Monologen in Nederland: culturele expressie en artistieke diversiteit
juli 17, 2025
In de afgelopen jaren is er steeds vaker gesproken over de zogenaamde preutsheid van Nederland. Vele burgers en deskundigen stellen vast dat het land zich in de richting beweegt van een culturele kuisheid die vroeger niet zo prominent was. De discussie over wat precies deze preutsheid inhoudt, waar ze vandaan komt en wat de gevolgen ervan kunnen zijn, is echter nog lang niet eenduidig. In dit artikel wordt ingegaan op de feiten, data en meningen die zich in de afgelopen jaren hebben afgetekend rond dit thema. Op basis van onderzoeken en actuele voorbeelden wordt geanalyseerd of Nederland inderdaad steeds preutser wordt – en wat dat betekent voor de toekomst van de maatschappij.
De preutsheid in discussie
In 2021 organiseerde pornografische actrice Kim Holland een protestactie in Scheveningen. De aanleiding was het gebruik van blote paspoppen in een strandtent, wat leidde tot klachten en uiteindelijk tot het verzoek om de poppen te bedekken. Holland reageerde hierop met haar eigen actie: ze liep met ontbloot bovenlijf over het strand, samen met enkele andere vrouwen. Haar betoog was duidelijk: Nederland wordt steeds preutser, en de vrijheid van lichaam en seksualiteit wordt opnieuw beperkt.
Hoe serieus is deze perceptie? In 2022 werd in een discussieprogramma van Hart van Nederland het thema opnieuw aan de orde gesteld, ditmaal in het licht van de controverses rondom presentator en voormalig politicus Erik van derksen. Aan tafel stonden meningen die verdeeld waren: terwijl enkelen de klachten tegen Derksen als overdreven beschouwden, stelden anderen dat de preutsheid in de samenleving een groter probleem is dan vaak wordt erkend. Een oud panellid omschreef het als volgt: “Derksen moet niet doen alsof dit minder ernstig was in de tijd van zijn jeugd, het was toen ook abnormaal.” Dit benadrukt dat de maatstaven voor wat als normaal of afwijkend wordt beschouwd, zijn veranderd.
Historische context en maatschappelijke ontwikkelingen
In de jaren zeventig van de vorige eeuw was Nederland vaak gezien als een vrij en losbandig land. De zogenaamde “vrije jaren” waren gekenmerkt door een open discussie over seksualiteit, vrouwenrechten en lichaamsbewustzijn. In die tijd demonstreren vrouwen regelmatig tegen seksuele discriminatie, zoals de bekende Dolle Mina-beweging. Deze tijd wordt door sommigen nog steeds als een model beschouwd voor een open en vrijere samenleving.
Toch is het belangrijk om te erkennen dat de maatschappelijke normen ook toen niet altijd even progressief waren. Zelfs in de jaren zeventig bestonden er grenzen aan wat als acceptabel werd gezien. Tegelijkertijd was er wel een grotere tolerantie voor seksualiteit in het openbaar, zoals topless zonnen aan de kust. Deze norm is tegenwoordig minder verankerd in de maatschappij, wat sommigen als een teken van toenemende preutsheid zien.
Seksualiteit en het openbaar debat
In de huidige maatschappij is seksualiteit op zich vrijwel overal aanwezig, vooral via media en internet. De toegankelijkheid van erotische inhoud is groter dan ooit. Ziggo biedt bijvoorbeeld standaard een selectie van erotische kanaals en via internet is er vrijwel onbeperkte toegang tot allerlei vormen van seksueel gerelateerde media. Toch is er ook een duidelijke wisseling in de manier waarop seksualiteit wordt besproken in het openbare debat.
Een voorbeeld hiervan is de KamaSutra beurs in Utrecht, die al 25 jaar bestaat. In 2023 was dit een gebeurtenis waarbij seksuele vrijheid en kennis op het podium werden gebracht. De beurs is volgens onderzoek een relatief populaire gebeurtenis: 77 procent van de Nederlanders heeft het afgelopen jaar seks gehad, en 85 procent van de mensen in Drenthe had seks in het afgelopen jaar. Deze percentages vallen tegen in regio's zoals Noord-Holland, waar slechts 74 procent van de mensen seks had.
Deze cijfers suggereren dat seksualiteit nog steeds een rol speelt in de Nederlandse maatschappij, maar tegelijkertijd is er ook een duidelijke toename van de bereidheid om seksualiteit te bespreken in een context van openbaarheid, onderwijs en wetenschap. Toch lijkt de manier waarop seksualiteit in het openbaar wordt behandeld, steeds meer gecontroleerd en formeel te worden.
De invloed van de "woke-cultuur"
In de discussie over de preutsheid wordt vaak ook de invloed van de zogenaamde “woke-cultuur” genoemd. Deze term wordt vaak gebruikt om te verwijzen naar een maatschappelijke beweging die zich richt op gelijkheid, diversiteit en het verminderen van discriminatie. In de ogen van sommige critici leidt deze beweging tot een toegenomen restrictiviteit, waarbij bepaalde vormen van uitdrukking of gedrag als onaanvaardbaar worden bestempeld.
In het programma Vandaag Inside stelde een panellid dat: “We zijn een vreselijk ‘woke’-land geworden. Alles wordt tegenwoordig op een weegschaaltje gelegd.” Andere meningen wijzen op het feit dat deze zogenaamde restrictiviteit ook kan leiden tot een onwetendheid over seksuele grenzen en machtsverhoudingen. Zo vertelde een vrouw over een ervaring in Zaandam, waar een nieuwe collega haar probeerde vast te grijpen. De baas nam direct maatregelen en gaf de persoon ontslag zonder hoor en wederhoor.
Deze gebeurtenis benadrukt dat seksuele grensoverschrijdingen niet verwaarloosbaar zijn, maar dat het tegelijkertijd belangrijk is om te onderscheiden tussen onbeleefd gedrag en daadwerkelijke overlast. De discussie over preutsheid en seksualiteit moet dus ook voorzichtig worden gevoerd, zonder dat het leidt tot een te restrictieve of te losse normering.
Regioverschillen en seksuele activiteit
De preutsheid in Nederland is niet gelijkmatig verdeeld. Er zijn duidelijke verschillen tussen regio's. In Drenthe, bijvoorbeeld, is de seksuele activiteit relatief hoog: 85 procent van de mensen had seks in het afgelopen jaar. In regio's zoals Noord-Holland, en vooral in steden zoals Amsterdam, is dit percentage lager (74 procent). Deze data suggereren dat er regionale patronen zijn in de manier waarop seksualiteit wordt beleefd.
Bovendien is er een duidelijk verschil tussen mannen en vrouwen. 15 procent van de mannen beschouwt zichzelf als preuts, tegenover 24 procent van de vrouwen. Dit kan wijzen op een verschillende mate van vrijheid of openheid in de manier waarop seksualiteit wordt geëxploreerd en uitgedrukt.
Deze data moeten met voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. Het is niet duidelijk of deze percentages echt een toename van preutsheid aantonen of eerder de gevolgen zijn van veranderende maatstaven en percepties. Wat wel duidelijk is, is dat er verschillen zijn in de manier waarop seksualiteit in Nederland wordt ervaren, afhankelijk van leeftijd, regio en geslacht.
De toekomst van de Nederlandse preutsheid
De vraag is of de huidige trend van toenemende preutsheid zich zal voortzetten of dat er een wisseling zal komen. In de jaren tachtig en negentig was Nederland een pionier in de seksuele opvoeding en openheid. De opkomst van het internet en de globalisering heeft geleid tot een verder verdieping van de seksuele kennis en het debat, maar heeft tegelijkertijd ook tot een toegenomen restrictiviteit geleid in bepaalde delen van de samenleving.
In de Verenigde Staten wordt vaak gesuggereerd dat de preutsheid in Nederland een gevolg is van invloeden uit Amerikaanse cultuur, waar seksualiteit vaak minder open wordt besproken. Deze veronderstelling is echter controversieel. Nederland heeft al lang een traditie van seksuele vrijheid en open discussie, en het is onduidelijk of de huidige preutsheid een gevolg is van buitenlandse invloeden of van interne maatschappelijke ontwikkelingen.
Conclusie
De vraag of Nederland steeds preutser wordt is complex en hangt af van hoe men de term “preutsheid” definieert. Aan de ene kant is seksualiteit overal aanwezig, via media, internet en openbare discussies. Aan de andere kant wordt er in de samenleving steeds meer gelet op normen en grenzen die in vroegere tijden minder prominent waren. De discussie over preutsheid raakt hierbij aan fundamentele vragen over vrijheid, gelijkheid en het openbare debat.
Het is belangrijk om deze discussie te voeren op basis van feiten en data, zoals de onderzoeken van Hart van Nederland. De verschillen tussen regio’s, geslachten en leeftijden suggereren dat de preutsheid niet uniform is, maar dat er wel duidelijke patronen zijn in de manier waarop seksualiteit wordt beleefd en besproken. Wat wel duidelijk is, is dat Nederland zich in een transformatie bevindt. Hoe deze zich verder ontwikkelt, zal bepalen hoe de Nederlandse maatschappij zich verder ontwikkelt als een land van vrijheid, gelijkheid en openheid.