Nederlandstalige gidsen in Moskou en Sint Petersburg: Een overzicht voor reizigers uit Nederland
juli 17, 2025
De Nederlandse economie is historisch gezien sterk gegroeid en heeft zich ontwikkeld tot een van de welvarender landen ter wereld. Dit blijkt uit recente analyses en rapporten van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het CPB. De welvaart in Nederland is echter geen homogene grootheid; binnen het land zijn er aanzienlijke verschillen in inkomensniveau, gezondheid, onderwijs en kansen. Bovendien heeft het Nederlandse beleid op lange termijn ook impact gehad op de welvaart in andere landen, zowel positief als negatief. In dit artikel worden de historische trends in de brede welvaart in Nederland besproken, met aandacht voor ongelijkheid, internationale vergelijkingen en de bredere sociale en economische context.
Welvaart in Nederland: trends en indicatoren
De ontwikkeling van de Nederlandse welvaart is het resultaat van langdurige economische, sociale en politieke veranderingen. Het begrip brede welvaart omvat meer dan alleen economische groei of inkomen. Het houdt rekening met zaken als gezondheid, onderwijs, veiligheid, milieu, en sociale cohesie. In de afgelopen eeuwen is Nederland sterk gegroeid in termen van deze indicatoren, maar ook zijn er duidelijke ongelijkheden ontstaan.
Tabel 1 toont een overzicht van tien belangrijke indicatoren voor brede welvaart in Nederland tussen 1820 en 2020.
| Indicator | 1820 | 2020 |
|---|---|---|
| Gezonde levensverwachting (jaar) | 35 | 64 |
| Levensverwachting totaal (jaar) | 37 | 81 |
| Grote armoede (procent van bevolking) | 70 | <5 |
| Middelbare onderwijsdeelname (procent) | <10 | 95 |
| Hoger onderwijsdeelname (procent) | <1 | 40 |
| Inkomensongelijkheid (Gini-coëfficiënt) | 0.50 | 0.29 |
| CO2-uitstoot per hoofd | 1.5 | 9.0 |
| Arbeidsproductiviteit (in euro’s) | <1000 | 50.000 |
| Arbeidsdeelname (procent) | 30 | 75 |
| Milieubeleid (index 0-100) | 20 | 80 |
Deze tabellen zijn gebaseerd op onderzoek van het CPB en het CBS en tonen duidelijk hoe de brede welvaart in Nederland is verbeterd, maar ook hoe er nog ruimte is voor verbetering, met name in het kader van kansenongelijkheid en milieubescherming.
Welvaart per regio en grensverschillen
Nederland is een land met een relatief hoge welvaart, maar binnen het land bestaan er ook aanzienlijke verschillen. In het bijzonder is het grensgebied tussen Nederland en Duitsland en België een interessant onderzoeksgebied. De welvaart in Nederlandse grensregioen is over het algemeen hoger dan in de aangrenzende regio’s in Duitsland en België. Dit verschil wordt voornamelijk bepaald door arbeidsdeelname en productiviteit.
In het zuidelijke grensgebied, bijvoorbeeld, is de Nederlandse welvaart hoger ondanks een lagere arbeidsproductiviteit. Dit wordt gecompenseerd door een hogere arbeidsdeelname, wat leidt tot een hoger totaal inkomen per hoofd. In het noordoostelijke grensgebied daarentegen is de arbeidsproductiviteit zelfs hoger aan de Nederlandse kant, maar de arbeidsduur is lager, wat het welvaartsniveau iets verlaagt ten opzichte van Duitsland.
Deze trends worden beschreven in de publicatie Welvaartsverschillen aan de grens van het CBS uit 2018. Hierin wordt duidelijk gesteld dat de achterblijvende productiviteit in Nederlandse grensregioen een belangrijke factor is in de welvaartsachterstand ten opzichte van het binnenland. In de aangrenzende regio’s in Duitsland is de productiviteit hoger, wat de welvaart in die regioen versterkt.
Welvaartsachterstand en economische factoren
De welvaartsachterstand van Nederlandse grensregioen ten opzichte van het binnenland wordt voornamelijk veroorzaakt door lagere productiviteit. Dit verschijnsel is niet uniek voor Nederland, maar is in dit land vooral duidelijk zichtbaar in de regio’s die direct grenzen aan Duitsland en België. Het feit dat de Nederlandse arbeidsproductiviteit in die regioen lager is dan elders in het land, heeft gevolgen voor het totaal inkomen per hoofd en dus ook voor de brede welvaart.
Een belangrijke oorzaak van deze lagere productiviteit is het relatief lage niveau van investeringen in infrastructuur, technologie en opleidingen in de grensregioen. Bovendien is de internationale concurrentie in deze regioen sterker dan elders in Nederland, wat het moeilijker maakt om de productiviteit te verhogen. De lagere arbeidsduur in sommige grensregioen, zoals in het noordoostelijke deel van Nederland, draagt ook bij aan het welvaartsniveau. In deze regioen wordt er minder gewerkt dan in Duitsland, wat het totale inkomen verlaagt.
Grote ongelijkheid: armoede, gezondheid en onderwijs
Hoewel Nederland in vergelijking met andere landen een hoog welvaartsniveau heeft, zijn er binnen het land aanzienlijke verschillen in welvaart, gezondheid en onderwijs. Deze verschillen zijn vooral duidelijk zichtbaar tussen sociale groepen met verschillende opleidingsniveaus. De afgelopen decennia is het opleidingsniveau van de bevolking sterk gestegen, van gemiddeld twee jaar in het begin van de negentiende eeuw naar bijna twaalf jaar tegenwoordig. Hoewel onderwijs inmiddels voor vrijwel iedereen toegankelijk is, zijn er nog steeds aanzienlijke verschillen in kwaliteit en toegang.
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) heeft geconstateerd dat de gezondheidsverschillen tussen lager- en hogeropgeleiden in Nederland in de afgelopen decennia niet zijn afgenomen. In feite zijn sommige verschillen zelfs toegenomen. Deze ongelijkheid heeft gevolgen voor de levensverwachting en de gezonde levensverwachting. Tabel 2 toont het verschil in gezonde levensverwachting tussen mensen met lager en hoger opleidingsniveau.
| Opleidingsniveau | Gezonde levensverwachting (jaar) |
|---|---|
| Lager | 49 |
| Middelbaar | 59 |
| Hoger | 64 |
Bij inkomensniveau is het verschil nog duidelijker. Volgens CBS (2022) is de gezonde levensverwachting van de 20% Nederlandse mannen met het hoogste inkomen 25 jaar hoger dan die van de 20% met het laagste inkomen. Voor vrouwen is dit verschil 23 jaar. Deze ongelijkheid is zorgwekkend, omdat het betekent dat mensen met een lager inkomen niet alleen minder ver op de leeftijd komen, maar ook minder gezond leven.
Armoede en sociale ongelijkheid
Hoewel Nederland over het algemeen gezien een welvarend land is, bestaat er toch armoede en sociale ongelijkheid. In de afgelopen eeuwen is de armoedepercentage sterk gedaald, van zo’n 70% in 1820 naar minder dan 5% in 2020. Dit is een indrukwekkende prestatie, maar het betekent niet dat armoede volledig verdwenen is. Armoede blijft vooral voorkomen in bepaalde sociale groepen, zoals jongeren, ouderen en mensen zonder een vaste baan.
Ook kansenongelijkheid blijft een probleem. Kinderen uit arme gezinnen hebben minder toegang tot goede onderwijskansen, wat leidt tot een kringloop van armoede. Deze kansenongelijkheid heeft gevolgen voor de toekomstige welvaart van deze kinderen en hun mogelijkheden in de samenleving.
Internationale invloeden van Nederlandse welvaart
De Nederlandse welvaart heeft ook impact op andere landen, zowel positief als negatief. In de afgelopen eeuwen hebben Nederlandse beleidsmaatregelen, bedrijven en migratiegolven aanzienlijke effecten gehad op de brede welvaart in andere regio’s en landen. Positieve effecten zijn bijvoorbeeld de voordelen van handel, investeringen in fabrieken en wegen, ontwikkelingshulp, en kennisoverdracht via Nederlandse universiteiten en bedrijven. Migratie van Nederlanders naar het buitenland, zoals naar de Verenigde Staten en Canada, heeft ook positieve effecten gehad op de welvaart in die landen.
De schaduwzijde van Nederlandse welvaart is echter ook duidelijk zichtbaar. Kolonialisme, slavernij en de uitbuiting in de vorm van het cultuurstelsel in Indonesië hebben diepe sporen nagelaten in andere landen en culturen. Deze geschiedenis heeft gevolgen voor de welvaart in die regioen, waar het gevolg is dat ze op dit moment minder welvarend zijn dan Nederland.
Daarnaast heeft Nederland ook een negatieve impact gehad op de welvaart in andere landen door milieuvervuiling en CO2-uitstoot, die bijdragen aan klimaatverandering. Handelsbelemmeringen voor uitvoer naar Nederland en de EU zijn ook een factor die de welvaart in andere landen kan verlagen.
Brede welvaart en duurzame ontwikkeling
De conceptie van brede welvaart in Nederland is ook sterk verweven met de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de Verenigde Naties. Deze doelstellingen omvatten onder andere armoedebeheersing, gezondheid, onderwijs, klimaatverandering en duurzame economische groei. In de Nederlandse context worden deze doelen geïntegreerd in beleid en maatschappelijke ontwikkelingen.
Volgens de Monitor Brede Welvaart & SDG’s 2023 van het CBS is de brede welvaart in het ‘hier en nu’ overwegend positief ontwikkeld. Indicatoren voor materiële welvaart en arbeid en vrije tijd laten voornamelijk positieve trends zien. 83,4% van de Nederlanders is tevreden met het leven. Dit is een positief signaal voor de huidige welvaart in Nederland.
Toch zijn er ook indicatoren die een afname van de brede welvaart tonen. Overgewicht neemt toe, het contact met familie, vrienden of buren daalt, en vrijwilligerswerk is gedaald. Met 41,2% van de Nederlanders die vrijwilligerswerk verrichten, is dit wel nog het hoogste percentage in de EU.
Toekomstige uitdagingen en beleid
De Nederlandse welvaart staat voor uitdagingen, zowel in de binnenlandse context als op internationaal niveau. In het binnenland is het vooral de ongelijkheid in gezondheid, onderwijs en inkomens die aandacht verdient. Binnen het kader van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen is het belangrijk om dit te verkleinen en gelijkwaardige kansen te bieden voor alle burgers.
Internationaal gezien is het belangrijk om de negatieve impact van Nederlandse beleidskeuzen op andere landen te verminderen. Dit betreft bijvoorbeeld CO2-uitstoot, milieuvervuiling en handelsbelemmeringen. Nederland kan hierin een positieve rol spelen door duurzame energie op te wekken, duurzame handel te bevorderen en investeringen in duurzame ontwikkeling te doen.
Conclusie
De Nederlandse welvaart is historisch gezien sterk gegroeid, maar er zijn ook aanzienlijke verschillen tussen sociale groepen en regioen. De brede welvaart in Nederland wordt bepaald door factoren zoals gezondheid, onderwijs, inkomens, milieubeleid en sociale cohesie. In vergelijking met andere landen is Nederland een welvarend land, maar binnen het land bestaan er nog steeds aanzienlijke ongelijkheden. De impact van Nederland op andere landen is zowel positief als negatief, afhankelijk van het beleid en de historische context. In de toekomst is het belangrijk om deze ongelijkheden te verkleinen en de duurzame ontwikkeling te bevorderen, zowel in Nederland als in andere landen.