Nederland’s Leukste Steden voor een Ontdektocht
juli 17, 2025
De Nederlandse maatschappij lijkt in recente jaren te veranderen. Volgens meerdere bronnen wordt er gesproken over een toename van asociaal gedrag, een afnemende sociale cohesie, en groeiende maatschappelijke spanningen. De opkomst van digitale media, snellere levensstijlen, en verschillende sociaal-culturele trends lijken hierin een rol te spelen. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de huidige situatie, met aandacht voor factoren die deze ontwikkeling kunnen verklaren, en mogelijke gevolgen voor het algemene welbevinden in de samenleving.
Toenemend asociaal gedrag in verkeer en openbare ruimte
Een van de duidelijkste indicatoren voor het toenemende asociale gedrag in Nederland is het verkeer. Volgens verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen is er een duidelijke toename van asociaal rijgedrag in de afgelopen jaren. Het aantal bekeuringen voor dit soort gedrag is gestegen met 70% tussen 2015 en de eerste vijf maanden van 2018. Tertoolen wijst op twee belangrijke factoren die hierbij meespelen: haast en het gebruik van sociale media.
In de moderne maatschappij is haast bijna een norm geworden. Mensen zijn constant in beweging, van het ene naar het andere doel. Deze haast lijkt het gedrag in het verkeer negatief te beïnvloeden. Daarnaast speelt de voortdurende aandacht die mensen besteden aan hun mobiele telefoon een rol. Tertoolen wijst erop dat sociale media eigenlijk meer "asociale media" zijn, omdat ze mensen van elkaar losmaken en hun aandacht verdelen.
Een ander voorbeeld van asociaal gedrag is te vinden in de openbare transportmiddelen. In een treincoupé in eerste klas kan het "stilte-coupé-idee" een belemmering zijn voor normaal sociaal contact. Een reiziger beschrijft hoe hij met vrienden in een eerste klas coupé terechtkwam, alleen om te merken dat het een "stilte coupé" was. Een ander reiziger verbrak de stilte met een boeklezer, waarna zijn groep werd uitgenodigd om elders te zoeken. Dit scenario benadrukt hoe beperkt ruimtes worden waarin mensen normaal gesproken contact met elkaar kunnen maken.
Digitale media en het isoleren van mensen
Digitale media en sociale netwerken lijken ook een rol te spelen in de verandering van het sociaal gedrag. Tertoolen benadrukt dat mensen voortdurend met hun telefoon bezig zijn, wat hun aandacht verdient en hen van elkaar losmaakt. Deze toestand kan leiden tot een vorm van isolement, waarbij mensen zich minder verbonden voelen met hun omgeving.
Bijvoorbeeld, er zijn steeds meer filmpjes verspreid die ongelukken op de weg laten zien. Deze beelden kunnen mensen vanuit hun eigen ervaringen emotioneel betreffen en in sommige gevallen ook beïnvloeden hoe ze zelf rijden of reageren. De combinatie van digitale media en het verkeer leidt tot een nieuwe vorm van interactie, waarbij de fysieke wereld en de digitale wereld steeds meer overlappen.
Sociale onbehagen en maatschappelijke spanningen
Niet alleen in het verkeer, maar ook in bredere maatschappelijke contexten zijn er tekenen van groeiend onbehagen. Een artikel in Skepter schrijft over het algemene gevoel van onbehagen dat zich in de samenleving manifesteert. Er zijn negatieve sentimenten rondom verruwing, verharding, economische neergang, en afnemende sociale cohesie. Deze ontwikkelingen kunnen leiden tot een gevoel van onveiligheid en onzekerheid.
De media speelt hierin een belangrijke rol, door vaak sensationele berichten te publiceren over criminaliteit en politieke onrust. Onderwerpen als explosies, schietpartijen, en drugscriminaliteit vullen de krantenkoppen en raken het algemene welbevinden. Daarnaast groeit het aantal geweldsdelicten, wat leidt tot een gevoel van onveiligheid bij veel mensen.
Een belangrijk concept dat vaak in de discussie voorkomt is "ondermijning", een term die gebruikt wordt om te verwijzen naar diverse vormen van protest of vormen van tegenstand tegen maatschappelijke normen. Van boze boeren die hun tractoren gebruiken als middel van demonstratie tot georganiseerde misdaad, de term "ondermijning" wordt steeds vaak gebruikt in de politieke en maatschappelijke discussie.
Sociale ongelijkheid en het verlies van invloed
Ook in bredere maatschappelijke termen is er sprake van ongelijkheid. Een studie van de SCP toont aan dat er grote verschillen zijn in hoe mensen de samenleving beoordelen. Zo heeft bijvoorbeeld 47% van de mensen met een vmbo-diploma vertrouwen in anderen, terwijl dit percentage bij mensen met een hbo- of wo-opleiding sterk stijgt tot 84%. Daarnaast hebben mensen met een praktische opleiding vaker het idee dat ze weinig invloed hebben op de politieke beslissingen.
Deze ongelijkheid is ook zichtbaar in regio’s die vaak genoemd worden als "plekken die er niet toe doen". Deze gebieden, zowel in stedelijke als rurale omgevingen, worden door de overheid gedeeltelijk genegeerd. Het gevolg is dat mensen in deze gebieden zich minder verbonden voelen met de maatschappij en mogelijk een groter gevoel van ressentiment ervaren.
Het verlangen naar stabiliteit en controle
Tegen de achtergrond van deze ontwikkelingen is er een dieperliggend gevoel van onzekerheid. Veel mensen verliezen het gevoel van controle over hun leven. Dit kan worden gevoeld in de veranderingen in werk, relaties, en woningtoeslagen. Deze verliezen in stabiliteit leiden tot somberheid en ressentiment, verpakt in een breder maatschappelijk onbehagen.
Wetenschappers en maatschappelijke denkers proberen te beantwoorden hoe men deze groepen burgers kan betrekken en voorkomen dat ze zich volledig afsluiten van de maatschappij. De oplossing is niet eenvoudig, maar er zijn wel mogelijke denkrichtingen die aandacht kunnen geven aan het herstellen van sociale connectie en het herstellen van vertrouwen.
Conclusie
De Nederlandse maatschappij lijkt in recente jaren een verschuiving te ondergaan. Er zijn duidelijke tekenen van toenemend asociaal gedrag in het verkeer, in de openbare transportmiddelen, en in bredere maatschappelijke contexten. Digitale media en sociale netwerken lijken hierin een rol te spelen, evenals het gevoel van haast en isolement dat de moderne levensstijl met zich meebrengt.
Buiten het individueel gedrag is er ook sprake van grotere maatschappelijke trends, zoals groeiend maatschappelijk onbehagen, onveiligheid, en ongelijkheid. Deze trends kunnen leiden tot een algemeen gevoel van onzekerheid en ressentiment. Het is belangrijk om hier bewust op te reageren en te proberen maatregelen te nemen die de sociale cohesie en het maatschappelijk vertrouwen kunnen versterken.
Hoewel Nederland op papier nog steeds een stabiel land is, is het verstandig om deze ontwikkelingen serieus te nemen. Het creëren van ruimtes voor sociaal contact, het verminderen van digitale afhankelijkheid, en het herstellen van vertrouwen in de maatschappij zijn mogelijke richtingen die aandacht verdienen.