Verblijfsrecht voor ouder van Nederlands kind: Rechten en mogelijkheden

In Nederland is het soms mogelijk dat een ouder van een Nederlands kind, ook wanneer deze ouder illegaal in het land verblijft, toch een verblijfsrecht verkrijgt. Dit gebeurt op basis van EU-recht, waarbij het recht van het kind als EU-burger centraal staat. Deze regeling is ontstaan uit uitspraken van het EU-Hof van Justitie, waarin gesteld wordt dat een Nederlands kind het recht heeft om binnen de EU te blijven wonen, ook als een ouder geen geldige verblijfsvergunning heeft. In dit artikel worden de relevante juridische principes, voorwaarden en praktische situaties besproken, met het oog op zowel ouderlijke verantwoordelijkheid als de toekomst van het kind.

Juridische achtergrond

De mogelijkheid voor een ouder van een Nederlands kind om in Nederland te blijven verblijven, is voortgekomen uit uitspraken van het EU-Hof van Justitie. Deze uitspraken zijn gericht op de rechten van kinderen die EU-burger zijn, en stellen dat het kind het recht heeft om in de EU op te groeien, ook als één van de ouders geen rechtmatige verblijfsstatus heeft.

Een belangrijke uitspraak in dit verband dateert uit 2017 (zaak C-133/15). In deze zaak ging het om een Venezolaanse moeder van een Nederlands kind. Het kind was in Nederland geboren, maar de moeder had geen verblijfsvergunning. De Nederlandse instanties weigerden haar aanvraag voor bijstand en kinderbijslag, omdat zij niet legaal verblijfde in Nederland. Het EU-Hof stelde echter dat het kind als EU-burger het recht heeft om binnen de EU te blijven wonen. Als de moeder het kind moest verlaten, zou het kind de EU moeten verlaten, wat het Hof als onaanvaardbaar beschouwde.

Een eerdere uitspraak in 2014 (zaak C-34/09, Ruiz Zambrano) was vergelijkbaar van aard. Daarin werd gesteld dat het verblijfsrecht van een ouder kan worden afgeleid uit de noodzaak om een kind als EU-burger in de EU te laten blijven. Deze principes zijn sindsdien van invloed geweest op het Nederlandse beleid rondom verblijfsrechten voor ouders van Nederlands kinderen.

Voorwaarden voor een verblijfsrecht

Hoewel het EU-Hof bepaalt dat een ouder in sommige gevallen een verblijfsrecht kan verkrijgen, zijn er bepaalde voorwaarden die moeten worden voldaan. Deze voorwaarden zijn afhankelijk van de individuele omstandigheden van het gezin. De volgende aspecten worden bij de beoordeling meestal meegenomen:

1. Legaal verblijf sinds de geboorte van het kind

Wanneer de ouder al illegaal in Nederland verblijft, maar sinds de geboorte van het kind in het land is, kan dit een positieve factor zijn. De band van het kind met Nederland is in dat geval sterk, en het is voor het kind meestal beter om in Nederland te blijven wonen.

2. Verantwoordelijkheid voor de zorg en opvoeding van het kind

Een belangrijk criterium is of de ouder (mede) verantwoordelijk is voor de zorg en opvoeding van het kind. Als de ouder bijvoorbeeld de enige verzorger is, en het kind niet goed kan worden opgevangen door andere betrouwbare personen in het land van herkomst, kan dit een argument zijn voor het verlenen van een verblijfsrecht.

3. Hechtheid van het kind met Nederland

De hechtheid van het kind met Nederland wordt beoordeeld aan de hand van aspecten zoals:

• De nationaliteit van het kind.
• De aanwezigheid van andere familieleden in Nederland, zoals grootouders.
• De sociale banden van het kind, zoals school, vrienden, en sportactiviteiten.

Wanneer het kind sterk verbonden is met Nederland, kan het moeilijker zijn om het kind te verplichten om naar het land van herkomst te verhuizen.

4. Veiligheid en leefomstandigheden in het land van herkomst

Ook de situatie in het land van herkomst wordt meegenomen in de beoordeling. Facetten zoals veiligheid, gezondheidszorg, en mogelijkheden voor het kind om daar op te groeien zijn relevant. Als het land van herkomst niet geschikt is om een stabiel en veilig leven te leiden, kan dat een argument zijn voor het verlenen van een verblijfsrecht in Nederland.

5. Andere factoren

Andere relevante factoren kunnen zijn:

• De leeftijd van het kind. Jongere kinderen zijn vaak sterker verbonden met de ouder die dagelijks voor hen zorgt.
• De duur van het illegale verblijf van de ouder in Nederland.
• Eventuele strafbladen of andere contra-indicaties.

Praktijkgevallen en uitspraken

In verschillende praktijkgevallen is het verblijfsrecht van ouders van Nederlands kinderen beoordeeld. Deze gevallen laten zien hoe de uitspraken van het EU-Hof in de praktijk worden toegepast.

Gepubliceerde uitspraak: EHRM 2019

In een uitspraak van het Europees Comité voor de Rechten van de Mens in 2019 ging het om een moeder die illegaal in Nederland verblijfde. Het kind was Nederlands en leefde bij de moeder. Het EHRM stelde dat het verblijfsrecht van de moeder niet automatisch kon worden afgewezen. Het Hof wees erop dat artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, dat het recht op respect voor het gezinsleven beschermt, in dit geval was geschonden.

De moeder had geen verblijfsvergunning aangevraagd in het land van herkomst en had dus geen voldoende verblijfsrechten. Het EHRM erkende dit, maar stelde dat in uitzonderlijke omstandigheden het verblijfsrecht toch kan worden verleend. In dit geval was het kind jong en de situatie in het land van herkomst was voor het kind niet ideaal. Daarom werd het verblijfsrecht heroverwogen.

Gepubliceerde uitspraak: EU-Hof 2017

In de uitspraak van 2017 (zaak C-133/15) werd de situatie van een Venezolaanse moeder beoordeeld. Het kind was in Nederland geboren en had de Nederlandse nationaliteit. De moeder had geen verblijfsvergunning, maar was verantwoordelijk voor de zorg van het kind. Het EU-Hof stelde dat het verblijfsrecht van de moeder moest worden herzien, omdat het kind anders de EU zou moeten verlaten, wat het Hof als onaanvaardbaar beschouwde.

De uitspraak benadrukte het belang van het rechtenkader voor kinderen. Het kind moet de mogelijkheid hebben om in de EU te blijven wonen, ook als één van de ouders geen verblijfsvergunning heeft. De uitspraak had grote gevolgen voor het Nederlandse beleid rondom verblijfsrechten voor ouders van Nederlands kinderen.

Uitdagingen en kritiek

Hoewel het verblijfsrecht voor ouders van Nederlands kinderen een belangrijk juridisch instrument is, zijn er ook uitdagingen en kritiek te noemen.

1. Rechtsscheiding en verantwoordelijkheid

Een kritiekpunt is dat sommige ouders gebruikmaken van het verblijfsrecht om illegaal in Nederland te blijven verblijven, zonder daadwerkelijk verantwoordelijk te zijn voor de zorg of opvoeding van het kind. In dergelijke gevallen kan het verlenen van een verblijfsrecht onrechtvaardig zijn.

2. Onzekerheid over de toekomst

Het verblijfsrecht wordt meestal verleend op basis van individuele beoordelingen, wat kan leiden tot onzekerheid. Ouders kunnen zich onzeker voelen over hun toekomstige verblijfsstatus, ook als ze aan de voorwaarden voldoen.

3. Gezinsverdeling

In sommige gevallen leidt het verblijfsrecht tot een verdeling van het gezin. Als de ouder geen verblijfsrecht krijgt, moet het kind het land verlaten. Dit kan leiden tot een gevoel van verlies en onveiligheid bij het kind.

Conclusie

Het verblijfsrecht voor ouders van Nederlands kinderen is een belangrijk juridisch instrument dat het recht van het kind als EU-burger centraal stelt. Het is ontstaan uit uitspraken van het EU-Hof van Justitie en het Europees Comité voor de Rechten van de Mens. In de praktijk worden bepaalde voorwaarden meegenomen bij de beoordeling, zoals de verantwoordelijkheid van de ouder voor de zorg en opvoeding van het kind, de hechtheid van het kind met Nederland, en de situatie in het land van herkomst.

Hoewel er uitdagingen en kritiek zijn, is het verblijfsrecht in veel gevallen een essentieel onderdeel van het rechtenkader voor kinderen. Het biedt de mogelijkheid om het kind te laten blijven wonen in Nederland, wat vaak het beste is voor het welzijn van het kind.

Bronnen

1. Geen automatische uitsluiting van kinderbijslag voor illegale moeder van Nederlands kind
2. Verblijf bij kind
3. Verblijfsrecht voor moeder uit derde land wegens zorg voor Nederlands kind
4. Verblijf bij minderjarig Nederlands kind
5. Belangrijke uitspraak: langdurig illegaal verblijvende moeder mag bij gezin blijven