Nederlandse steden en de strijd tegen vervuilend verkeer

De luchtkwaliteit in Nederlandse steden is in recente jaren onder druk gekomen. Stedelijke gebieden zoals Rotterdam, Utrecht en Den Haag worstelen met hoge concentraties fijnstof en stikstofdioxide. Deze stoffen zijn vooral het gevolg van verkeer, maar ook van industrie en energieproductie. In het licht van deze uitdagingen nemen steden verschillende maatregelen aan om de luchtkwaliteit te verbeteren. Van het stimuleren van fietsverkeer tot het invoeren van zero-emissiezones, de focus op duurzame mobiliteit is duidelijk zichtbaar.

Deze artikelen belichten de maatregelen die Nederlandse steden ondernemen om de impact van vervuilend verkeer te beperken. Het artikel presenteert ook de huidige situatie, de uitdagingen en de toekomstplannen van diverse steden, met een focus op duurzame mobiliteit, emissiereductie en gezonde leefomgevingen.

Utrecht: Voorbeeld van duurzame mobiliteit

Utrecht staat momenteel op een positieve lijn in de strijd tegen vervuilend verkeer. De stad heeft concrete plannen opgesteld om de emissies door het verkeer te verminderen. Een belangrijk onderdeel van deze plannen is het stimuleren van elektrische voertuigen. Vanaf de nabije toekomst mogen bijvoorbeeld winkels in Utrecht alleen nog met elektrische of andere emissieloze voertuigen worden bevoorraad. Dit maatregel is bedoeld om de luchtvervuiling te beperken en de luchtkwaliteit te verbeteren.

Daarnaast wil Utrecht zijn vervuilende dieselbussen vervangen door elektrische bussen. Deze maatregel helpt om zowel fijnstof als CO₂-uitstoot te verminderen. Door elektrische bussen in te zetten, wordt de lucht in de stad schoner en het geluidsniveau lager. Utrecht is hiermee een voorbeeld voor andere steden die ook op zoek zijn naar oplossingen voor hun luchtkwaliteitproblemen.

Het feit dat Utrecht concrete actie ondernemt, maakt het tot een leider in de Nederlandse steden. Volgens Natuur en Milieu is slechts een kleine minderheid van de onderzochte steden met vergelijkbare ambities voor elektrisch rijden. In één op de drie coalitieakkoorden wordt elektrisch rijden zelfs niet genoemd, wat als een kwalijke zaak wordt omschreven door directeur Marjolein Demmers van Natuur en Milieu.

Den Haag: Zero-emissiezones

De stad Den Haag is ook een voorbeeld van steden die actief werken aan emissiereductie. Den Haag is een van de 29 steden in Nederland die tussen 2025 en 2028 een zero-emissiezone invoert. Deze zone geldt vooral voor bestel- en vrachtauto’s. Deze voertuigen zijn bekend om hun hoge emissieniveaus, zowel qua fijnstof als CO₂-uitstoot.

De zero-emissiezone in Den Haag ligt binnen de Centrumring (S100) en de Professor B.M. Teldersweg (S200). Vanaf 1 januari 2026 wordt de zone uitgebreid naar gebieden zoals het gebied tussen de kust en de Monsterseweg, de Ockenburghstraat, de Pisuissestraat en het Landgoed Clingendael. Deze uitbreiding helpt om meer stedelijke gebieden te bereiken en zo de emissies verder te beperken.

Het doel van de zero-emissiezone is om de luchtkwaliteit te verbeteren en de gezondheid van inwoners te beschermen. Door schone voertuigen te stimuleren, worden schadelijke stoffen in de lucht verminderd. Ondernemers kunnen subsidies aanvragen voor het vervangen van bestelbusjes en vrachtwagens door schone alternatieven.

Rotterdam: Het probleem van de smerigste lucht

Rotterdam worstelt met de slechtste luchtkwaliteit van Nederland. Volgens de RIVM zijn de concentraties fijnstof in de stad sinds 2013 met bijna 8,5 procent toegenomen. Deze stijging is vooral het gevolg van verkeer, industrie en de energiesector. In sommige delen van de stad overschrijdt de luchtvervuiling zelfs de Europese grenswaarden.

De westkant van Rotterdam, inclusief Schiedam en Vlaardingen, is de meest vervuilde regio van het land. In deze gebieden zijn de concentraties stikstofdioxide en fijnstof meer dan twee keer zo hoog als de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Deze hoge concentraties stoffen zorgen voor gezondheidsschade bij inwoners en bijdragen aan klimaatverandering.

Er zijn echter ook hoopgevende ontwikkelingen. Rotterdam is niet de enige stad die met luchtkwaliteitproblemen kampt. Inmiddels zijn er 8 steden in de wereld opgestaan tegen 'koning auto', die verantwoordelijk is voor de meeste luchtvervuiling. Steden zoals Madrid, Parijs, Milaan en Gent introduceren autoloze zones, waar auto’s volledig zijn verbannen. Rotterdam kan deze steden als voorbeeld nemen.

De maatregelen in Rotterdam omvatten het uitbreiden van fietsstroken en het ontwikkelen van groene netwerken, die parken in de stad met elkaar verbinden. Bovendien wordt er overwogen om inwoners te belonen als ze hun auto thuislaten. Deze maatregelen helpen om de lucht in de stad schoner te maken en een gezondere leefomgeving te creëren.

Amsterdam en Groningen: Innovatie in duurzame mobiliteit

Amsterdam en Groningen zijn ook actief betrokken bij het verbeteren van de luchtkwaliteit. Beide steden zijn onderdeel van het honderd Climate-Neutral and Smart Cities-programma van de Europese Commissie. Dit programma richt zich op energietransitie, duurzame mobiliteit en groen beleid.

Groningen

Groningen heeft recent de Europese mobiliteitsprijs gewonnen en inspireert andere steden in Europa. De stad werkt aan het omvormen van straten tot parkjes en het stimuleren van deelmobiliteit. Deelmobiliteit is een model waarbij inwoners gedeelte van de kosten van vervoer kunnen delen. Deze aanpak helpt bij het verminderen van vervoer en tegelijkertijd biedt het een oplossing voor mensen die geen eigen vervoermiddel hebben.

Een concreet voorbeeld van deeloplossingen is het programma 'Groningen Deelt', dat in november 2022 is gestart. Dit programma draagt bij aan de overgang naar duurzame mobiliteit in de stad.

Amsterdam

Amsterdam is een van de voornaamste steden in Nederland met betrekking tot duurzame mobiliteit. De stad heeft al jarenlang een sterke focus op fietsinfrastructuur en elektrisch vervoer. Door het uitbreiden van fietspaden en het stimuleren van elektrische bussen en treinen, probeert Amsterdam de luchtvervuiling te beperken.

Bovendien werkt Amsterdam samen met ondernemers en vervoersmaatschappijen aan het stimuleren van schone vervoersopties. Deze samenwerking helpt om zowel luchtkwaliteit als CO₂-uitstoot te verbeteren.

Nederlandse steden en de Europese Commissie

Voor de Europese Commissie zijn zeven steden in Nederland geselecteerd voor het Climate-Neutral and Smart Cities-programma. Deze steden zijn Groningen, Amsterdam, Eindhoven, Utrecht, Den Haag, Rotterdam en Helmond. De selectie is een erkenning van de vooruitstrevende positie van deze steden op het gebied van energietransitie, duurzame mobiliteit en groen beleid.

Het programma richt zich op het stimuleren van duurzame mobiliteit, met als doel om emissies te verminderen en de luchtvervuiling te beperken. Deze steden delen ervaringen en innovaties met andere steden in Europa, waardoor het mogelijk is om kennis en oplossingen te delen.

Luchtwachters en rechtszaak tegen de Nederlandse Staat

Om de luchtkwaliteit in Nederland te verbeteren, is er in september vorig jaar een rechtszaak aangespannen door Milieudefensie tegen de Nederlandse Staat. De rechter besloot dat de Staat zo snel mogelijk maatregelen moest nemen om de luchtvervuiling aan te pakken. Sindsdien werken Luchtwachters samen met Milieudefensie om te controleren of de Staat en gemeenten daadwerkelijk maatregelen nemen.

Een stedenvergelijking is gedaan voor zeven steden: Arnhem, Boxtel, Delft, Den Bosch, Eindhoven, Rotterdam en Utrecht. De vergelijking laat zien welke steden veel en welke steden minder maatregelen nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Deze vergelijking helpt om duidelijkheid te creëren over de stand van zaken en welke maatregelen nog kunnen worden genomen.

Door deze vergelijking wordt ook duidelijk waar gaten zijn en welke kansen er zijn. Dit helpt om de overheid scherp te houden en politici aan te sporen om actie te ondernemen. Het doel is om Nederlandse steden gezonder en duurzamer te maken.

Zero-emissiezones in Nederland

In Nederland zijn minstens veertien zero-emissiezones in voorging van 2025 gepland. Deze zones zijn bedoeld om de uitstoot van schadelijke gassen en fijnstof te beperken. In deze zones mogen bestel- en vrachtauto’s alleen nog op een schone manier rijden, zoals met elektrische voertuigen.

Staatssecretaris Van Veldhoven heeft samen met gemeenten en vervoerspartijen een uitvoeringsagenda voor stadlogistiek getekend. Deze agenda bevat afspraken over de invoering van zero-emissiezones. In deze zones zullen ondernemers met schoon vervoer de steden moeten bevoorraden. Voor het vervangen van bestelbusjes en vrachtwagens kunnen ondernemers subsidies aanvragen.

Het doel van deze zones is om steden gezonder te maken en een betere leefomgeving te creëren. Een schonere stad is niet alleen fijner om in te wonen en werken, maar helpt ook bij het bestrijden van klimaatverandering. Het plan is dat over een aantal jaar in de stad de schappen vol liggen, het afval wordt opgehaald en pakketten op tijd worden bezorgd, maar dan zonder uitlaatgassen en CO₂-uitstoot.

Conclusie

Nederlandse steden worstelen met luchtkwaliteitproblemen die vooral het gevolg zijn van verkeer, industrie en energieproductie. In reactie op deze uitdagingen nemen steden zoals Utrecht, Den Haag, Rotterdam, Amsterdam en Groningen actie om de luchtvervuiling te beperken. Deze acties omvatten het stimuleren van elektrisch vervoer, het invoeren van zero-emissiezones en het uitbreiden van fietsinfrastructuur.

De resultaten van deze maatregelen zijn al zichtbaar, maar er is nog veel werk te doen. Het is belangrijk dat steden samenwerken met ondernemers, vervoersmaatschappijen en inwoners om duurzame mobiliteit te stimuleren en gezondere leefomgevingen te creëren. Door middel van innovaties en samenwerking kan Nederland voorop lopen in de strijd tegen vervuilend verkeer.

Bronnen

1. Steden doen weinig aan luchtvervuiling door verkeer
2. Rotterdam heeft de smerigste lucht van Nederland
3. Luchtkwaliteit in Nederland: fijnstof en stikstofdioxide in steden
4. Nederlandse steden zetten in op duurzame mobiliteit
5. Stedenvergelijking: welke steden hebben goed beleid voor duurzaam verkeer en luchtkwaliteit
6. Zero-emissiezone in Den Haag
7. Veertien steden voeren vanaf 2025 een zero-emissiezone in