Wandelen in en rond Oirschot: Ontdek de historie, natuur en rust van de Brabantse Kempen
juli 18, 2025
Het verloop van koorts bij jonge kinderen is een veelvoorkomend medisch probleem dat vaak ouders zorgen baart. Omdat kinderen jonger dan vijf jaar het meest gevoelig zijn voor koortsgerelateerde complicaties, is het van groot belang dat zowel ouders als zorgverleners goed geïnformeerd zijn over de richtlijnen voor diagnostiek, het beleid en de aanbevelingen voor ouders. In dit artikel wordt ingegaan op de richtlijnen van de Nederlandse Huisartsen Vereniging (NHG) en relevante onderzoeken, met het oog op het herkennen van ernstige aandoeningen, het juiste beleid bij koorts en het adviseren van ouders. Deze richtlijnen zijn mede ontwikkeld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) en zijn van essentieel belang voor de zorgverlening in de eerste lijn.
Richtlijnen en beleid bij koorts bij kinderen
Koorts bij kinderen wordt gedefinieerd als een lichaamstemperatuur van 38 °C of hoger. Het is een veelvoorkomende klacht die vaak door een virus wordt veroorzaakt. Echter, bij jonge kinderen — vooral jonger dan 3 maanden — kan koorts het teken zijn van een ernstige infectie, zoals meningitis of sepsis. Daarom is het belangrijk om een goed diagnostisch beleid te hanteren, waarbij alarmsymptomen worden geëvalueerd en bij noodzakelijkheid verdere tests worden ingezet.
Diagnostiek en triage
Een eerste stap bij de zorg voor kinderen met koorts is een telefonische triage. Dit houdt in dat wordt beoordeeld of het kind spoedig moet worden onderzocht of of het veilig kan wachten. De NHG-richtlijnen adviseren hierbij om de ernst van de ziekte, de vochtinname, de duur van de koorts en eventuele alarmsymptomen in overweging te nemen. De ouders worden geraadpleegd over de indruk van de ziekte, zoals of het kind suf of onrust is, en of er sprake is van kortademigheid of verlaagd bewustzijn.
De lichamelijk onderzoek richt zich op de temperatuur, de mate van ziek-zijn (bewustzijn, prikkelbaarheid, huilen), de hydratietoestand, de huidstatus, meningale prikkeling, circulatie, ademhaling en eventuele foci in het lichaam. De richtlijnen adviseren om bij jonge kinderen (< 3 maanden) altijd rectaal te meten. Verder wordt een urineonderzoek aanbevolen bij kinderen waarbij geen duidelijke oorzaak voor de koorts is gevonden.
Alarmsymptomen
Alarmsymptomen zijn een essentieel onderdeel van de diagnostiek bij koorts. Deze omvatten:
- Ernstige zieke indruk
- Verlaagd bewustzijn
- Abnormale circulatie (bleek, asgrauw of mottled huid)
- Dehydratie (minder vochtinname dan normaal of geen urineproductie)
- Kortademigheid (snelle ademhaling)
Deze symptomen zijn reden om direct verdere diagnostiek te overwegen. Bijvoorbeeld, bij verlaagd bewustzijn of sufheid is het belangrijk om de kinderen spoedig onder te brengen voor verdere evaluatie. Onderzoek heeft aangetoond dat 3,2% van de kinderen met koorts tijdens de volgperiode een ernstige aandoening ontwikkelen, zoals pneumonie, sepsis of meningitis. Deze complicaties kunnen voorkomen op dag 2 tot 11 van de koortsepisode, met een mediaan van dag 5.
Medicatiegebruik bij koorts
De richtlijnen adviseren om alleen paracetamol of ibuprofen te geven bij koorts als er sprake is van pijn. Het bestrijden van de koorts zelf is geen doel op zich. Koorts is een fysiologische reactie van het lichaam op infecties en helpt het immuunsysteem. Het is daarom niet noodzakelijk om de koorts te verlagen, tenzij de koorts gepaard gaat met pijn of ongemak.
Ouderschap en communicatie
Ouders spelen een cruciale rol bij de zorg voor kinderen met koorts. Het is belangrijk dat zij goed worden geïnformeerd over de richtlijnen, het beleid en de verwachtingen rondom de ziekte. Onderzoek toont aan dat ouders van niet-Nederlandse afkomst vaak bezorgder zijn over koorts en sneller hulp zoeken dan Nederlandse ouders. De mogelijke complicaties die ouders het vaakst noemen zijn doofheid, stuipen, hersenschade en dood. Ouders van niet-Nederlandse herkomst noemen doofheid en hersenschade vaker dan Nederlandse ouders.
Het is daarom van belang dat zorgverleners ouders niet alleen informeren over de richtlijnen, maar ook over de normale verloop van koorts en wanneer er reden is voor zorg. Een duidelijke communicatie helpt ouders om gerustgesteld te worden en te voorkomen dat ze over- of onderreacteren. Onderzoek heeft aangetoond dat ouders vaak alarmsymptomen rapporteren, vooral in de eerste dagen van de koorts. Bijvoorbeeld, op dag 2 rapporteerde 79,3% van de ouders ten minste één alarmsymptoom, terwijl dit percentage op dag 9 gedaald was tot 36,7%.
Beleid bij koortsconvulsies
Koortsconvulsies zijn een veelvoorkomend probleem bij jonge kinderen en kunnen ouders zorgen baaren. Koortsconvulsies zijn meestal niet gevaarlijk, maar het is belangrijk om ouders te informeren over het beleid en de zorg die nodig is. De richtlijnen adviseren om de ouders te informeren over het feit dat koortsconvulsies meestal spontaan voorbijgaan en geen noodzakelijk teken zijn van een ernstige ziekte. Echter, bij langdurige of herhaalde convulsies moet verdere diagnostiek overwogen worden.
Aanbevelingen voor ouders
De NHG-richtlijnen adviseren ouders om de koorts bij kinderen nauwkeurig te volgen, met name de duur, de mate van ziek-zijn en eventuele alarmsymptomen. Het is belangrijk om ouders te informeren over wanneer ze hulp moeten zoeken, bijvoorbeeld bij verlaagd bewustzijn, kortademigheid of abnormale circulatie. Ook is het belangrijk om ouders te adviseren om de vochtinname van hun kind te controleren en te zorgen dat het voldoende drinkt.
Bij kinderen jonger dan 3 maanden is het aan te raden om direct contact op te nemen met een zorgverlener bij het ontdekken van koorts. Dit is een veiligheidsmaatregel, aangezien jonge kinderen meer gevoelig zijn voor ernstige infecties. Bij kinderen van 3 maanden en ouder kan koorts vaak veilig worden gevolgd thuis, mits er geen alarmsymptomen zijn aanwezig.
Situaties waarin verdere diagnostiek nodig is
In sommige gevallen is verdere diagnostiek nodig om infectieziekten aan te tonen waarvoor een specifieke behandeling nodig is. Bijvoorbeeld, bij vermoeden van meningitis of sepsis is het noodzakelijk om bloed- en urineonderzoeken te doen. De richtlijnen adviseren om bij onzekerheid altijd verdere tests uit te voeren en bij nodig spoedbehandeling te overwegen.
Conclusie
Koorts bij kinderen is een veelvoorkomend probleem dat vaak door een virus wordt veroorzaakt. Echter, bij jonge kinderen kan het teken zijn van een ernstige aandoening. Het is daarom van groot belang dat zorgverleners en ouders goed geïnformeerd zijn over de richtlijnen voor diagnostiek, beleid en ouderschap. Door alarmsymptomen te herkennen, een goed lichamelijk onderzoek uit te voeren en ouders adequaat te adviseren, kan het risico op complicaties worden verlaagd. Het NHG-richtlijnen en onderzoeken bieden een duidelijke richting voor de zorgverlening in de eerste lijn en zijn van essentieel belang voor de zorg voor kinderen met koorts.