gelaten. Dit is niet alleen een maatschappelijke kwestie, maar ook een juridische en ethische uitdaging.
Mogelijke oplossingen
Er zijn verschillende stappen die genomen kunnen worden om het huidige probleem aan te kaarten. Ten eerste is er behoefte aan een landelijk beleid dat ervoor zorgt dat alle mensen die zijn gevaccineerd ook een QR-code kunnen krijgen, ongeacht hun status in Nederland. Dit vereist samenwerking tussen het ministerie van Volksgezondheid en de GGD’s, evenals training en ondersteuning voor medewerkers.
Ten tweede is het belangrijk om te zorgen voor duidelijke communicatie over de mogelijkheden en beperkingen van QR-codes. Velen van de betrokken personen weten niet precies hoe ze een code kunnen aanvragen of welke documenten ze nodig hebben. Dit kan worden opgelost door de hulporganisaties en overheidsinstanties samen te werken aan een duidelijke informatiecampagne.
Ten derde is er behoefte aan een juridische evaluatie van de huidige regels rondom het uitreiken van QR-codes. Het huidige beleid blijkt niet alleen praktisch uitdagingen op te leveren, maar ook ethische kwesties. Het is van belang om te bepalen of de regels in overeenstemming zijn met de grondrechten en de beginselen van gelijkheid en rechtsstaat.
Conclusie
Het ontbreken van een QR-code blijft voor tienduizenden ongedocumenteerde mensen in Nederland een reële uitdaging. Hoewel zij vaak zijn gevaccineerd, wordt hun toegang tot bepaalde activiteiten en ruimtes beperkt door het ontbreken van een geldig bewijs. Deze situatie heeft zowel praktische als ethische gevolgen, en er is behoefte aan een landelijke oplossing die inclusief en eerlijk is.
Totdat dergelijke maatregelen zijn genomen, zullen ongedocumenteerde personen blijven afhankelijk zijn van regionale GGD’s en hulporganisaties. Hoewel er spraken zijn van vooruitgang in sommige steden, blijft het gevoel van onzekerheid en uitsluiting aanwezig. Het is aan de regering en de samenleving om ervoor te zorgen dat iedereen, ongeacht hun status, gelijke rechten heeft en toegang tot de samenleving kan krijgen.