Tips en strategieën voor het tekstverklaren bij het Nederlands examen
juli 17, 2025
De demografie van Nederland verandert. Hoewel het gemiddeld kindertal voor Nederlandse vrouwen in 2024 op 1,7 ligt – beneden het vervangingsniveau –, is er sprake van een stijgende demografische diversiteit, met name in de jeugd. De bevolkingsgroei in Nederland wordt steeds meer beïnvloed door migratie. Dit heeft gevolgen voor de samenstelling van gezinnen, de druk op de maatschappij en het onderwijsstelsel. In dit artikel worden de ontwikkelingen beschreven aan de hand van recente gegevens, met een focus op het aantal kinderen in Nederland en de rol van migratie in deze groei.
Kinderen in Nederland: Een demografische trend
De jonge bevolking van Nederland wordt steeds diverser. Begin 2024 telde het land ruim 4,9 miljoen jongeren onder de 25 jaar, waarvan 3,3 miljoen minderjarigen en 1,6 miljoen jongvolwassenen. In vergelijking met 2004, toen jongeren 30,5% van de bevolking uitmaakten, is hun aandeel gedaald tot 27,4% in 2024. In de komende jaren wordt verwacht dat jongeren minder dan 25% van de totale bevolking zullen vormen.
De daling van het aandeel jongeren wordt voornamelijk veroorzaakt door de afnemende geboortecijfers onder Nederlandse ouders, gecombineerd met een stijgende levensverwachting en een ouder wordende bevolking. Toch blijft migratie een belangrijke factor in de bevolkingsgroei. In het bijzonder de afgelopen jaren zijn er steeds meer kinderen uit Midden- en Oost-Europese landen met hun ouders naar Nederland verhuisd.
Migratie als motor voor bevolkingsgroei
De stijging van het aantal kinderen in Nederland wordt steeds sterker beïnvloed door migratie. In 2023 woonden er zo’n 92.000 kinderen uit Midden- en Oost-Europese landen in Nederland. Dit aantal neemt elk jaar toe. Een duidelijk voorbeeld is de wijk Transvaal in Den Haag, waar één op de vijf bewoners uit een Midden- of Oost-Europees land komt. De Bulgaren vormen daar de grootste groep. Eind 2023 woonden er ongeveer 2033 Bulgaren in Transvaal, maar experts vermoeden dat het werkelijke aantal hoger ligt, omdat een groot deel van de arbeidsmigranten zich niet heeft gemeld bij de gemeente.
Deze groei heeft ook gevolgen voor de maatschappij. In wijkwinkels en supermarkten in wijk Transvaal zijn duidelijk Bulgaarse aanwezigheden te zien. De stijging van het aantal kinderen uit arbeidsmigranten is niet zonder complicaties. Verschillende organisaties slaan alarm over de kwetsbaarheid van deze kinderen, met name de Bulgaren, die vaker opgroeien in armoede en minder gemakkelijk meekomen op school.
Diversiteit in gezinnen
De structuur van gezinnen in Nederland is in de afgelopen twintig jaar veranderd. In 2024 zijn er ruim 2,6 miljoen gezinnen met thuiswonende kinderen, waarvan 77% tweeoudergezinnen en 23% eenoudergezinnen. Dit percentage is in vergelijking met 2004 sterk veranderd. In 2004 waren 74% van de gezinnen met kinderen getrouwd, terwijl dat percentage in 2024 is gedaald naar 59%. Daarentegen is het aantal ongehuwde paren met kinderen sterk toegenomen, met nu 469.618 gezinnen in deze categorie.
De toename van het aantal gezinnen met kinderen is voor een groot deel te danken aan migratie. Het aantal gehuwde paren met kinderen daalt, maar gezinnen in het algemeen blijven groeien. Dit betekent dat de samenstelling van gezinnen in Nederland steeds diverser wordt. Ook de aanwezigheid van kinderen uit migrantenfamilies in scholen en op de markten wordt duidelijker.
Bevolkingsgroei en de rol van migratie
De demografische ontwikkelingen in Nederland zijn het gevolg van een complexe combinatie van geboortecijfers, sterftecijfers en migratie. In de negentiende eeuw had Nederland een hoog kindertal (gemiddeld vijf kinderen per vrouw), maar sinds de jaren zestig is het gemiddeld kindertal gedaald tot 1,7. Deze daling is wereldwijd een bekend fenomeen, maar in Nederland is de bevolkingsgroei het afgelopen decennium vooral mogelijk gemaakt door migratie.
De bevolkingsgroei van Nederland is in de afgelopen twee eeuwen enorm toegenomen. Aan het begin van de negentiende eeuw telde het land 2 miljoen inwoners; tegenwoordig is dat aantal gestegen tot bijna 18 miljoen. Deze groei volgt een patroon dat bekend staat als de demografische transitie. In de pre-transitiefase, die liep tot ongeveer 1850, was sprake van hoge geboorte- en sterftepercentages. In de tweede fase werd het sterftecijfer eerst lager, gevolgd door een daling van het geboortecijfer. Nederland zit nu in de post-transitiefase, waarin geboorte- en sterftecijfers in evenwicht zijn, en de bevolkingsgroei vooral bepaald wordt door migratie.
De rol van gezinnen in demografische ontwikkelingen
De samenstelling van gezinnen speelt een belangrijke rol in de demografie. In 2024 zijn er 618.056 eenoudergezinnen in Nederland, waarvan 23% van het totaal aantal gezinnen. In de meeste gevallen gaat het om een alleenstaande moeder met één of meer kinderen. De toename van het aantal eenoudergezinnen is een internationaal fenomeen, maar in Nederland is dit proces duidelijk zichtbaar geworden in de afgelopen twintig jaar.
De veranderingen in gezinssamenstelling hebben gevolgen voor de maatschappij. Bijvoorbeeld voor onderwijsinstellingen, die zich moeten aanpassen aan een diversere leerlingpopulatie. Ook is er een impact op de zorg, de sociale voorzieningen en de woningmarkt. De toename van gezinnen met migrantenkinderen vraagt om extra aandacht, omdat deze kinderen vaak uit een andere culturele en sociale context komen.
Kwetsbaarheid en ondersteuning
De afgelopen jaren zijn er steeds meer aandacht en acties geweest voor de kwetsbaarheid van kinderen uit migrantenfamilies. De Bulgaarse kinderen, bijvoorbeeld, groeien vaker op in armoede en hebben vaak moeite om mee te komen in het Nederlandse onderwijsstelsel. Dit betekent dat er extra ondersteuning nodig is, zowel op scholen als op maatschappelijk vlak.
Organisaties zoals Argos hebben onderzoek gedaan naar de situatie van deze kinderen en stellen dat er dringend actie nodig is. De scholen in wijk Transvaal zijn volgens verslagen amper in staat om het tempo bij te houden van de toename van migrantenkinderen. Dit betekent dat er op meerdere vlakken investeringen en beleidswijzigingen nodig zijn om deze kinderen beter te ondersteunen.
Bevolkingsgroei en maatschappelijke druk
De groei van de bevolking in Nederland leidt tot een toenemende druk op de ruimte en de maatschappij. In de tweede helft van de twintigste eeuw was bevolkingsgroei een groot probleem. In die tijd werd er gesproken over overbevolking en de noodzaak van emigratie. Koningin Juliana kon in haar troonrede van 1950 nog melden dat de sterke bevolkingsgroei en de beperkte beschikbare grond krachtige bevordering van emigratie eisten. Deze zorgen zijn in de jaren daarna opnieuw geuit, met name in de jaren 50 en 60, waarin overbevolking als een groot probleem werd gezien.
De zorgen over bevolkingsgroei zijn in de afgelopen jaren opnieuw aan de orde gekomen, vooral in verband met migratie. Nederland is een van de dichtst bevolkte landen ter wereld en de druk op de ruimte, woningmarkt en infrastructuur neemt toe. Ook de impact op het milieu en het klimaat wordt steeds vaker genoemd. De diversiteit in de bevolking is een realiteit geworden, maar met deze diversiteit komen ook uitdagingen.
Conclusie
Nederland telt steeds meer kinderen, maar de samenstelling van de bevolking verandert. Terwijl het gemiddeld kindertal lager is geworden, wordt de bevolkingsgroei steeds sterker beïnvloed door migratie. In wijkwijken zoals Transvaal in Den Haag is de impact van deze verandering duidelijk zichtbaar. De groei van het aantal kinderen uit migrantenfamilies heeft gevolgen voor onderwijs, zorg en maatschappelijke voorzieningen. De kwetsbaarheid van deze kinderen vraagt om extra aandacht en ondersteuning.
De diversiteit in gezinnen en het aandeel van migrantenkinderen in de bevolking is een feit geworden. Het aantal gezinnen met kinderen is in de afgelopen twintig jaar toegenomen, met name door migratie. Deze ontwikkeling vraagt om maatregelen om de jongeren beter te ondersteunen en om de maatschappij aan te passen aan de veranderende demografie.