Een Nederlandse gids in Jeruzalem: De sleutel tot een diepe en persoonlijke reiservaring
juli 17, 2025
Het gedrag van Nederlanders in de openbare ruimte is in de afgelopen jaren veranderd. In het verkeer, in treinen, in de tram en op straat zien we steeds vaker situaties waarin mensen zich afzijdig houden of hun omgeving negeren. Deze ontwikkeling heeft geleid tot discussies over wat we noemen “asociaal gedrag”. In dit artikel bekijken we de feiten en analyses die oplichten hoe en waarom dit verschijnsel zich ontwikkelt en wat de gevolgen kunnen zijn voor de maatschappij.
De toename van asociaal gedrag in het verkeer
In de afgelopen drie jaar is het aantal verkeersboetes in Nederland met 70% toegenomen. In 2015 werden nog twintigduizend boetes voor asociaal rijgedrag uitgedeeld, terwijl in de eerste vijf maanden van 2018 al 14.000 boetes waren opgetekend. Verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen stelt dat er sprake is van een duidelijke verharding in het rijgedrag van Nederlanders.
Tertoolen wijst op meerdere factoren die hierbij een rol spelen. Eerst is er de haast: Nederlanders zijn constant op de been, van het ene naar het andere doel. Hierdoor neemt de druk toe en leidt dat tot ongeduld en afgeleid gedrag in het verkeer. Daarnaast speelt sociale media een rol. Tertoolen benadrukt dat sociale media eigenlijk “asociale media” zijn, omdat mensen hun aandacht verdeeld houden, zowel fysiek als mentaal. Veel Nederlanders zijn tijdens het rijden afgeleid door hun telefoon of apps, wat kan leiden tot onnauwkeurig rijgedrag.
De toename van verkeersongelukken en boetes is niet alleen een juridisch probleem, maar ook een maatschappelijk teken van een wisselende houding tegenover de openbare ruimte. In filmpjes op sociale media zien we steeds vaker rijders die in verkeerstekens of regels niet meer willen of willen gehoorzamen. Dit leidt tot meer spanning in het verkeer en een toenemende onveiligheid op de wegen.
De stiltecoupe in de trein: een symbool van sociaal distantiëren
Een duidelijk voorbeeld van asociaal gedrag in openbare ruimte is de “stiltecoupé” in treinen. In deze coupés is stilte verplicht, en reizigers die hardop praten of muziek afspelen, kunnen verstoord worden of zelfs geconfronteerd met ongemak. In een beschrijving van zo’n ervaring vertelt iemand over een reis met vier vrienden in eerste klas naar Berlijn. Bij hun aankomst in een stiltecoupé werd duidelijk gemaakt dat het stil moest blijven. Het gevolg was dat de groep verlegen en geïntimideerd reageerde, en uiteindelijk op klapstoeltjes bij de deur moest terechtkomen.
Deze ervaring toont aan dat zelfs in een gezelschapssituatie de behoefte aan stilte en afzijdigheid steeds sterker wordt. In het verleden was het nog gebruikelijk om in treinen en trams gezellig te converseren, maar tegenwoordig is er een trend naar meer persoonlijke ruimte en minder interactie. De stiltecoupé wordt gezien als een gevolg van een breder maatschappelijk verschijnsel: het afstoten van het sociaal contact in het openbare domein.
De rol van media en het beeld van de maatschappij
Het beeld dat Nederlanders van hun maatschappij hebben, wordt sterk beïnvloed door media-aanbiedingen. Journalistiek en sociale media tonen vaak negatieve of sensationele beelden van maatschappelijke ontwikkelingen, zoals geweldsdelicten, drugscriminaliteit en verharde meningen. Deze beelden voeden een gevoel van onveiligheid en onbehagen, ook al is Nederland over het algemeen een stabiel land.
In een artikel uit Skepter wordt gesuggereerd dat Nederlanders steeds onrustiger worden over de richting waarin hun land zich beweegt. Er zijn angstige gevoelens over vermindering van sociale cohesie, economische onzekerheid en de invloed van digitale criminaliteit. Deze ontwikkelingen leiden tot een algemeen onbehagen en een gevoel dat mensen hun levenscontrole verliezen. Dit leidt op zijn beurt tot een toegenomen behoefte aan orde, regelmaat en afzijdigheid in openbare ruimte.
De vraag is dan ook: is Nederland daadwerkelijk “grimmiger” geworden, of zien we een misinterpretatie van feiten? De auteurs benadrukken dat sensationele berichtgeving vaak onverhoudingsvergroten en dat het belangrijk is om de maatschappelijke realiteit objectief in te schatten. Nederland is nog steeds een stabiel land, maar de verschillen in hoe mensen het land ervaren zijn aangegroeid.
Asociaal gedrag als teken van grotere maatschappelijke trends
Asociaal gedrag is niet alleen een kwestie van individuele kiezen, maar ook een gevolg van bredere maatschappelijke ontwikkelingen. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat mensen met een lagere opleiding vaker het idee hebben dat ze weinig invloed hebben op de politiek. Ook mensen die wonen in “plekken die er niet toe doen” – door de overheid relatief vergeten gebieden – rapporteren vaak een gevoel van afhaken van de maatschappij.
Deze groepen voelen zich onzeker over hun toekomst, en het resultaat is een gevoel van ressentiment en onbehagen. Dit leidt tot een verlangen naar controle, veiligheid en persoonlijk domein, wat uiteindelijk uitdraagt in asociaal gedrag. In openbare ruimte zoeken mensen hun persoonlijke grenzen en willen ze zich niet verplicht voelen tot interactie of medeleven.
Conclusie
De ontwikkeling dat Nederlanders zich steeds asocialer gedragen in de openbare ruimte, is een teken van bredere maatschappelijke veranderingen. Deze veranderingen worden beïnvloed door haast, sociale media, media-aanbiedingen en maatschappelijke onzekerheid. Het verkeer, de trein, en de openbare ruimte worden steeds meer gezien als persoonlijke domeinen, waarin interactie niet langer vanzelfsprekend is.
Hoewel Nederland in absolute zin nog steeds een stabiel en veilig land is, is er wel een duidelijke trend van afstand nemen en afwijzen van traditionele sociaal contacten. Het is belangrijk om deze ontwikkeling niet alleen als een kwestie van individuele keuzes te zien, maar ook als een teken van grotere maatschappelijke onrust. Het vraagt om een nieuw sociaal contract, waarin persoonlijke vrijheid en collectieve verantwoordelijkheid opnieuw worden afgewogen.