Nederlanders geven minder geld aan goede doelen: trends, oorzaken en toekomstvisie

De afgelopen jaren is er een duidelijke neerwaartse trend in het geefgedrag van Nederlanders. Hoewel het totaalbedrag aan giften in euro’s soms is toegenomen, is de vrijgevigheid in verhouding tot het bruto binnenlands product (BBP) gestegen. Nederlanders geven minder geld aan goede doelen, en deze trend is het gevolg van meerdere factoren, zoals gedaalde koopkracht, zorgen over de bestemming van giften, en plannen van de nieuwe regering die het geven aan goede doelen fiscaal minder aantrekkelijk maken.

In dit artikel wordt ingegaan op de huidige staat van het geefgedrag in Nederland, de drijfveren achter de daling, en de mogelijke gevolgen voor de toekomst van goede doelen in het land. Het artikel is gebaseerd op recente onderzoeken en analyses uit betrouwbare bronnen, waaronder het jaarlijks onderzoek van ABN AMRO en het tweejaarlijkse onderzoek "Geven in Nederland" van de Vrije Universiteit.

Neerwaartse trend in geefgedrag

De daling in het geefgedrag is niet nieuw, maar de neiging verslechtert. In 2022 is het totale aantal Nederlanders dat geld aan goede doelen geeft verder gedaald. Volgens het onderzoek van ABN AMRO gaf in 2024 nog maar 78 procent van de ondervraagde personen geld aan goede doelen, vergeleken met 81 procent in 2023 en 83 procent in 2022. Deze daling is een zorgwekkend signaal, vooral gezien de rol die Nederlanders in het verleden hebben gespeeld als relatief vrijgevige donateurs in Europa.

De gedaalde koopkracht speelt een rol in deze trend. Onderzoek wijst uit dat mensen zich financieel minder zeker voelen en daarom voorzichtiger zijn met het uitgeven van geld, ook aan goede doelen. Daarnaast is er een toenemende zorg dat de donaties niet goed worden gebruikt of dat goede doelen niet transparant genoeg zijn in hoe ze hun middelen besteden. Deze onzekerheid leidt tot een vertrouwenskwestie die het geefgedrag kan ondermijnen.

Daling van bedrijven als donateurs

Een van de meest opvallende ontwikkelingen is de daling in de bijdrage van bedrijven aan goede doelen. In 2020, tijdens de coronapandemie, gaven bedrijven relatief veel aan goede doelen, maar deze bijdrage is sindsdien afgelopen. In 2022 gaven bedrijven in totaal 1,8 miljard euro aan goede doelen, wat ruim 20 procent minder is dan in 2020. Deze daling wordt gedeeltelijk toegeschreven aan de groeiende financiële onzekerheid en inflatie, die bedrijven terughoudend maken in het uitgeven van geld buiten hun kernactiviteiten.

Volgens onderzoeker René Bekkers van de Vrije Universiteit is het geven door bedrijven een belangrijk onderdeel van het filantropische landschap in Nederland. De daling in deze bijdrage heeft dus een aanzienlijk effect op het totale geefgedrag in het land.

Belastingaftrek en geefgedrag

De regering speelt ook een rol in de huidige trends. De nieuwe regering van Nederland wil de belastingaftrek voor donateurs afbouwen en in 2028 halveren. Deze maatregel is bedoeld om het fiscale voordeel van geven te verminderen, maar heeft ook het potentieel om het geefgedrag verder te doen afnemen. Volgens Frank Aalderinks, hoofd filantropieadvies bij ABN AMRO, kan het mes in de belastingaftrek leiden tot een verder afnemend aantal donateurs en een daling in het totale bedrag aan giften.

De belastingaftrek voor donateurs is momenteel een belangrijk stimulans voor het geven aan goede doelen, en het verwachten dat deze maatregel effect heeft op het geefgedrag is begrijpelijk. Voor mensen die overwegen om periodieke giften vast te leggen, is het geven fiscaal minder aantrekkelijk geworden. Dit kan leiden tot minder regelmatig geven, wat op de lange termijn negatief kan zijn voor goede doelenorganisaties die op een stabiele inkomstenbron aangewezen zijn.

Vrijwilligerswerk blijft stabiel

Hoewel het geldgeven aan goede doelen is afgenomen, is het aantal Nederlanders dat vrijwilligerswerk verricht relatief stabiel. In 2022 deed 45 procent van de Nederlanders vrijwilligerswerk, wat gelijk ligt aan het percentage van twee jaar eerder. Dit suggereert dat Nederlanders nog steeds bereid zijn om hun tijd aan goede doelen te besteden, zelfs als ze minder geld kunnen of willen geven.

Vrijwilligerswerk is een waardevolle bijdrage aan de maatschappij en draagt bij aan de duurzaamheid van goede doelenorganisaties. Het feit dat dit percentage stabiel is, is dus een positief signaal. Toch blijft het geven van geld belangrijk, omdat het de financiering van vele programma's en initiatieven mogelijk maakt.

Oorzaken van het dalende geefgedrag

Er zijn meerdere oorzaken die bijdragen aan de dalende trend in het geefgedrag van Nederlanders. Een belangrijke factor is de ontkerkelijking in Nederland. Volgens onderzoeker René Bekkers geeft een steeds groter deel van de Nederlandse bevolking minder aan goede doelen, en dit heeft te maken met de sterkere ontkerkelijking. Kerkelijke mensen geven niet alleen meer aan de kerk, maar ook aan andere goede doelenorganisaties. De groep Nederlanders die deze traditie voortzet, is echter met de tijd afgenomen.

Daarnaast is er een generatieverschil in het geefgedrag. De oudere generatie geeft in het algemeen meer aan goede doelen dan jongere generaties. De jongere bevolking is daardoor minder actief in het geven aan goede doelen, wat op de lange termijn kan leiden tot een verdere daling in het geefgedrag. Dit is een zorgwekkende ontwikkeling, omdat het betekent dat de basis voor vrijgevigheid in Nederland langzaam afneemt.

Kansen voor toekomstige donatoren

Hoewel de trends negatief zijn, zijn er ook kansen voor toekomstige donatoren. Volgens onderzoeker Bekkers is er een groeiende groep jongere Nederlanders en mensen met een niet-Nederlandse achtergrond die nog niet actief zijn in het geven aan goede doelen. Deze groepen vormen een potentiële bron van nieuwe donateurs, maar goede doelenorganisaties zijn momenteel slecht georganiseerd om deze groepen te bereiken.

Het zou beter zijn, zegt Bekkers, als goede doelen zich niet alleen richten op bestaande donateurs, maar ook actief proberen om nieuwe doelgroepen te bereiken. Dit is belangrijk om de toekomstige financiering van goede doelen te waarborgen.

Nalatenschappen als lichtpunt

Een positieve ontwikkeling is de stijging in het aantal giften via nalatenschappen. Sinds 2001 is er een duidelijke stijging in het aantal mensen die hun goederen nalaten aan goede doelen. Deze trend wordt verwacht door te gaan en zelfs te versnellen, vooral gezien de toekomstige toename in het aantal Nederlanders die kinderloos overlijden. Dit is een lichtpunt in een anders somber beeld, en het biedt goede doelen de kans om op lange termijn toch te profiteren van het geefgedrag van burgers.

Conclusie

Het geefgedrag van Nederlanders is de afgelopen jaren duidelijk gedaald, zowel qua het aantal donateurs als qua het totale bedrag aan giften. De daling is het gevolg van meerdere factoren, zoals gedaalde koopkracht, zorgen over transparantie, en plannen van de nieuwe regering die het geven fiscaal minder aantrekkelijk maken. Bovendien speelt de ontkerkelijking en generatieverschillen een rol in de trends.

Toch zijn er ook kansen voor toekomstige donatoren, en goede doelenorganisaties kunnen deze kansen benutten door actief te proberen nieuwe doelgroepen te bereiken. De stijging in het aantal giften via nalatenschappen is een positief signaal, en dit biedt goede doelen de kans om op lange termijn toch te profiteren van het geefgedrag van Nederlanders.

Bronnen

1. Nederlanders geven steeds minder geld aan goede doelen
2. Nederlanders geven steeds minder aan goede doelen; gedaalde koopkracht en zorgen over bestemming giften de reden
3. Goede doelen halen steeds minder geld op
4. De Nederlandse vrijgevigheid is gedaald; ontkerkelijking lijkt belangrijkste reden
5. Geven in Nederland 2022; Nederlander geeft minder vrijgevig voor goede doelen