Nederlanders Roken Minder: Trends, Oorzaken en Implicaties

In de afgelopen jaren is duidelijk te zien dat het aantal Nederlanders dat rookt, steeds verder afneemt. Volwassenen en jongeren roken vandaag de dag minder vaak of helemaal niet meer, wat gezondheidsexperts en beleidsvormers als positieve ontwikkeling zien. In dit artikel wordt ingegaan op de huidige trends in roken in Nederland, de mogelijke oorzaken van deze afname en de maatregelen die de overheid en samenleving hebben genomen om het roken verder te reduceren. De informatie is gebaseerd op recente cijfers en analyses uit betrouwbare bronnen.

Aantal rokers in Nederland

De Leefstijlmonitor en de Gezondheidsenquête van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) tonen duidelijk een daling in het aantal rokers in Nederland. In 2024 rookte 18,2% van de bevolking van 18 jaar en ouder, wat aanzet tot een duidelijke afname vergeleken met 25,7% in 2014. Deze afname is een positieve trend, die ook elders in de wereld te zien is. In 2020 was het aantal rokers nog 20%, en in 2015 zelfs 26%.

De daling van het aantal rokers is niet gelijk verdeeld over alle leeftijden, geslachten of opleidingsniveaus. Zo blijkt uit de data dat jongeren en hoger opgeleiden vaker stoppen met roken of nooit aan roken beginnen, terwijl ouderen en lager opgeleiden relatief vaker roken. In 2024 rookte 12,3% van de bevolking van 18 jaar en ouder dagelijks, wat betekent dat ruim twee derde van de rokers daadwerkelijk dagelijks roken.

Geslachtsverschillen

Er zijn duidelijke geslachtsverschillen in het roken in Nederland. In 2024 rookte 23% van de mannen, terwijl slechts 18% van de vrouwen rookte. Ook is het percentage dat dagelijks rookt, bij mannen hoger dan bij vrouwen: 14,4% versus 10,3%. Deze verschillen zijn niet nieuw, maar blijven duidelijk zichtbaar in de data.

Leeftijd en roken

De leeftijd heeft ook een grote invloed op het rookgedrag. Het aantal rokers daalt met het stijgen van de leeftijd. In de leeftijdsgroep 18 tot 30 jaar rookt 24,9% van de bevolking, terwijl bij 65-plussers het percentage rokers sterk daalt tot 14,9%. In deze ouderere leeftijdsgroep is ook het percentage ex-rokers aanzienlijk hoger (meer dan de helft), terwijl het aandeel nooit-rokers lager is dan bij jongeren.

Opleiding en roken

Het opleidingsniveau speelt een grote rol in het rookgedrag. Hoger opgeleiden roken minder vaak dan lager opgeleiden. In 2024 rookte 13% van de bevolking met een HBO- of WO-diploma, tegenover 21% bij lager opgeleiden. Deze verschillen zijn consistent met eerdere studies en duiden op een verband tussen opleiding, bewustwording van gezondheidsrisico’s en toegang tot hulp om te stoppen met roken.

Redenen voor de daling in het aantal rokers

De daling van het aantal rokers in Nederland is het gevolg van meerdere factoren. Deze omvatten zowel individuele keuzes van mensen om te stoppen met roken, als maatregelen genomen door de overheid en de samenleving. De volgende factoren spelen een belangrijke rol:

1. Hogere prijzen voor tabak

De overheid heeft in de afgelopen jaren de tabaksbelasting verhoogd, wat heeft geleid tot een stijging van de prijs van sigaretten. Hoewel roken relatief duur is geworden, is het voor sommige groepen, zoals lager opgeleiden, nog steeds betaalbaar. Toch leidt de stijging van de prijs tot een vermindering van het aantal rokers, vooral bij jongeren.

2. Rookverboden in openbare ruimtes

Een van de meest effectieve maatregelen om het roken terug te dringen is het invoeren van rookverboden in openbare ruimtes. In Nederland is het verboden om in de horeca, op scholen, in openbare transportmiddelen en in veel openbare gebouwen te roken. Deze maatregelen hebben geleid tot een vermindering van het rookgedrag in het openbaar en een verandering in de sociale norm rondom roken.

3. Regulering van reclame en marketing

De overheid heeft ook maatregelen genomen om het gebruik van reclame en marketing voor tabakproducten te beperken. Reclame voor sigaretten is in Nederland verboden, evenals het gebruik van sponsorships voor sportevenementen of muziekfestivals. Dit heeft geleid tot een vermindering van de zichtbaarheid van roken en tabakproducten, en heeft jongeren minder blootgesteld aan het idee dat roken een normaal of zelfs cool gedrag is.

4. Toegang tot stoppen met roken

De overheid en gezondheidsinstanties bieden steeds meer ondersteuning aan mensen die willen stoppen met roken. Denk aan telefonische hulp, apps, workshops en medische behandelingen. In 2024 hebben ruim 35% van de rokers een serieuze poging ondernomen om te stoppen. Deze toegang tot hulp is essentieel voor mensen die worstelen met de afhankelijkheid van nicotine.

Implicaties van de daling van het aantal rokers

De daling van het aantal rokers in Nederland heeft verschillende implicaties op individueel en maatschappelijk niveau. Deze omvatten zowel positieve gevolgen voor de gezondheid, als uitdagingen voor de overheid en maatschappij.

1. Verbeterde gezondheid

Het stoppen met roken heeft een directe positieve impact op de gezondheid. Roken is een van de belangrijkste oorzaken van longkanker, hart- en vaatziekten, kanker en andere chronische aandoeningen. Door het aantal rokers te verlagen, vermindert het aantal gezondheidsproblemen dat verband houdt met roken. Dit leidt tot een lagere druk op het zorgsysteem en lagere zorgkosten in de lange termijn.

2. Sociale veranderingen

Roken is in de afgelopen jaren ook veranderd van karakter. Het is minder een sociaal normaal gedrag geworden, vooral bij jongeren en hoger opgeleiden. Het aantal jongeren dat ooit heeft gerookt is gedaald, en het gebruik van e-sigaretten en vapes is gestegen. Deze veranderingen duiden op een verandering in de sociale normen rondom roken.

3. Uitdagingen voor de overheid

Hoewel de daling van het aantal rokers een positieve trend is, zijn er ook uitdagingen. De overheid moet blijven investeren in preventie en ondersteuning voor rokers die willen stoppen. Buiten het roken zelf, moet er ook aandacht zijn voor alternatieve producten zoals e-sigaretten, die ook gezondheidsrisico’s met zich meebrengen.

4. Economische gevolgen

Roken levert jaarlijks miljoenen in tabaksbelasting op. Hoewel de overheid deze inkomsten verliest bij een dalend aantal rokers, kan deze verlies worden gecompenseerd door investeringen in gezondheid en preventie. Buiten de overheid, zijn er ook economische gevolgen voor de tabakindustrie en horeca, waar roken vroeger een belangrijk onderdeel was van de klantenservice.

Conclusie

Het aantal Nederlanders dat rookt, is in de afgelopen jaren aanzienlijk gedaald. Dit is het gevolg van maatregelen genomen door de overheid, veranderingen in de maatschappij en toegang tot hulp om te stoppen met roken. De daling van het aantal rokers heeft positieve gevolgen voor de gezondheid van de bevolking en vermindert de druk op het zorgsysteem. Toch blijven er uitdagingen, zoals het gebruik van e-sigaretten en vapes, die nieuwe gezondheidsrisico’s kunnen opleveren. Het is belangrijk dat de overheid en samenleving blijven investeren in preventie, ondersteuning en educatie om roken verder terug te dringen.

Bronnen

1. Is roken weer een statussymbool aan het worden? En 5 andere vragen van jullie beantwoord
2. Is roken weer een statussymbool aan het worden? En 5 andere vragen van jullie beantwoord
3. Hoeveel mensen roken?
4. Cijfers roken
5. Roken volwassenen
6. Nederland in cijfers 2021: hoeveel volwassenen roken?
7. Helft Nederlanders overgewicht CBS RIVM Leefstijlmonitor