Nederlandse gidsen voor Toronto: een overzicht voor toeristen uit Nederland
juli 17, 2025
De leegstand van dorpen en woningen is een realiteit die steeds meer aandacht krijgt in Nederland. In dit artikel wordt ingegaan op de huidige toestand van leegstaande dorpen en woningen, het toeristische potentieel van verlaten gebieden en initiatieven die worden genomen om leegstand tegen te gaan. Op basis van recente onderzoeken en verhalen uit het veld wordt een overzicht gegeven van de meest relevante ontwikkelingen in dit thema.
Leegstaande dorpen: een overzicht
Nederland kent sinds de jaren zestig van de twintigste eeuw leegstaande dorpen. Deze dorpen zijn soms volledig onbewoond en dienen bijvoorbeeld als oefenterrein voor het leger, terwijl andere dorpen nog steeds gedeeltelijk bewoond zijn, maar hun inwoneraantal behouden hebben door actieve initiatieven van de lokale gemeenschap. Een duidelijk voorbeeld is Marnehuizen, een militair oefendorp in het oosten van Nederland. Sinds de jaren zestig is dit dorp volledig onbewoond gebleven en dient als een van de grootste militaire oefenterreinen van Europa.
Ook Megchelen is een dorp dat het inwoneraantal in de afgelopen jaren stabiel heeft weten te houden. Hier hebben de inwoners actief bijgedragen aan het behouden van het dorp door het openen van een dorpswinkel, het uitbreiden van B&B’s en zelfs het bouwen van eigen woningen. Deze initiatieven tonen hoe gemeenschapsgerichtheid kan helpen bij het voorkomen van verdere leegstand.
Leegstand van woningen: trends en cijfers
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is het aantal leegstaande woningen in Nederland iets gedaald. In 2022 stonden er ongeveer 180.000 huizen leeg, terwijl dit getal in 2021 nog bijna 187.000 was. Leegstand is vooral merkbaar in dorpen langs de landsgrenzen van Nederland, zoals in Zuid-Limburg, Noordoost-Groningen en Zeeuws-Vlaanderen. In deze regio’s is het aantal lege woningen relatief hoog, terwijl het probleem zich ook in steden afspeelt. Zo zijn in Amsterdam, Rotterdam en Maastricht veel woningen leeg.
De gemeente Amsterdam heeft bijvoorbeeld begin deze maand maatregelen aangekondigd om leegstand aan te pakken. Professionele verhuurders die leegstand niet tijdig melden, kunnen worden boete gemaakt, en woningen die verbouwd worden, moeten tijdelijk worden verhuurd. Op deze manier probeert de gemeente leegstand te verminderen en woningen beschikbaar te maken voor huurders.
Leegstand en toeristische attracties
Verlaten dorpen en gebouwen kunnen ook een toeristische aantrekkingskracht vormen. In Nederland zijn er enkele plekken die populaire bestemmingen zijn voor urbex-liefhebbers en historisch bewuste bezoekers. Radio Kootwijk, een voormalig zendstation op de Veluwe, is een dergelijke locatie. Sinds de jaren tachtig is het gebouw gesloten, maar het is nog steeds een populaire plek voor fotografen en bezoekers.
Andere verlaten locaties zijn het Land van Ooit in Heusden, een gesloten sprookjespark, en Fort Abcoude, een oude militaire verdedigingswerken dat sinds de Tweede Wereldoorlog leegstaat. Deze plekken bieden een unieke sfeer van geschiedenis en verlatenheid en zijn daarom populair bij liefhebbers van urban exploration.
Hoewel Doel officieel in België ligt, is het dorp dichtbij de Nederlandse grens en is het een populaire bestemming voor urbex-liefhebbers. Hier vind je vervallen huizen, graffiti en een beklemmende stilte die de plek een spookstadssfeer geven. In Nederland zijn er echter weinig dergelijke plekken die open staan voor bezoekers. De meeste verlaten gebouwen zijn privébezit of gevaarlijk om te betreden, waardoor het belangrijk is om altijd op veiligheid te letten en regels te volgen.
Leegstand en demografische trends
De leegloop van dorpen in Nederland is een gevolg van meerdere demografische trends. Uit onderzoeken van het CBS blijkt dat kleine dorpen (met minder dan duizend inwoners) flink zijn gekrompen tussen 2011 en 2021. In meer dan de helft van deze dorpen nam het aantal inwoners af. Ook dorpen met minder dan vijfduizend inwoners kregen te maken met krimp. In steden met meer dan 20.000 inwoners kromp slechts 16 procent.
De oorzaak van deze krimp ligt vaak bij het feit dat in kleine dorpen meer mensen vertrekken dan er nieuw bijkomen. Jongeren trekken weg voor werk of studie en keren niet altijd terug. Tegelijkertijd worden huishoudens kleiner, wat het inwonertal verder laat dalen. Dit heeft gevolgen voor de voorzieningen: minder inwoners betekent minder klanten voor winkels en minder kinderen voor scholen. Als die verdwijnen, wordt het dorp minder aantrekkelijk voor nieuwe inwoners.
Initiatieven tegen leegstand
Hoewel leegstand een groeiend probleem is, zijn er ook initiatieven die worden genomen om dit tegen te gaan. In Megchelen bijvoorbeeld hebben de inwoners actief bijgedragen aan het behouden van het dorp. Door het openen van een dorpswinkel, het uitbreiden van B&B’s en het bouwen van eigen woningen is het inwoneraantal stabiel gebleven. Deze actieve gemeenschapsgerichtheid is een voorbeeld van hoe leegstand kan worden tegengegaan.
In andere dorpen zijn er ook initiatieven om leegstand aan te pakken. Zo zijn er plannen om lege panden te verbouwen en beschikbaar te maken voor huurders of ondernemers. In Laren, bijvoorbeeld, is het aandeel leegstaande woningen 3,5 keer groter dan in de rest van Nederland. Hier wordt gewerkt aan oplossingen om deze leegstand te verminderen, ook al is het deels het gevolg van nieuwbouw die nog niet betrokken is.
Leegstand in steden
Leegstand is niet alleen een probleem in dorpen, maar ook in steden. In Amsterdam stonden in 2022 7500 woningen langer dan een jaar leeg. Dit getal is hoger dan in de rest van Nederland. Ook in Laren is de leegstand merkbaar, met 1 op de 19 gebouwen (ook kantoren en winkels) die in 2022 leeg stonden. In deze steden worden maatregelen genomen om leegstand aan te pakken, zoals boetes voor professionele verhuurders die leegstand niet tijdig melden en tijdelijke verhuur van woningen die verbouwd worden.
Conclusie
Leegstand in Nederlandse dorpen en woningen is een complexe kwestie die gevolgen heeft voor de demografie, infrastructuur en toeristische aantrekkingskracht van regio’s. Terwijl enkele dorpen volledig leeg staan, zoals Marnehuizen, is het inwoneraantal in andere dorpen stabiel gebleven door actieve gemeenschapsinitiatieven, zoals in Megchelen. Verlaten gebouwen en dorpen zoals Radio Kootwijk en Fort Abcoude bieden bovendien een unieke toeristische sfeer, die voor sommigen een aantrekkingskracht is. In steden zoals Amsterdam en Laren is leegstand ook merkbaar, met maatregelen genomen om dit aan te pakken.
Hoewel leegstand een groeiend probleem is, zijn er ook oplossingen die worden geëxploreerd om dit tegen te gaan. Of het nu gaat om gemeenschapsgerichtheid, maatregelen door gemeenten of toeristische initiatieven, leegstand is een thema dat steeds meer aandacht verdient in de context van duurzame ontwikkeling en leefbaarheid in Nederland.