Het dalingseffect: minder baby’s in Nederland

In Nederland wordt momenteel een duidelijke trend waargenomen: steeds minder baby’s worden geboren. Volgens recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is het geboortecijfer sinds 1971 flink gedaald. In 2023 werden er 164.487 kinderen levend geboren, wat overeenkomt met 9,2 levendgeborenen per 1.000 inwoners. Dit is een aanzienlijke daling vergeleken met het begin van de jaren 2000 en de babyboomperiode na de Tweede Wereldoorlog, toen het aantal geboortes jaarlijks rond de 280.000 lag. De daling van het geboortecijfer heeft verschillende oorzaken, zoals veranderde levenswensen, financiële onzekerheid, woningnood en een bewust keuze voor kinderloosheid. Deze ontwikkeling heeft ook gevolgen voor de demografie van het land, zoals een verder verouderende bevolking en grotere afhankelijkheid van migratie om de bevolkingsgroei te onderhouden.

In dit artikel wordt ingegaan op de factoren die bijdragen aan het dalende geboortecijfer in Nederland, de gevolgen van deze trend en hoe Nederlanders zelf met deze keuze omgaan. We bekijken hoe demografische veranderingen wereldwijd zich ook in Nederland voordoen en of het mogelijk is om de geboortecijfers te stimuleren. Het artikel is opgebouwd rondom drie kernthema’s: de oorzaken van de daling, de gevolgen van minder geboortes en hoe Nederlanders zelf hun keuze om kinderen te krijgen of niet te krijgen zien in de huidige maatschappij.

Oorzaken van de daling in geboortecijfers

De daling van het geboortecijfer in Nederland is het gevolg van een combinatie van sociale, economische en culturele factoren. De CBS socioloog Tanja Traag wijst op individualisering, emancipatie en de beschikbaarheid van anticonceptie als belangrijke oorzaken. Naast deze veranderingen in maatschappelijke normen en waarden, spelen ook financiële onzekerheid en de woningnood een rol bij de beslissing om kinderen te krijgen of niet.

Veranderende levenswensen

Een belangrijke factor is de verandering in levenswensen. Traditionele levenspaden, zoals het vroegtijdig starten met een gezin, zijn minder vanzelfsprekend geworden. Veel mensen ervaren een grotere vrijheid in de keuze van hun levensstijl, waardoor het bewust kiezen voor kinderloosheid steeds minder uitzonderlijk wordt. Marjan Schonenberg en Christopher de Gast, fotografen uit Amsterdam, maken bewust geen kinderen. Voor Marjan is het behouden van haar vrijheid – zoals boksen, varen en spontaan plannen maken – een essentieel deel van haar keuze. Haar oudere zussen hebben ook geen kinderen, wat suggereert dat binnen sommige families deze keuze een patroon vormt.

Financiële onzekerheid en woningnood

Ook financiële onzekerheid speelt een rol in de beslissing om kinderen te krijgen. Veel jonge paren voelen zich niet financieel in staat om een gezin te onderhouden. De kosten van wonen, voeding, kinderopvang en onderwijs zijn gestegen, wat het plannen van kinderen uitstelt. Daarnaast is de woningnood in Nederland een groot probleem. Het vinden van een geschikte woning is voor veel jonge stellen een uitdaging, wat het starten van een gezin verhindert of uitstelt.

Later krijgen van kinderen

Naast het bewust kiezen voor kinderloosheid, stelt ook het later krijgen van kinderen bijdrage aan het dalende geboortecijfer. Veel mensen beginnen pas met hun gezin in hun late dertig of zelfs vroege veertig. Volgens cijfers van het CBS is het gemiddeld aantal kinderen dat vrouwen krijgen afgenomen in vergelijking met vorige generaties. Dit heeft tot gevolg dat de meeste kinderen geboren worden in een later levensstad van hun ouders, wat vaak gepaard gaat met andere levensdrukken, zoals carrière en financiële verantwoordelijkheden.

Gevolgen van minder geboortes

De daling van het geboortecijfer heeft zowel directe als indirecte gevolgen voor de Nederlandse samenleving. Op korte termijn leidt het tot een verder verouderende bevolking, wat druk op het pensioenstelsel en de zorg zet. Op lange termijn kan het leiden tot een afname van de economische groei, aangezien minder jonge mensen betrokken zijn bij de arbeidsmarkt.

Verouderende bevolking

Een van de directe gevolgen van het dalende geboortecijfer is een verder verouderende bevolking. In 2023 is het aantal geboortes onder het aantal sterfgevallen gegaan, wat betekent dat de bevolkingsgroei grotendeels afkomstig is uit migratie. Volgens CBS-cijfers is het aantal inwoners in Nederland met ongeveer 140.000 toegenomen in 2023, maar dit is minder dan de groei van 221.000 in 2022. Deze trend betekent dat de leeftijdsstructuur van de bevolking verder verschuift naar hogere leeftijden, wat op de lange termijn gevolgen heeft voor de zorg, de werkgelegenheid en het pensioenstelsel.

Economische gevolgen

Op economisch niveau heeft een dalend geboortecijfer ook gevolgen. Minder jonge mensen betekent op de lange termijn minder toekomstige werknemers, wat druk kan uitoefenen op de economische groei. De demograaf die in een van de bronnen genoemd wordt, wijst erop dat zelfs in landen als Denemarken – waar de levensomstandigheden voor jonge ouders relatief gunstig zijn – het geboortecijfer rond de 1,7 ligt. Dit suggereert dat het dalende geboortecijfer niet alleen een Nederlandse aangelegenheid is, maar ook onderdeel is van een bredere trend.

Verandering in maatschappelijke normen

Binnen de maatschappij leidt de daling van het geboortecijfer tot een verandering in normen en waarden. Het idee dat het hebben van kinderen een natuurlijke of verplichte levensweg is, wordt steeds minder gedeeld. In plaats daarvan wordt de keuze voor kinderloosheid steeds normaal gezien. Veel jongeren zien het als een keuze die past bij hun persoonlijke levensstijl, in plaats van als een afwijking of een tekortkoming.

Nederlanders en hun keuze om kinderen te krijgen

Hoewel het geboortecijfer in Nederland daalt, blijft het aantal mensen dat kinderen wil krijgen op sommige vlakken stabiel. In 2023 werden er bijvoorbeeld nog steeds ongeveer 164.000 kinderen geboren. Deze cijfers suggereren dat een aanzienlijk deel van de bevolking er nog steeds voor kiest om een gezin te stichten. Toch is er een duidelijke trend zichtbaar: het aantal mensen dat bewust kiest voor kinderloosheid of het uitstellen van het starten van een gezin, groeit.

Bewust keuze voor kinderloosheid

Voor sommige Nederlanders is het bewust kiezen voor kinderloosheid een bewuste en doordachte keuze. Marjan Schonenberg, een van de fotografen die in een van de bronnen genoemd wordt, voelt dat haar keuze om geen kinderen te hebben bij haar levensstijl past. Ze benadrukt dat het belangrijk is om vrijheid te hebben – iets wat ze niet wil opgeven door moeder te worden. Haar keuze is niet alleen persoonlijk, maar ook een reflectie van breder maatschappelijke veranderingen. In haar fotoserie over kinderloze Amsterdammers laat ze zien dat deze keuze voor veel mensen in de huidige maatschappij steeds normaal is geworden.

De rol van migratie

Hoewel het geboortecijfer in Nederland daalt, blijft migratie een belangrijke factor in de bevolkingsgroei. In 2023 is het aantal inwoners met ongeveer 140.000 toegenomen, waarvan alle extra inwoners afkomstig zijn uit andere landen. Dit suggereert dat migratie een essentieel onderdeel is geworden van de Nederlandse demografie. Zonder migratie zou de bevolkingsgroei negatief zijn. Dit betekent dat de toekomstige demografische ontwikkelingen van Nederland sterk afhankelijk zijn van migratiepatronen en beleid rondom integratie en verblijfsrecht.

Internationale context en vergelijkingen

De daling van het geboortecijfer in Nederland is niet uniek voor het land, maar onderdeel van een wereldwijde trend. In veel landen, zoals Denemarken en Japan, is het geboortecijfer ook dalend. Dit suggereert dat veranderende maatschappelijke normen, economische onzekerheid en technologische ontwikkelingen wereldwijd een invloed hebben op de keuze om kinderen te krijgen.

Denemarken en de geboortecijfers

In Denemarken, een land waar jonge ouders relatief gunstige omstandigheden vinden, is het geboortecijfer ook gedaald. Hoewel kinderopvang grotendeels betaald wordt en ouders makkelijk aan het werk kunnen blijven, is het geboortecijfer daar rond de 1,7. Dit duidt op het feit dat zelfs in landen met gunstige voorwaarden voor jonge ouders, het geboortecijfer niet automatisch stijgt. De demograaf die in een van de bronnen genoemd wordt, benadrukt dat het feit dat het geboortecijfer in Denemarken niet hoger is, suggereert dat het een soort maatschappelijke acceptatie is geworden om beperkte gezinsgrootte te kiezen.

Positieve trends

Toch is er ook een positief aspect aan de huidige demografische ontwikkelingen. Volgens politiek journalist Simon van Teutem, die in een van de bronnen genoemd wordt, is het "beste tijdperk ooit" om kinderen te zijn in Nederland. De levensverwachting is toegenomen, de kans op overleving tot de vijfde verjaardag is gestegen en armoede is afgenomen. Deze ontwikkelingen suggereren dat de maatschappij zich verbeterd heeft in termen van welzijn, veiligheid en toegankelijkheid. Toch blijft het een uitdaging om mensen te overtuigen om kinderen te krijgen, gezien de brede besef dat het wereldwijde kwesties als klimaatverandering en politieke instabiliteit ook een rol spelen in de keuze om kinderen te krijgen of niet.

Conclusie

De daling van het geboortecijfer in Nederland is het gevolg van veranderende maatschappelijke normen, economische onzekerheid en persoonlijke keuzes. Hoewel het aantal geboortes wereldwijd daalt, blijkt uit cijfers van het CBS dat het geboortecijfer in Nederland sinds 1971 sterk gedaald is. Dit heeft gevolgen voor de demografie van het land, zoals een verder verouderende bevolking en grotere afhankelijkheid van migratie voor bevolkingsgroei. In de huidige maatschappij zien steeds meer Nederlanders het bewust kiezen voor kinderloosheid als een geldige en persoonlijke levenskeuze. Terwijl de daling van het geboortecijfer wereldwijd een brede trend is, is het voor Nederland belangrijk om te overwegen hoe migratie en beleid bijdragen aan de toekomstige demografische ontwikkelingen. Het is duidelijk dat de huidige maatschappij zich aanpast aan veranderende levenswensen, maar of deze trend zich zal stabiliseren of verder zal versterken, is nog onzeker.

Bronnen

1. Babyboom naar babyrem: steeds minder kinderen geboren
2. Steeds minder kinderen geboren in Nederland, welke gevolgen heeft dat?
3. Waarom het een bijna-onmogelijke uitdaging is om mensen te overtuigen meer kinderen te krijgen
4. Het gaat goed met Nederland, maar de geboortecijfers dalen
5. Totaal aantal levengeborenen ruim 164.000