Nederlandse Binnensvaart: Overzicht van Vaarwegen, Tools en Navigatie voor Vrije en Beroepsvaart
juli 17, 2025
In de jaren 50 van de vorige eeuw emigreerde een aanzienlijk aantal Nederlanders naar Brazilië, op zoek naar een betere toekomst. Deze emigratie was voornamelijk gedreven door armoede, honger en de wens om boerenbedrijven uit te breiden, iets dat in Nederland op dat moment niet mogelijk was. In Brazilië vestigden zij zich in kolonies, waar ze hun Nederlandse tradities probeerden te behouden. Deze dorpen, zoals Castrolanda en Holambra, zijn tot op de dag van vandaag levendige getuigen van de Nederlandse invloed in het hart van Zuid-Amerika. In dit artikel wordt ingegaan op de geschiedenis, culturele aspecten en huidige toestand van deze unieke Nederlandse dorpen in Brazilië.
Een geschiedenis van emigratie en overleven
In de jaren 50 emigreerden tienduizenden Nederlanders naar het buitenland. Veel van hen gingen naar Canada, Nieuw-Zeeland en Australië, maar ook Brazilië trok aandacht, vooral voor boeren en tuinders. Brazilië bood de mogelijkheid om boerenbedrijven in coöperatieve vorm op te richten, wat in Nederland niet mogelijk was vanwege overheidsregels die uitbreiding beperkten. Zo ontstonden in verschillende regio’s in Brazilië Nederlandse kolonies, waar Nederlandse boeren samenwerkingen opbouwden.
Een van deze kolonies is Castrolanda, in het zuidoosten van Brazilië. Castrolanda werd in 1948 gesticht door 50 boeren uit Drenthe. Hoewel de beginjaren geplaagd werden door armoede en verlies aan koeien, hielden de boeren vol en bouwden ze succesvolle landbouwbedrijven. De gemeenschap behoudt tot op de dag van vandaag Nederlandse tradities, zoals klompendansen en het vieren van Koningsdag.
Een ander bekend voorbeeld is Holambra, een stad in de staat São Paulo. Holambra begon als een eenvoudige nederzetting van enkele huisjes, maar is tegenwoordig een stad met ongeveer 12.000 inwoners, waarvan 4.000 Nederlandse wortels hebben. Het is de bloemenhoofdstad van Brazilië en een toeristische trekpleister met nagemaakte Hollandse huisjes, een molen en restaurants die typisch Nederlandse gerechten als pannenkoeken en kroketten serveren. De jaarlijkse bloemententoonstelling Expoflora trekt miljoenen Braziliaanse toeristen.
De kolonisatie van Brazilië door Nederlanders dateert echter niet alleen uit de jaren 50. In de zeventiende eeuw speelden Nederlanders al een belangrijke rol in de geschiedenis van Brazilië. Johan Maurits van Nassau versloeg de Portugezen, stichtte een stad in het noordoosten en voerde een soort parlement in. Zijn beleid, bepaald door respect voor de lokale cultuur, flora en fauna, was voor die tijd vrij uniek. Hoewel de Nederlandse invloed niet lang duurde — in 1654 werden ze verdreven door de Portugezen — heeft de Nederlandse aanwezigheid een blijvende impact gehad. Tot op de dag van vandaag is er in de stad Recife sprake van Nederlandse invloed, zoals Delftsblauwe tegeltjes en een brug genoemd naar Maurits van Nassau.
Nederlandse tradities in het hart van Brazilië
De kolonies in Brazilië zijn niet alleen landbouwcentra, maar ook culturele eilanden waar Nederlandse tradities worden geëerbiedigd. In Castrolanda en Holambra zijn er bijvoorbeeld regelmatige klompendansen, een traditie die in Nederland sterk verbonden is met het plattelandsleven. In Holambra is de klompendansgroep Fanfarra Amigos de Holambra een voorbeeld van hoe deze traditie in een Braziliaanse context blijft leven. Deze groep bestaat uit jongeren uit arme gezinnen, die via een programma kans krijgen om ervaring op te doen met optredens in binnen- en buitenland. Het doel is om jongeren minder in aanraking te brengen met criminaliteit en drugsgebruik.
Natuurlijk wordt de klompendans niet alleen in Holambra georganiseerd. In Castrolanda oefenen boeren mannenkoor in de molen 'de immigrant', waar ook Nederlandse muziek en tradities centraal staan. De dorpen zijn ook actief in het bewaren van de Nederlandse taal. In veel gezinnen wordt Nederlands gesproken, ook al is het algemeen Braziliaans. De ouders proberen zo zoveel mogelijk van hun culturele erfgoed door te geven aan de volgende generatie.
Een van de bekendste evenementen in Holambra is de Expoflora, een bloemententoonstelling die ieder jaar in september plaatsvindt. Dit is de grootste tentoonstelling van bloemen en sierplanten in Zuid-Amerika en trekt jaarlijks meer dan 200.000 bezoekers. Tijdens deze evenementen is er niet alleen aandacht voor bloemen, maar ook voor Nederlandse muziek, ambachten, dans en keuken. Het is een unieke kans voor toeristen om een glimp te zien van de Nederlandse invloed op de Braziliaanse cultuur.
De huidige toestand van de Nederlandse kolonies
De Nederlandse kolonies in Brazilië zijn, ondanks de moeilijke start, uiteindelijk zeer succesvol geworden. Vooral de kolonies Holambra I en II in de staat São Paulo zijn voorbeelden van een goed functionerende agrarische samenwerking. Hier is het katholieke geloof een belangrijk verenigend element, wat het eenvoudiger maakte om in te integreren in de Braziliaanse omgeving. De nabijheid van São Paulo, een grote afzetmarkt, heeft ook bijgedragen aan de economische groei van deze kolonies. Vandaag is 35% van alle bloemen en planten die in Brazilië worden verkocht afkomstig uit Holambra.
De ABC kolonies in de staat Paraná — Arapotí, Batavo (in Carambeí) en Castrolanda — vormen samen een grotendeels protestantse gemeenschap. Deze kolonies zijn, net als Holambra, agrarisch georiënteerd en focussen op de productie van melk, zuivel, soja, rijst, mais, bonen en aardappels. Een bezoek aan deze kolonies is een interessante ervaring, vooral voor toeristen die een langere rondreis door Brazilië maken. Het biedt een kijkje in hoe Nederlandse emigranten hun wortels hebben bewaard en tegelijkertijd zijn geïntegreerd in de Braziliaanse samenleving.
Naast deze grotere kolonies zijn er ook kleinere Nederlandse gemeenschappen in Brazilië, zoals Não Me Toque in Rio Grande do Sul, Maracaju in Mato Grosso do Sul, Rio Verde in Goiás en Paracatu in Minas Gerais. Deze dorpen zijn minder bekend, maar vormen toch een interessante aanvulling op het plaatje van Nederlandse invloed in Brazilië.
Toerisme en de toekomst
De Nederlandse kolonies in Brazilië zijn inmiddels ook een belangrijke trekpleister voor toeristen. Vooral Holambra, met zijn Hollandse uitstraling, is een populaire bestemming. De stad heeft een molen, nagemaakte Hollandse huisjes, en een levendige sfeer waarin Nederlandse en Braziliaanse elementen samenkomen. Toeristen kunnen hier niet alleen genieten van de sfeer, maar ook van typisch Nederlandse gerechten en culturele activiteiten.
Toch blijft er een vraag rijzen: hoe lang nog? De jongere generatie in deze dorpen groeit op in een wereld die steeds meer geïntegreerd is in de Braziliaanse cultuur. Hoewel ouders zich streeften om hun kinderen zo Nederlands mogelijk op te voeden, is het onvermijdelijk dat de invloed van het omringende land groter wordt. De vraag is dan of deze dorpen hun unieke karakter kunnen behouden of dat ze uiteindelijk volledig geïntegreerd zullen zijn in de Braziliaanse samenleving.
Er zijn al tekenen dat de Nederlandse invloed in deze dorpen langzaam afneemt. In sommige gevallen zijn jongeren minder geïnteresseerd in het bewaren van de Nederlandse taal en tradities. Toch blijft er een bewustzijn van het unieke erfgoed dat deze dorpen vertegenwoordigen. Initiatieven zoals klompendansen, culturele feesten en educatieve programma’s proberen deze tradities levend te houden.
Conclusie
De Nederlandse dorpen in Brazilië zijn een unieke combinatie van twee culturen: de Nederlandse en de Braziliaanse. Ze zijn ontstaan uit een wens om te overleven, maar hebben zich ontwikkeld tot levendige gemeenschappen die hun wortels bewaren terwijl ze tegelijkertijd zijn geïntegreerd in de Braziliaanse samenleving. Dorpen zoals Castrolanda en Holambra zijn getuigen van deze geschiedenis en blijven een interessante bestemming voor toeristen die willen zien hoe Nederlandse tradities in een exotische context blijven leven.
De toekomst van deze dorpen hangt af van de mate waarin de jongere generatie deze culturele banden wil behouden. Hoewel de invloed van de Braziliaanse cultuur groeit, zijn er nog steeds initiatieven om Nederlandse tradities en taal levend te houden. Voor toeristen is het bezoeken van deze dorpen een kans om een stukje Nederland in het hart van Zuid-Amerika te ontdekken.