Een rondreis door Java en Bali met een Nederlandstalige gids
juli 17, 2025
De afgelopen decennia is er een duidelijke trend zichtbaar in Nederland: de bevolking wordt steeds dikker. Volgens de meest recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft het aantal mensen met overgewicht een epidemische omvang bereikt. Meer dan de helft van de volwassenen in Nederland kampt tegenwoordig met overgewicht, en in sommige regio’s zoals Drenthe is dit percentage zelfs hoger dan 60 procent. Deze ontwikkeling brengt niet alleen gezondheidsrisico’s met zich mee, maar ook grote uitdagingen voor het zorgsysteem, de maatschappij en individuen zelf.
In dit artikel worden de trends, oorzaken en mogelijke oplossingen voor het overgewichtsprobleem in Nederland bekeken. We zullen onderzoeken waarom de cijfers stijgen, welke regio’s het hardst getroffen worden, en wat gedaan kan worden om de trend om te keren.
Overgewicht in cijfers
De groei van het overgewichtsprobleem in Nederland is aanzienlijk. Volgens de CBS-gegevens zijn zowel mannen als vrouwen in de loop der jaren aanzienlijk zwaarder geworden. In 2018 had de gemiddelde Nederlandse man een lichaamslengte van 181 centimeter en een gemiddeld gewicht van 87 kilogram. De gemiddelde vrouw had een lengte van 167 centimeter en woog 67 kilogram. Sinds 1981 is de Nederlandse man gemiddeld 3,8 centimeter langer geworden, terwijl de vrouw gemiddeld 1,5 centimeter is toegenomen. Maar het gewicht is nog sterker gestegen. De man is gemiddeld 2,3 kilogram zwaarder per centimeter lichaamslengte, en de vrouw is zelfs gemiddeld 4,7 kilogram zwaarder per centimeter lichaamslengte. Dit betekent dat de toename van lichaamsgewicht sneller is dan de toename van lichaamslengte, wat leidt tot een toename van de BMI (Body Mass Index).
In Friesland en Groningen zijn de mensen het langst, maar ook het zwaarst. In de zuidelijke provincies zijn de mensen gemiddeld 3 centimeter korter. Dit verschil kan onder andere verklaard worden door regionale verschillen in leefstijl, inkomensniveau en toegang tot gezondheidszorg.
Regionale verschillen
Hoewel overgewicht in het hele land een groeiend probleem is, zijn er duidelijke regionale verschillen. In Drenthe bijvoorbeeld is het probleem aanzienlijk groter dan elders. Volgens het UMC Groningen is het percentage volwassenen met overgewicht of obesitas in Drenthe gestegen tot 60 procent. Dit is hoger dan het landelijke gemiddelde van ongeveer 50 procent. Ook het aantal kinderen met overgewicht in Drenthe is sterk toegenomen. Het aantal te zware kinderen tussen 2 en 6 jaar is met 10 procent gestegen.
Deze stijging is zorgwekkend, omdat overgewicht bij kinderen vaak leidt tot gezondheidsproblemen in de volwassen leeftijd. Bovendien kan het ook leiden tot psychosociale problemen, zoals lage zelfvertrouwen, sociale uitsluiting en moeilijkheden bij school.
In tegenstelling tot Drenthe lijkt het aantal mensen met overgewicht in andere delen van Nederland, zoals Utrecht, stabiel of zelfs licht gedaald. De gemeente Utrecht benadrukt dat er binnen de regio grote verschillen zijn per wijk. Utrecht heeft grote inzet op preventie, met onder andere gezondheidscampagnes en initiatieven om gezonder te eten en te bewegen.
Oorzaken van overgewicht
Overgewicht is een complexe aandoening met meerdere oorzaken. Volgens onderzoekers zoals Marije van Koperen van het RIVM zijn er verschillende factoren die een rol spelen in de toename van overgewicht in Nederland. De belangrijkste oorzaken zijn:
Ongezonde voeding: De beschikbaarheid van energierijke, maar ongezonde voeding is groot. Snackbars, fastfoodrestaurants en winkels met ongezonde producten zijn overal te vinden. Deze producten zijn vaak goedkoper dan gezonde alternatieven.
Niet voldoende beweging: Veel Nederlanders bewegen minder dan aanbevolen. In regio’s met een hoog overgewichtspercentage lopen of fietsen minder mensen naar school of werk. Mogelijke redenen hiervoor zijn grote afstanden, het afhankelijk zijn van automobilisatie, en het ontbreken van veilige fiets- en voetgangerswegen.
Sociale en economische factoren: Mensen met een laag inkomen eten relatief vaker ongezond en bewegen minder. Opleiding speelt ook een rol, omdat mensen met een hogere opleiding vaak beter informeerd zijn over gezond voeden en bewegen.
Leefstijlveranderingen: De afgelopen jaren is er sprake van een verandering in de leefstijl. Mensen werken langer, hebben minder tijd voor beweging en koken vaker gerechtjes uit de winkel of via de snackbar. Daarnaast is het aantal mensen dat rookt of drinkt afgenomen, maar dit heeft niet geleid tot een daling van het overgewichtspercentage.
Gezondheidsrisico’s van overgewicht
Overgewicht en obesitas zijn geen louter esthetische kwesties, maar hebben serieuze gezondheidsrisico’s. Volgens onderzoekers zoals Ilse van Lier van de Universiteit Maastricht leidt overgewicht tot een verhoogde kans op hart- en vaatziekten, diabetes, en verschillende soorten kanker. Deze aandoeningen zijn niet alleen gevaarlijk voor de betrokkene, maar ook voor het zorgsysteem, omdat de zorgkosten sterk stijgen.
Een voorbeeld is Theo Wardenburg uit Drenthe, die door overgewicht diabetes ontwikkelde. Hij ondervindt moeilijkheden in zijn dagelijks leven, zoals het lopen, rennen of voetballen met zijn kinderen. Zijn gezondheid beperkt zijn mogelijkheden als vader en heeft een impact op zijn familie.
Ook Lourens Portasse, die in het Erasmus MC in Rotterdam een behandeltraject volgde, benadrukt de negatieve effecten van overgewicht. Aan het begin van het traject woog hij 160 kilogram. Na anderhalf jaar was zijn gewicht gedaald tot 147 kilogram. Hoewel dit een kleine verandering lijkt, leidde het tot een aanzienlijke afname van orgaanvet en een toename van spiermassa. Hij voelt zich nu energieker, mobieler en in staat om eenvoudige taken als het oprapen van iets van de grond of het wandelen van stukjes in huis te doen.
Initiatieven en oplossingen
Ondanks de groeiende problemen zijn er ook initiatieven om overgewicht tegen te gaan. In Limburg bijvoorbeeld werkt Kokkerelli aan een kookschool op het Brightlands Campus in Venlo. Hier leren kinderen gezond te koken en maakt men zich bewust van de waarde van een gezonde leefstijl. Directeur Suzanne Bisschops benadrukt dat de kookschool niet alleen gericht is op het koken zelf, maar ook op het ontwikkelen van bewustwording over gezond eten. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die hier leren, later in hun leven gezondere keuzes maken.
Een andere oplossing is het verlagen van de prijzen van gezonde producten. Volgens Bisschops zou de overheid bijvoorbeeld meebetalen aan gezonde schoollunches, en op groenten en fruit geen BTW mogen opleggen. Onderzoeker Van Lier benadrukt dat bedrijven ook verantwoordelijk zijn. Ze moeten meer gezonde producten ontwikkelen en de prijzen van gezond eten verlagen.
De rol van samenwerking en beleid
Om de trend van overgewicht te keren is samenwerking tussen verschillende partijen essent. Volgens onderzoekers is het niet voldoende om alleen gezondheidscampagnes op te zetten of schoolprojecten te organiseren. Er is sprake van een bredere aanpak die omvat:
De overheid: De overheid moet beleid ontwikkelen dat gezondheid bevordert. Denk aan belastingvoordeel voor gezonde producten, subsidies voor gezonde schoollunchen, en investeringen in infrastructuur voor fietsen en wandelen.
Bedrijven: Bedrijven moeten verantwoordelijkheid nemen voor hun producten. Ze moeten gezondere alternatieven ontwikkelen, de prijzen van gezond eten verlagen, en marketingcampagnes uitvoeren die gezondheid bevorderen.
Onderwijsinstellingen: Schoolprojecten en educatieve programma’s zijn belangrijk. Ze moeten niet alleen gericht zijn op koken en voeding, maar ook op beweging en een gezonde leefstijl.
Individuen en gezinnen: Individuen en gezinnen spelen een cruciale rol. Het is belangrijk om gezonde keuzes te maken in het dagelijks leven, zoals het koken van maaltijden thuis, het eten van voldoende groenten en fruit, en het doen van voldoende beweging.
Conclusie
Het overgewichtsprobleem in Nederland is een ernstige uitdaging die aandacht verdient. De meest recente cijfers tonen aan dat meer dan de helft van de volwassenen in Nederland overgewicht heeft, en in sommige regio’s zoals Drenthe is dit percentage zelfs hoger. De toename van lichaamsgewicht is groter dan de toename van lichaamslengte, wat leidt tot een toename van de BMI en het risico op gezondheidsproblemen.
De oorzaken van overgewicht zijn complex en omvatten onder andere ongezonde voeding, te weinig beweging, sociale en economische factoren, en leefstijlveranderingen. De gevolgen zijn ernstig en omvatten een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, diabetes en kanker.
Ondanks de groeiende problemen zijn er ook initiatieven om overgewicht tegen te gaan. In Limburg en Drenthe zijn er kookscholen en gezondheidsprojecten, en er zijn ideeën voor beleidsmaatregelen die gezondheid bevorderen. Echter, het is duidelijk dat een bredere aanpak nodig is. De overheid, bedrijven, onderwijsinstellingen en individuen moeten samenwerken om de trend van overgewicht te keren.
De komende jaren zullen uitslaggevend zijn voor de toekomstige gezondheid van Nederlanders. Als we niet handelen, zullen de cijfers blijven stijgen en het zorgsysteem nog zwaarder belast worden. Maar als we wel handelen, is het tij mogelijk om te keren.