Nederlandse gids bezoekt Montecatini: een tocht door kunst, cultuur en rust
juli 17, 2025
De Nederlandse samenleving is in de afgelopen decennia sterk veranderd. Het land telt tegenwoordig bijna 4,3 miljoen inwoners met een migratieachtergrond, wat ongeveer een kwart van de totale bevolking uitmaakt (CBS, 2020). Deze diversiteit brengt met zich mee zowel kansen als uitdagingen. Toch blijkt uit verschillende studies dat Nederlanders met een migratieachtergrond nog steeds een sociaal-economische achterstand hebben. Deze achterstand is zichtbaar op verschillende vlakken, zoals onderwijs, werkgelegenheid, wonen en zelfs op cultureel vlak. Deze artikelen geven een overzicht van de huidige situatie, met aandacht voor de getallen, de oorzaken en mogelijke oplossingsrichtingen.
Diversiteit in cijfers
De Nederlandse samenleving is niet langer gemonopoliseerd door inwoners met een Nederlandse achtergrond. De afgelopen vijftig jaar is het aandeel van Nederlanders met een migratieachtergrond sterk toegenomen. In 1972 was dit aandeel 9,2%, terwijl het in 2019 al op 23,6% stond. Van deze 4,3 miljoen mensen met een migratieachtergrond is bijna de helft (46,3%) in Nederland geboren. Deze tweede generatie is inmiddels een belangrijk onderdeel van de Nederlandse samenleving.
De meeste Nederlanders met een migratieachtergrond komen oorspronkelijk uit Turkije (ruim 420.000), gevolgd door Marokko (2,4%), Suriname (2%), Indonesië (2%), Duitsland (2%) en Polen (1,2%). Sinds de jaren tachtig is de migratiestroom uit diverse landen gestegen, en in 2017 waren er migranten uit 223 verschillende herkomstlanden (Jennissen et al., 2018). Dit toont aan dat de Nederlandse samenleving steeds complexer wordt, met steeds meer culturele en historische lagen.
Sociaal-economische kloof
Hoewel de diversiteit groeit, blijft er een duidelijke kloof tussen migranten en de bredere Nederlandse bevolking. In het kader van onderwijs en werkgelegenheid is deze kloof vooral zichtbaar. Kinderen met een migratieachtergrond starten hun schoolcarrière vaak met een achterstand in taal en rekenen. Dit verschijnsel is al voordat ze naar de basisschool gaan aanwezig. Hoewel er tijdens de basisschoolperiode een zekere inhaalslag optreedt, blijven deze kinderen vaak nog steeds achter bij het landelijke gemiddelde (Zumbuehl & Dillingh, 2020). Deze achterstand kan verder groeien door een gebrek aan voor- en vroegschoolse educatie, of door een gebrek aan toegang tot kwalitatief hoogwaardig onderwijs.
De oorzaken van deze achterstand zijn meervoudig. Meestal zijn ouders van kinderen met een migratieachtergrond zelf in lagere inkomensgroepen actief. Hierdoor is er vaak minder financiële ruimte voor educatieve investeringen of extra lesmogelijkheden. De bibliotheek kan hierin een belangrijke rol spelen. Door kwalitatief leesonderwijs en een toegankelijke omgeving te bieden, kunnen bibliotheken een bijdrage leveren aan het verkleinen van de ongelijkheid in de vroege jeugd (Broekhof, 2017).
In de adolescentie en het volwassen worden blijft deze kloof ook zichtbaar. Nederlanders met een niet-westerse migratieachtergrond hebben nog steeds moeilijker om een baan of woning te vinden. Voor hun kinderen is de weg naar de universiteit vaak langer en lastiger. Onderzoek wijst uit dat de overheid, hoewel zij zich heeft ingezet voor gelijke kansen, deze doelstelling niet heeft bereikt (Groene, 2022). De culturele en sociale kloof die zich sinds de jaren negentig heeft uitgebreid, heeft geleid tot een situatie waarin integratie niet alleen sociaal-economisch, maar ook cultureel een rol speelt.
Culturele integratie en discriminatie
De culturele integratie van mensen met een migratieachtergrond is een complex proces. In de jaren tachtig lag de nadruk vooral op sociaal-economische gelijkwaardigheid, maar tegenwoordig wordt er ook aandacht besteed aan culturele aanpassing. Hierbij is de term ‘allochtoon’ in de ban gegaan, omdat deze een negatieve bijklank had en vaak synoniem was met ‘achterstand’ en ‘niet thuis zijn in Nederland’ (OneWorld, 2022). Het CBS heeft daarom gekozen voor de term ‘persoon met een migratieachtergrond’, een neutrale benaming die de focus legt op herkomst en niet op status of houding.
Toch blijft er een probleem bestaan: mensen met een migratieachtergrond voelen zich vaak niet volledig geïntegreerd. Een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) toont aan dat de helft van deze bevolkingsgroep Nederland niet als een gastvrij land ervaart. Zij zijn somber over de politiek en ervaren vaak discriminatie vanwege hun afkomst (OneWorld, 2022). Dit fenomeen staat bekend als de ‘integratieparadox’ – hoe beter de sociaal-economische positie van iemand is, hoe vaker zij zich buitengesloten voelt.
Een van de redenen voor deze paradox is de manier waarop Nederlanders omgaan met etnische identiteit. Wetenschapper Nadia Bouras wijst op de ‘etnische obsessie’ die Nederlanders lijken te hebben. Nederlanders willen graag weten wie de ‘echte’ Nederlander is en wie niet. Dit leidt tot het categoriseren van mensen en maakt het moeilijker voor migranten om zich als volledig Nederlander te voelen (OneWorld, 2022).
Werkgelegenheid en wonen
Nederlanders met een migratieachtergrond hebben het lastiger om een baan of een woning te vinden. Zowel in de arbeidsmarkt als in de huurmarkt blijkt dat ze sneller worden afgewezen dan mensen met een Nederlandse achtergrond. Ondanks de bestaande wetgeving tegen discriminatie, blijft dit probleem aanwezig. De wrr-onderzoekers stellen voor dat er meer aandacht moet worden besteed aan het bestrijden van de sociaal-economische achterstand, in plaats van alleen aan culturele integratie (Groene, 2022).
In de huurmarkt is de situatie eveneens problematisch. Onderzoek laat zien dat mensen met een migratieachtergrond vaker met problemen zitten in de zoektocht naar een woning. Hierbij spelen factoren als inkomensniveau, lengte van verblijf in Nederland en herkomst een rol. Zelfs mensen die al langer in Nederland wonen en een stabiele inkomensbron hebben, ervaren vaak moeite met het vinden van een woning.
Bibliotheken als integratieplek
Ondanks de uitdagingen zijn er ook initiatieven die positief bijdragen aan het verkleinen van de kloof. Bibliotheken zijn hierin een voorbeeld. Zij spelen een belangrijke rol in het aanbieden van kennis, informatie en onderwijsmogelijkheden. Nederlanders met een migratieachtergrond gebruiken bibliotheken vaker dan mensen met een Nederlandse achtergrond. Vooral Turkse Nederlanders gebruiken bibliotheken om informatie op te zoeken. Marokkaanse Nederlanders maken meer gebruik van werk- of studieplekken (zonder computer), terwijl Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders vaker gebruik maken van de sociale functie van de bibliotheek (Damen & Ait Moha, 2018).
Bibliotheken kunnen ook een rol spelen in de zorg voor vluchtelingenkinderen. Onderzoek van Stichting Lezen uit 2020 toont aan dat lees- en voorleesactiviteiten bijdragen aan de psychosociale ontwikkeling van kinderen met een migratieachtergrond. Deze activiteiten bieden veiligheid, structuur en interactie, wat van groot belang is in de ontwikkeling van kinderen die door oorlog of trauma zijn getroffen.
De toekomst van integratie in Nederland
De huidige situatie toont aan dat er nog veel werk moet worden gedaan om de kloof tussen migranten en de bredere Nederlandse samenleving te verkleinen. Zowel op sociaal-economisch als op cultureel vlak zijn er nog uitdagingen. Het is echter ook duidelijk dat er oplossingsrichtingen zijn, zoals het investeren in voor- en vroegschoolse educatie, het stimuleren van bibliotheken en andere educatieve instellingen, en het veranderen van culturele percepties.
De rol van onderwijs en educatie is hierin essentieel. Kinderen die vroeg in hun leven toegang krijgen tot kwalitatief hoogwaardig onderwijs, hebben meer kansen om zich sociaal en economisch te ontwikkelen. Daarnaast is het belangrijk om discriminatie serieus te nemen en expliciet te bestrijden. Integratiebeleid moet niet alleen gericht zijn op aanpassing, maar ook op het creëren van een maatschappij waarin iedereen zich veilig en geaccepteerd voelt.
Conclusie
De Nederlandse samenleving is een rijke en divers land. Toch blijft er een duidelijke kloof tussen Nederlanders met een migratieachtergrond en de bredere bevolking. Deze kloof is zichtbaar op verschillende vlakken, zoals onderwijs, werkgelegenheid, wonen en culturele integratie. Ondanks de bestaande maatregelen is er nog steeds sprake van ongelijkheid en discriminatie. Het is echter ook duidelijk dat er oplossingsrichtingen zijn, zoals het investeren in educatieve programma’s, het versterken van bibliotheken en het veranderen van culturele percepties.
De toekomst van integratie in Nederland hangt af van het vermogen om deze uitdagingen aan te pakken. Door samen te werken tussen overheid, onderwijsinstellingen, bibliotheken en maatschappelijke organisaties, kan Nederland een land worden waar iedereen zich thuis voelt, ongeacht hun herkomst.