Nederlanders zijn steeds drukker: tijdsbesteding, verkeer en demografische ontwikkelingen in kaart gebracht

Nederlanders zijn steeds drukker met hun verplichtingen. Uit recente studies en gegevens blijkt dat de tijdsbesteding van Nederlanders in de afgelopen decennia aanzienlijk is toegenomen. Zowel vrouwen als mannen tussen de 20 en 65 jaar besteden gemiddeld bijna 46 uur per week aan werk, huishouden en zorg. Deze toename van circa 6 uur per week ten opzichte van de jaren '70 maakt duidelijk dat de levenswijze van Nederlanders steeds intensiever is geworden.

Deze trend heeft gevolgen op meerdere vlakken. Zo is het verkeer op de rijkswegen in de jaren na de coronapandemie sterk toegenomen. In het eerste kwartaal van 2024 was het verkeer op werkdagen zelfs drukker dan in vergelijkbare periodes in 2019. Daarnaast wijzen analyses op een toekomst waarin Nederland drukker, grijzer en diverser zal zijn. Deze demografische ontwikkelingen zetten zowel de economie als de infrastructuur onder druk.

In dit artikel wordt ingegaan op de tijdsbesteding van Nederlanders, de verkeersontwikkelingen en de demografische toekomst. Met behulp van recente data uit betrouwbare bronnen worden deze ontwikkelingen in kaart gebracht en geëvalueerd.

Nederlanders zijn steeds drukker met hun verplichtingen

Uit een onderzoek door de Van Mierlo Stichting blijkt dat Nederlanders in 2005 gemiddeld bijna 46 uur per week verplichtingen hadden, zoals werk, huishouden en zorg. In de jaren '70 was dit aantal nog iets meer dan 40 uur. Deze toename van 6 uur per week is aanzienlijk en wijst op een verandering in de levenswijze van Nederlanders.

Vrouwen en mannen besteden hun tijd op verschillende manieren. Vrouwen richten zich vooral op zorg en huishouden, terwijl mannen relatief meer tijd besteden aan betaald werk. De laatste jaren is er wel een duidelijke verandering zichtbaar: vrouwen werken steeds meer en doen minder huishouden. Mannen daarentegen zijn iets meer betrokken bij het huishouden.

Hoewel er sprake is van een toename van de tijdsbesteding, is er geen duidelijke toename van het gevoel van tijdsdruk. Ongeveer de helft van de Nederlanders van 20 tot 65 jaar geeft aan zich op één of meer dagen per week gejaagd te voelen, een percentage dat in 2005 ongeveer gelijk was aan dat van 2000. Dit suggereert dat mensen hoewel drukker bezig zijn, dit niet altijd als een grotere druk ervaren.

Nederland in vergelijking met andere landen

Nederland is in tijdsbesteding gezien de hekkensluiter in Europa. Uit een vergelijkend onderzoek van zestien Europese landen blijkt dat Nederlanders en Belgen gemiddeld de minste tijd besteden aan werk, huishouden, zorg en onderwijs. Nederlanders besteden gemiddeld 6 uur en 2 minuten per dag aan deze activiteiten, bijna 50 minuten minder dan de Europese gemiddelde.

Een belangrijke oorzaak hiervoor is het relatief hoge deel van deeltijdwerk in Nederland. Hoewel Nederlanders vaak werken, doen ze dit meestal minder uren per week dan in andere landen. Deze werkwijze wordt beschreven als een ‘short working hours regime’. De productiviteit is echter hoog, waardoor Nederland een van de welvarendste landen binnen de EU is.

Ook het huishouden kost Nederlanders relatief weinig tijd: gemiddeld 2 uur en 45 minuten per dag. Dit is minder dan in veel andere Europese landen, waar de tijdsbesteding aan het huishouden aanzienlijk hoger ligt.

Drukke spitsuur van het leven

Bepaalde bevolkingsgroepen zijn duidelijk drukker dan anderen. Werkende ouders met jonge kinderen vormen bijvoorbeeld een drukke groep. Deze levensfase wordt vaak aangeduid als de spitsuurfase van het leven. Ouders besteden gemiddeld bijna 7 uur per dag aan verplichtingen (bijna 7,5 uur voor vaders). Toch zijn Nederlandse ouders van de zestien onderzochte landen de minst drukbezet.

Hoewel Nederlanders veel doen, is er geen duidelijke toename van het gevoel van tijdsdruk. De helft van de bevolking van 20 tot 65 jaar geeft aan zich op één of meer dagen per week gejaagd te voelen. Dit percentage is in 2005 hetzelfde als in 2000, ondanks dat mensen gemiddeld meer verplichtingen hebben.

Toekomstige demografische ontwikkelingen

De Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen heeft een duidelijke waarschuwing uitgebracht: Nederland leeft ver boven zijn grenzen. In de studie 'Gematigde groei' wordt duidelijk dat Nederland in 2050 drukker, grijzer en diverser zal zijn. Dit stelt zowel de economie als de samenleving onder druk.

Een van de belangrijkste gevolgen van deze demografische ontwikkelingen is de druk op de infrastructuur. De combinatie van groeiende bevolking en ouder wordende bevolking vraagt om meer woningen, zorg en onderwijs. Daarnaast is er sprake van een tekort aan beschikbare woningen en zorg, wat het sociale contract tussen staat en burger onder druk zet.

De commissie adviseert een beleid van ‘gematigde groei’, waarbij ambities iets worden afgezwakt. Dit advies is een afdoende herinnering aan de grenzen van het Nederlandse levensmodel. De nadruk op efficiëntie en groei heeft geleid tot zowel een zware belasting op de natuur als op de maatschappij. De uitstoot van CO2 en de druk op de infrastructuur zijn slechts twee van de vele gevolgen van deze ontwikkelingen.

Verkeersontwikkelingen op de rijkswegen

De verkeersintensiteit op de Nederlandse rijkswegen is in de jaren na de coronapandemie aanzienlijk toegenomen. In het eerste kwartaal van 2024 was het verkeer op werkdagen zelfs drukker dan in vergelijkbare periodes in 2019. Deze toename is te zien in de onderstaande tabel:

Deze toename van het verkeer heeft gevolgen voor de infrastructuur en het milieu. De drukte op de wegen zorgt voor langere reistijden en verhoogde uitstoot. Het is duidelijk dat er op lange termijn een duurzamere aanpak van het verkeer nodig is.

De rol van fietsen in de Nederlandse levenswijze

Een van de kenmerken van de Nederlandse levenswijze is het gebruik van de fiets. In Amsterdam, zoals te zien in de afbeelding van een fietsenstalling, is fietsen een alledaagse activiteit. Dit is niet alleen een duurzame keuze, maar ook een praktische manier om door de stad te komen.

De Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen wijst erop dat Nederland ver boven zijn grenzen leeft. Dit betreft ook de infrastructuur voor fietsen. De groeiende bevolking en de stedelijke uitbreiding vragen om duurzamere oplossingen. Fietspaden, elektrische fietsen en collectieve transportmiddelen kunnen hierbij een rol spelen.

Conclusie

Nederlanders zijn steeds drukker met hun verplichtingen. De tijdsbesteding is in de afgelopen decennia aanzienlijk toegenomen, maar het gevoel van tijdsdruk is niet zichtbaar toegenomen. Nederland is in tijdsbesteding gezien de hekkensluiter in Europa, wat te maken heeft met het relatief hoge deel van deeltijdwerk.

De verkeersintensiteit op de rijkswegen is sinds de coronapandemie sterk toegenomen. In het eerste kwartaal van 2024 was het verkeer zelfs drukker dan in 2019. Dit zet zowel de infrastructuur als het milieu onder druk. Er is behoefte aan duurzamere oplossingen, zoals fietsinfrastructuur en alternatieve transportmiddelen.

De demografische ontwikkelingen wijzen op een toekomst waarin Nederland drukker, grijzer en diverser is. Dit stelt zowel de economie als de samenleving onder druk. De Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen adviseert een beleid van ‘gematigde groei’, waarbij ambities worden afgezwakt. Dit is een noodzakelijke herinnering aan de grenzen van het Nederlandse levensmodel.

Deze trends en ontwikkelingen zullen op de lange termijn grote gevolgen hebben voor de maatschappij. Het is van belang dat zowel overheid als maatschappij zich hierop voorbereiden.

Bronnen

1. Van Mierlo Stichting
2. CBS: Hoe druk is het op de Nederlandse rijkswegen?
3. Opzoek naar het nieuwe verhaal