Ontdek Tokyo met een Nederlandstalige gids: een reis vol culturele inzichten en lokale tips
juli 17, 2025
De afgelopen jaren is er sprake van een duidelijke ontwikkeling in de gezondheid van Nederlanders: steeds vaker wordt er gesproken over een vermindering van gezonde levensjaren, een toenemend aantal chronische aandoeningen, en toenemend ongezonde leefstijlen bij zowel jongeren als volwassenen. Deze trends vormen niet alleen een bedreiging voor de individuele welzijn van mensen, maar ook voor de samenleving en economie van het land. In dit artikel worden de huidige stand van zaken, oorzaken en mogelijke oplossingen beschreven op basis van recent onderzoek en publicaties.
De afname van gezonde levensjaren
Een van de meest opvallende trends is dat Nederlanders steeds korter in goede gezondheid leven. Deze afname is niet alleen een zorg voor de individuen die hierdoor meer last hebben van chronische aandoeningen, maar ook voor de zorgsector en maatschappelijke participatie. Onderzoek toont aan dat het aantal gezonde levensjaren in Nederland sinds jaren achteruitgaat, iets dat in tegenstelling staat tot de toegenomen levensverwachting.
De reden achter deze ontwikkeling is volgens experts dat ongezonde leefstijlen gemakkelijker en goedkoper zijn dan gezonde opties. Hierdoor neemt de belasting op de zorgsector toe, en verergeren personeelstekorten. Deze gezondheidsramp, zoals sommigen het noemen, kan op de lange termijn de welvaart en stabiliteit van Nederland in gevaar brengen.
Toenemende chronische aandoeningen
Chronische ziekten zoals overgewicht, diabetes, hart- en vaatziekten, en mentale klachten zijn in de afgelopen jaren significatief toegenomen. Deze aandoeningen zijn vaak het resultaat van langdurige ongezonde leefstijlen en beïnvloeden het alledaagse functioneren van mensen.
Een van de meest urgente problemen is overgewicht en obesitas, die ook in jonge leeftijd steeds vaker voorkomen. Uit gegevens van 2024 blijkt dat ruim 50% van de volwassen Nederlanders overgewicht heeft, terwijl het percentage obesitas sinds 1990 is verdubbeld. In het jaar 2050 wordt verwacht dat 64% van de Nederlanders overgewicht heeft, vooral onder jongeren.
Oorzaken van ongezonde leefstijlen
De oorzaken van ongezonde leefstijlen zijn meervoudig en complex. Het gaat vaak om een combinatie van persoonlijke, leefstijl- en omgevingsfactoren. Hieronder worden enkele van de belangrijkste oorzaken toegelicht:
1. Ongezonde voeding
De verandering in de voedingssamenstelling speelt een centrale rol in de gezondheidsproblemen. Het aanbod van onverzadigde vetten, suiker en verwerkte voedingsmiddelen is aanzienlijk toegenomen, terwijl de consumptie van vruchten en groenten is gedaald. Deze voedingssamenstelling leidt tot overgewicht, cholesterolproblemen en diabetes.
2. Te weinig beweging
Een ander belangrijk aspect is de afname van fysieke activiteit. Vooral jongeren bewegen minder dan voorgaande generaties. Uit onderzoek blijkt dat 40% van de jongeren te weinig beweegt, wat een risico vormt op hart- en vaatziekten, diabetes en mentale aandoeningen.
3. Alcoholgebruik en roken
Nederlanders gebruiken meer alcohol en tabak dan wenselijk is. De jongeren beginnen jonger met alcohol en rookgedrag, wat langdurige gevolgen kan hebben. In 2023 rookte 1 op de 4 jongeren een sigaret, en 1 op de 5 gebruikte een e-sigaret. Alcoholgebruik start gemiddeld op 13 jaar, wat te vroeg is voor de ontwikkeling van de hersenen.
4. Sociale en economische ongelijkheid
Er zijn grote verschillen in gezondheid tussen sociale groepen. Lagere inkomens en minder welvarende mensen leven gemiddeld acht jaar korter dan de rijkere bevolkingsgroepen. Deze ongelijkheid is ook merkbaar op het gebied van goede gezondheid, waar de arme groepen 24 jaar korter in goede gezondheid leven.
De rol van de overheid en maatschappij
De overheid en maatschappij worden door veel Nederlanders geroepen om meer preventie en gezondheidsbeleid te implementeren. In een recent onderzoek stelt 71% van de deelnemers dat de overheid meer moet doen voor preventie, en 70% vindt dat de zorg binnen 10 jaar vastloopt als er niets gebeurt.
Daarbij wordt benadrukt dat gezondheid centraal moet staan in beleid, niet alleen op het ministerie van Volksgezondheid, Wonen en Milieu (VWS), maar ook in andere overheden en beleidsvormen. Gezondheidsfondsen pleiten daarom voor een gezondheidstransitie, vergelijkbaar met wat eerder is bereikt door antibiotica en riolering.
Rol van het bedrijfsleven
Het bedrijfsleven wordt ook opgeroepen om meer verantwoordelijkheid te nemen voor gezondheid. Net zoals bedrijven CO2-neutraal streven om het klimaat te beschermen, wordt er nu een vergelijkbare inspanning gedaan voor gezondheidsbeleid. Dit betreft bijvoorbeeld toegankelijker gezond voedsel, betere werkomstandigheden en gezondheidsmaatregelen op het werk.
Positieve ontwikkelingen
Hoewel de trends op het gebied van gezondheid vooral negatief zijn, zijn er ook positieve ontwikkelingen waarop hoop kan worden gebouwd. In de Gooise regio bijvoorbeeld is er een toename van beweging bij volwassenen en ouderen. Volgens de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen (2024) zijn de inwoners van Gooi en Vechtstreek boven het gemiddelde actief, en blijven oudere mensen langer in beweging. Dit draagt bij aan valpreventie en verbetert de gezondheid van ouderen.
Wat kan er gedaan worden?
1. Preventie en educatie
Een centraal element is preventie en educatie. Zowel op school als thuis moeten kinderen leren om goed te eten, te bewegen en gezonde keuzes te maken. Onderwijs over gezondheid moet vroeg beginnen en blijvend zijn.
2. Toegankelijkheid van gezond gedrag
Gezond leven moet makkelijker en goedkoper zijn dan ongezond leven, vooral voor jongeren. Dit betreft bijvoorbeeld de prijs van gezond eten, faciliteiten voor sport en beweging, en educatie over alcohol- en rookgedrag.
3. Samenwerking tussen overheid, maatschappij en bedrijfsleven
Een gezondheidstransitie vereist samencoördineerde inspanningen van verschillende partijen. Gezondheid moet een collectieve taak worden, waarbij overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en individuen samen werken.
Conclusie
Nederlanders leven steeds korter in goede gezondheid, en de trends op het gebied van overgewicht, chronische ziekten en mentale klachten zijn zorgwekkend. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor de zorgsector, de samenleving en de economie. Oorzaken zijn complex en variëren van individuele leefstijlen tot maatschappelijke en economische ongelijkheid.
Er zijn echter ook positieve signalen, zoals een toename van beweging bij volwassenen en een brede steun voor preventie. Om de gezondheidssituatie te verbeteren, is het nodig dat preventie centraal staat in beleid, gezondheid makkelijker en goedkoper wordt, en samenwerking tussen partijen wordt versterkt. Alleen zo kan Nederland een gezonde toekomst tegemoet gaan.